نگاهی به وضعیت نشریات علمی ایرانی در رده‌بندی‌های معتبر جهانی
براساس داده‌های گزارش «نمای ۲۰۲۱» ایرانداک که به بررسی وضعیت علم، فناوری و نوآوری ایران در جهان می‌پردازد، در سال گذشته جایگاه نشریات ایرانی در برخی شاخص‌ها بهتر و در برخی بدتر شده است. تعداد نشریات نمایه‌شده در «اسکوپوس» و WOS و همچنین میانگین امتیاز استنادی نشریات افزایش داشته است و میانگین شاخص «اسنیپ» و تعداد نشریات ایرانی در پایگاه «سایمگو» کاهش داشته است.
محققان برای این‌که یافته‌های پژوهشی خودشان را در معرض دید محققان دیگر قرار دهند، آنها را در نشریه‌های علمی منتشر می‌کنند. مقالات ارسال شده به نشریات، پیش از انتشار توسط چند نفر از متخصصان در همان زمینه پژوهشی، مورد بررسی قرار گرفته و داوری می‌شوند. تعداد و کیفیت نشریه‌های علمی می‌توانند بازتاب توان علمی و پژوهشی کشورها باشند. به همین دلیل شاخص‌هایی برای ارزیابی نشریه‌های علمی تعریف شده است. یکی از این شاخص‌ها که وضعیت نشریات را نشان می‌دهند، حضور نشریات در نمایه‌نامه‌های جهانی مثل اسکوپوس و web of science)WOS) است.
بر طبق آخرین گزارش «کلاریویت آنالیتیکس»، ۴۱ نشریه ایرانی در ویرایش ۲۰۲۱ گزارش استنادی نشریه‌ها (JCR) ضریب تاثیر گرفته‌اند و در سه نمایه پرچم‌دار WOS نمایه شده‌اند و هیچ نشریه‌ای در نمایه هنر و علوم انسانی نمایه نشده است. در سال گذشته ۴۰ نشریه ایرانی ضریب تاثیر گرفته بودند. بر اساس تعداد نشریه‌های دارای ضریب تاثیر در نمایه WOS، ایران پس از ترکیه جایگاه دوم را در میان کشورهای منطقه دارد.
نمایه «اسکوپوس»؛ یکی دیگر از پایگاه‌های نمایه‌‌سازی نشریه‌های علمی است. بر اساس داده‌های این پایگاه، نمایه‌نامه اسکوپوس ۲۵ هزار و ۸۲۶ نشریه را از سراسر جهان در سال ۲۰۲۰ میلادی نمایه کرده است. ایران در این سال ۲۱۶ نشریه در این نمایه‌نامه داشته و این تعداد نسبت به سال گذشته ۱۹ مورد افزایش داشته است.
ضریب تاثیر؛ یک شاخص علم‌سنجی برای‌اندازه‌گیری تاثیر یک نشریه علمی بر پیشرفت علم است که از آن برای رتبه‌بندی نشریه‌ها در مقایسه با یکدیگر نیز استفاده می‌شود. این شاخص نشان‌دهنده استنادهایی است که در یک دوره زمانی به مقاله‌های یک نشریه داده می‌شود. این دوره زمانی ۲ یا ۵ ساله است؛ ولی دوره ۲ ساله بیشتر به کار می‌رود.
بر اساس ویرایش ۲۰۲۱ JCR نشریه
Journal of Nanostructure in Chemistry با ضریب تاثیر ۸ و Iranian Journal of Radiology با ضریب تاثیر ۰.۳۹۹ بیشترین و کمترین ضریب تاثیر را در JCR دارند.
بر اساس آخرین گزارش؛ میانگین ضریب تاثیر نشریه‌های ایرانی نمایه‌شده در JCR به میزان ۲.۰۳ و میانه آنها ۱.۵۵۳ است و میانگین ضریب تاثیر نشریه‌های ایرانی، نسبت به سال گذشته افزایش داشته است.
بر اساس این گزارش؛ ۱۲ هزار و ۴۱۸ نشریه ضریب تاثیر گرفته‌اند و بررسی میانگین ضریب تاثیر نشریه‌های کشورهای منطقه حاکی از این است که ایران در جایگاه پنجم کشورهای منطقه پس از مصر، عربستان سعودی، آذربایجان و امارات عربی متحده قرار دارد.
در این گزارش آمده است که ایران سه نشریه (چارک نخست)، سه نشریه (چارک دوم)، ۱۴ نشریه (چارک سوم) و ۲۱ نشریه در چارک چهارم در پایگاه WOS دارد. چارک نشریات؛ شاخصی است که از یک تا چهار می‌تواند متغیر باشد و در واقع امتیاز عملکردی هر نشریه در گروه موضوعی خود است.
امتیاز استنادی؛ شاخصی علم‌سنجی برای‌اندازه‌گیری تاثیر یک نشریه علمی بر پیشرفت علم است که از آن برای مقایسه نشریه‌ها نسبت به یکدیگر نیز استفاده می‌شود. این شاخص
نشان دهنده فراوانی استنادهایی است که در یک دوره زمانی چهار ساله به مقاله‌های یک نشریه داده می‌شود.
بر اساس گزارش پایگاه اسکوپوس در سال ۲۰۲۱ میلادی؛ ۲۴ هزار و ۶۸۵ نشریه از سراسر جهان در سال ۲۰۲۰ میلادی شاخص امتیاز استنادی گرفته‌اند که در این بین ۱۹۴ نشریه ایرانی هستند.
روی هم رفته ۲۱۶ نشریه ایرانی در این سال در پایگاه اسکوپوس نمایه شده است. ولی از زمان ورود برخی از این نشریات کمتر از چهار سال گذشته است. به همین دلیل برای آنها امتیاز استنادی گزارش نشده است.
نشریه BioImpacts از انتشارات دانشگاه علوم پزشکی تبریز با امتیاز استنادی ۵.۶ بالاترین امتیاز استنادی را در میان نشریه‌های ایرانی نمایه‌شده در اسکوپوس دارد. بر اساس این گزارش میانگین شاخص امتیاز استنادی نشریات ایران ۱.۲۷ است و نسبت به گزارش سال گذشته ۰.۰۴ افزایش داشته است.
اسنیپ (Source Normalized Impact Per Paper) یا شاخص «ضریب تاثیر بهنجار شده بر پایه منبع» یک شاخص علم‌سنجی برای‌اندازه‌گیری تاثیر یک نشریه علمی بر پیشرفت علم است و از آن برای مقایسه نشریه‌ها با یکدیگر نیز استفاده می‌شود. این شاخص نشان دهنده فراوانی استنادهایی است که در یک دوره زمانی به مقاله‌های یک نشریه داده می‌شود.
بر اساس گزارش «اسکوپوس» در سال ۲۰۲۱ میلادی؛ بیش از ۲۵ هزار نشریه دانشگاهی در فهرست ۲۰۲۰ پایگاه اسکوپوس نمایه شده‌اند و نزدیک به ۲۳ هزار عنوان از آنها «اسنیپ» گرفته‌اند و در این فهرست ۱۷۳ نشریه ایرانی نیز حضور
دارند.
نشریه Communications in Combinatorics and Optimization از انتشارات دانشگاه شهید مدنی آذربایجان با اسنیپ ۱.۳۷۳ جایگاه نخست را میان نشریه‌های ایرانی نمایه‌شده در نمایه‌نامه اسکوپوس دارد. میانگین اسنیپ نشریه‌های ایرانی در آخرین گزارش اسکوپوس ۰.۵۳ است و نسبت به سال گذشته حدود ۰.۰۳ کاهش داشته است.
مؤسسه سایمگو یکی از مؤسسه‌های جهانی علم‌سنجی است که نشریات را بر اساس شاخص SJR رتبه‌بندی می‌کند. این شاخص، سنجه‌ای برای بررسی کیفیت و تاثیر نشریه‌ها است و همانند شاخص ضریب تاثیر در پایگاه JCR است. مؤسسه سایمگو؛ برای محاسبه SJR از اطلاعات نمایه‌نامه اسکوپوس انتشارات الزویر استفاده می‌کند.
در آخرین گزارش سایمگو در سال ۲۰۲۱،
۲۵ هزار و ۲۳۱ نشریه در پایگاه نشریه‌های سایمگو از همه کشورهای جهان‌نمایه شده است و در این فهرست، نام ۲۰۶ نشریه ایرانی حضور دارد که از این بین ۱۹۹ نشریه ایرانی، دارای شاخص SJR هستند. بر اساس آخرین گزارش؛ ۲۰۶ نشریه ایرانی در فهرست نشریات پایگاه سایمگو قرار گرفته و این تعداد، نسبت به سال گذشته ۵ مورد کاهش داشته است.
به نقل از ایسنا؛ به طور کلی در سال گذشته جایگاه نشریات ایرانی در برخی شاخص‌ها بهتر و برخی بدتر شده است. از نظر تعداد نشریات نمایه شده در wos، ایران رتبه دوم و از نظر میانگین ضریب تاثیر نیز رتبه پنجم منطقه را دارد. تعداد نشریات نمایه شده در اسکوپوس و WOS و همچنین میانگین امتیاز استنادی نشریات افزایش داشته است و میانگین شاخص اسنیپ و تعداد نشریات ایرانی در پایگاه سایمگو کاهش داشته است.