جنگ یکی از اتفاقات اجتماعی است که اهداف و ابعاد آن، پیامد‌های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی غیر قابل پیش‌بینی در جوامع می‌گذارد. جامعه در زمان جنگ و پس از آن‌، با پیامدهای جنگ رو‌به‌روست. جنگ تحمیلی یکی از تاثیرگذارترین رویدادها در فضای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی ایران است. عراق در 31 شهریور 135۹ جنگ علیه ایران را آغاز کرد و به همین مناسبت از تاریخ 31 شهریور تا 6 مهر ماه هر سال‌، هفته دفاع مقدس نام‌گذاری شده است.

 هشت سال دفاع مقدس، آزمونی بزرگ برای اثبات قدرت ایمان، حقانیت و پایداری پیروز ملت ایران است. روزهای حساس و سرنوشت‌ساز دفاع مقدس، سرشار از حماسه آفرینی‌ها و سلحشوری‌های بهترین و دلاورترین فرزندان این امت است.

رشادت‌های جوانان برومند، انقلاب و نظام را بیمه کرد و نشان داد که با داشتن پشتوانه مردمی در پرتو حاکمیت اسلام و وحدت نیروی‌ها می‌توان هر دشمن خیره‌سری را ناکام ساخت.

بسیاری از نیروی‌های حاضر در جبهه‌ها جوانان بودند. جوانان در قالب نیروی‌های بسیج، حضوری چشمگیر در دفاع مقدس داشته‌اند. این جوانان از سر کلاس درس و دانشگاه یا کارخانه و مزرعه و اداره برای دفاع از آرمان و سرزمین خود به جبهه‌ها آمده بودند. جوانان ایران اسلامی با خلق رشادت‌های فراوان نشان دادند که بهترین جوانان جهانند الگوی این جوانان‌، جوانان کربلا بود. ملتی که چنین جوانانی دارد به جاست که بر خود ببالد و به داشتن چنین جوانانی افتخار کند.

مقام معظم فرماندهي كل قوا در تاريخ 29 شهريور 1372در بخشي از بيانات خود چنين فرمودند: هيچ صحنه‌اي مثل صحنه جنگ، براي گزارش خصوصيات يك ملّت و همه چيزهايي كه در گزاره تاريخي مورد نظر هست، بهتر نيست، شما هر هدفي در گزارش تاريخي داريد، آن هدف را در گزارش ميدان جنگ بهتر مي‌توانيد به دست بياوريد.

(ويل دورانت) در كتاب تاريخ تمدن خود درباره تاريخ و جنگ به دو نكته جالب اشاره مي‌كند، وي اعتقاد دارد تاريخ، سكه‌اي است با دو رويِ هم‌سان، كه يك رويِ آن، وقايعي هستند كه اتفاق افتاده‌اند و رويِ ديگر سكه، وقايعي هستند كه تاریخ آنها را ثبت كرده است.

نيروي دريايي ارتش جمهوري اسلامي نخستين نيرو از نيروهاي مسلح كشور بود كه در دفاع مقدس توانست به اهداف نهايي جنگ دريايي كه همان درهم كوبيدن ماشين جنگي دشمن، بستن خطوط مواصلاتي دريايي دشمن و بازنگه‌داشتن خطوط مواصلاتي دريايي خودي است، دست يابد.

 نيروي دريايي با توجه به علني شدن نيّت شوم دشمن و قبل از آغاز تهاجم وحشيانه ارتش بعث عراق با يك اقدام هوشمندانه و به‌ موقع، يگان‌هاي عمده ناو تيپ هشتم كه در بندر خرمشهر مستقر بودند و مي‌رفت كه با آغاز تهاجم دشمن در آب‌راه اَروَندرود محبوس شوند را به خارج از اروندرود انتقال داده و با به ‌كارگيري آنها در عرصه‌هاي مختلف عملياتي، برگ‌هاي زريني را به تاريخ دفاع مقدس افزود. 

تشکیل نيروي رزمي 421

نيروي دريايي ارتش جمهوري اسلامي پس از آغاز تهاجم سراسري دشمن، ضمن صدور نخستين اعلاميه بين‌المللي دريايي مبني ‌بر اعلام ضوابط و محدوديت‌هاي تردد در خطوط كشتيراني به ‌منظور اِعمال محاصره دريايي كشور متجاوز، جهت حضور مستقيم در صحنه و اِعمال كنترل و فرماندهي مؤثر، يك قرارگاه مقدم دريايي تحت عنوان نيروي رزمي 421 را در بندر بوشهر تشكيل و كليه يگان‌هاي شناور، پروازي، تكاوران، تفنگداران و تيم‌هاي عمليات ويژه را‌ تحت كنترل عملياتي اين قرارگاه قرار داد. 

اين نيروي رزمي در صحنه‌هاي مختلف عملياتي به ‌نحوي به ‌كار گرفته شد كه تا هفتم آذر 1359 يعني شصت و هفتمين روز جنگ، ضمن انهدام بخش عظيمي از توان دريايي دشمن، سيادت دريايي جمهوري اسلامي ايران را در تمامي پهنه آب‌هاي نيلگون خليج هميشه فارس كسب و با قدرت تمام تا پايان جنگ تحميلي حفظ كند.

بدين ترتيب مي‌توان گفت نيروي دريايي نخستين نيرو از نيروهاي مسلح كشور بود كه توانست به اهداف نهايي جنگ دريايي كه همان درهم كوبيدن ماشين جنگي دشمن، كسب و حفظ سيادت دريايي كشور، بستن خطوط مواصلاتي دريايي دشمن و بازنگه‌داشتن خطوط مواصلاتي دريايي خودي است، دست يابد.

نقش ویژه نیروی دریایی

 عمليات حماسي دفاع 34 روزه از خرمشهر در آغاز جنگ، تأمين پدافند سطحي و هوايي (ارتفاع پست) جزاير و سكوهاي نفتي كشور از آغاز تهديد تا پايان جنگ تحميلي، پدافند از جزيره آبادان و جلوگيري از تكميل محاصره آبادان و خرمشهر در عمليات كوي ذوالفقاريه، انجام عمليات پشتيباني عمومي جزيره آبادان با به‌كارگيري يگان‌هاي هوا دريا و شناورهاي سبك در دوران محاصره زميني اين جزيره، سلسله عمليات اسكورت كاروان‌هاي تجاري، نفتكش و كشتي‌هاي با محموله ويژه، اجراي تاخت‌هاي انهدامي عليه پايانه‌هاي نفتي البكر و الاُميه در عمليات‌هاي اشكان و شهيد ‌صفري، اجراي عمليات ظفرمند مرواريد در منطقه سكوي البكر كه نتيجه آن انهدام بخش عظيمي از توان رزمي دريايي دشمن و كسب سيادت دريايي جمهوري اسلامي ايران بود، اجراي پيوسته و مداوم عمليات گشت و مراقبت و كنترل آب‌راه‌ها و معابر وصولي جهت بازنگه‌داشتن خطوط مواصلاتي دريايي كشور، عمليات رهگيري و بازرسي كشتي‌هاي مشكوك جهت بستن خطوط مواصلاتي دريايي دشمن و اطمينان از كامل بودن محاصره دريايي آن كشور، پدافند از جزاير سه‌گانه تنب‌ بزرگ، كوچك و ابوموسي در منطقه مياني خليج فارس و... بخشی از اقدامات نیروی دریایی راهبردی جمهوری اسلامی ایران بود.

همچنین عمليات نفوذي تيم عمليات ويژه تكاوران دريايي به عمق مناطق دشمن و انهدام سكوي موشكي و دكل‌هاي راداري سامانه موشك‌هاي كرم ابريشم دشمن در منطقة رأس‌البيشه، اجراي عمليات‌هاي شناسايي و ايذايي در سواحل غربي اروندرود توسط تيم‌هاي عمليات ويژه تكاوران دريايي، اجراي سلسله عمليات تجسس و نجات در دريا، عمليات‌هاي مين‌ريزي آفندي در آب‌راه خور عبدالله، اجراي تاخت‌هاي انهدامي عليه بويه‌هاي دهانه خورعبدالله توسط تيم‌هاي عمليات ويژه تكاوران دريايي، رويارويي مستقيم با نيروهاي متجاوز آمريكا در راستاي پدافند از سكوهاي نفتي نصر و سلمان و دفاع از حاكميّت جمهوري اسلامي ايران در دريا (29 فروردين 1367)، تشكيل گروه رزمي تكاوران دريايي و جلوگيري از پيشروي دشمن با ايجاد مواضع پدافندي در محور آبادان- ماهشهر، انجام عمليات تاخت انهدامي تيم گروهاني تكاوران دريايي عليه مواضع توپخانه دشمن در روزهاي آغاز جنگ تحميلي در محور شوش- كرخه به منظور خارج كردن پايگاه هوايي دزفول از برد آتش توپخانه دشمن، اجراي پدافند از جزيره آبادان و تأمين جناح چپ نيروهاي عمل‌كننده در عمليات ظفرمند ثامن‌الائمه (شكست حصرآبادان)، شركت مؤثر در تأمين سرپل اوليه غرب كارون و كرخه‌كور در عمليات بيت‌المقدس و اجراي مأموريت آفندي در محور آبادان- خرمشهر و آزادسازي و پاك‌سازي بخش شرقي مناطق اشغالي خرمشهر، شركت مؤثر در عمليات‌ خيبر و بدر با به‌كارگيري اسكادران‌هاي بالگرد و هواناو و شناورهاي هجومي در مناطق هورالهويزه، هورالعظيم و جزاير مجنون و شركت مؤثر در عمليات «والفجر 8» و تصرف بندر فاو تعدادي از عمليات‌ متهوّرانه اين نيرو در طول هشت‌سال دفاع مقدس است.

عمليات مرواريد

در فاصله کمی پس از وقوع انقلاب اسلامي تهاجم صدام به ایران آغاز شد، در روزهاي اوليه جنگ بعثی‌ها با پشتيباني توپ خانه و ناوچه‌هاي موشک‌انداز روسي پايگاه دريايي خرمشهر را غير فعال کردند و تعدادي از ناوچه‌ها و ناوهاي مستقر در پايگاه را غرق کردند اما در همان ساعات تکاوران نيروي دريايي به عنوان تنها حاميان ارتشي نيروي زميني اقدام به دفاع کردند. لشکر زرهي اهواز عملا از هم پاشيد لشکر‌هاي مستقر در منطقه با حداقل 20 درصد قوا وارد نبرد شدند و اين نتيجه‌اي جز شکست نداشت (اين ماجرا به از هم گسيختگي‌هاي اوليه ارتش باز مي‌گردد) با اين وجود تا پاي جان جنگيدند(با حمايت‌ها و سرازير شدن مردم به ميدانهاي نبرد) و جلوي پيشروي‌هاي سريع ارتش صدام را گرفتند. 

در ماه‌هاي اول جنگ نيروي دريايي صدام با ناوچه‌هاي سريع خود حمله به نفتکش‌ها و سکوهاي نفتي ایران را آغاز کرد و اين به ناامني منطقه انجاميد و نفتکش‌ها ديگر رغبتي به حمل نفت ايران به بازار‌هاي بين المللي نداشتند. با کم شدن درآمد ايران نيروي دريايي نقش خود را بازيافت و مشخص شد که سکو‌هاي نفتي الاميه و البکر محل پهلو گيري ناوچه‌هاي صدام است. حمله به‌وسيله ناوچه‌هاي موشک‌انداز مجهز به‌هارپون و تکاوران نيروي دريايي با موفقيت انجام شد. در 28 آبان 59 ناوچه‌هاي پيکان و جوشن ماموريت يافتند با پشتيباني 4 فروند فانتوم تکليف نيروي دريايي صدام را يکسره کنند. عملياتی که به نام مرواريد معروف شد.

در اين عمليات جمعا 12 ناوچه و 2 جنگنده بعثی نابود شد و شيرازه نيروي دريايي ارتش حزب بعث به‌کلي از هم پاشيد و تنها ناو پيکان به فرماندهي ناخدا محمد ابراهیم همتي با تمام رشادتي که از خود نشان داد و تعداد زيادي از ناوچه‌های دشمن را هدف قرار داده بود، هدف موشک قرار گرفت و غرق شد و حماسه اي بزرگ آفريد. یاد و نام شهدای آن عملیات و ناو پیکان گرامی باد.

مقابله با استکبار جهانی

جنگ با ارتش بعث در اينجا براي نيروي دريايي تمام شد اما دشمني قوي‌تر پا به ميدان گذاشت ناوگان پنجم نيروي دريايي آمريکا در سال‌هاي آخر جنگ و به‌خصوص در ماجراي جزيره مجنون که آمريکايي‌ها به آن حمله ور شده و باعث شهادت شمار زيادي از رزمندگان ما شدند.

درگيري‌هاي زيادي بين نيروي دريايي ما که در آمادگي نبود با نيروي دريايي آمريکا رخ داد ازجمله حمله به ناوچه جوشن و غرق کردن آن که باوجودي که اين ناوچه در آبهاي بين‌المللي بود مورد هدف 4 موشک‌ هارپون و 300 گلوله توپ قرار گرفت و به‌دنبال آن در 1988 در طي عمليات اسکورت نفت کشتی‌هاي کويتي توسط آمريکا يکي از نفتکش‌ها به يک مين ايراني برخورد کرد و به سختي آسيب ديد.

 4 روز بعد نيروي دريايي آمريکا به نيروي دريايي ايران و سکو‌هاي نفتي ما حمله کرد. اين بزرگ‌ترين جنگ دريايي با حضور کشتي‌هاي بزرگ پس از جنگ جهاني بود در اين حمله دو فروند از ناوچه‌های جمهوری اسلامی ايران (ناوچه سهند و جوشن ) غرق شدند.

البته اين بار ناوهاي آمريکايي بي نصيب نماندند و پاسخ کوبنده‌اي گرفتند دو ناو عملا بلا استفاده شد و بيش از 80 درصد آسيب ديدند و يک هليکوپتر آمريکايي هم هدف قرار گرفت و نابود شد و اين از مجموعه فشارها براي پذيرش قطعنامه شوراي امنيت بود.

پس از جنگ، ايران اقدام به خريد چند فروند زيردريايي، ناوچه و رزم ناو کرد. ايران در سالهاي 77 در رقابت با هند و چين براي خريد ناوهواپيمابر روسي گورچکف شرکت کرد و بالاترين قيمت را ارائه کرد. گفت‌وگوهايي انجام شد اما روس‌ها به‌دلايل سياسي موافقت نکردند. نيروي دريايي در طي سالها تحريم بيشترين سعي خود را براي کاهش وابستگي و نوسازي را به کار برد از جمله ساخت ناو جماران، دماوند، جوشن و ناوچه‌هاي سريع و همچنين ارتقاء سيستم پدافند ناوها و توانايي تعميراتي خود و همچنين مين گذاري در خليج فارس در حال حاضر اين نيرو، قوي‌ترين نيروي دريايي در خليج فارس است.