نام دولت انگلستان، همواره با استعمار و اشغالگری عجین شده است. ملت ایران هم یکی از ملت‌هایی است که در تاریخ معاصر ضربه‌های تلخی از انگلستان خورده است. طوری که ملک الشعرای بهار در شعری سرود: « ظلمی که انگلیس در این خاک و آب کرد/ نه بیوراسب کرد و نه افراسیاب کرد» و در یک مثنوی طولانی با عنوان «نفرین بر انگلیس» نیز گفت: هرکجا دیدی جوانمردی ‌وطن‌ خواه و غیور/ ازمیان بردیش تا خود در جهان آقا شوی/ مانع بسط تمدن گشتی‌اندر ملک شرق/ تا بدین مشتی خرافی صاحب و مولا شوی/ هرکجاگنجی نهان‌، یا ثروتی دیدی عیان/ حیله‌ها کردی که خود آن گنج را دارا شوی...» هر چند که امروز بریتانیای کبیر، دولتی صغیر در مقابل ملت ایران است، اما همچنان از طریق مزدوران و نفوذی‌ها و شبکه‌های ماهواره ای‌اش قصد غارت و سیطره بر ایرانیان را دارد. نویسندگان و شاعران داخلی و خارجی آثاری را در افشای ماهیت انگلستان خلق کرده‌اند. در این گزارش به برخی از آنها می‌پردازیم.

حماسه رئیسعلی 

کتاب شعر «حماسه رئیسعلی دلواری» سروده سيد محمد مضطر است. محمد مضطر سید محمد اعمی از شاعران مذهبی سرا و مرثیه گوی استان بوشهر و از مبارزان نهضت جنوب و همرزمان رئیسعلی دلواری بود. مثنوی بلند وی درباره این مبارزات و قهرمان آن، با مقدمه، تصحيح و توضيحات محمد دادفر تحت عنوان «حماسه رئیسعلی دلواري» 

كتابي است كه توسط اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامي استان بوشهر منتشر شده است.

در ابتدای کتاب، آمده است: «مبناي اصلي كتاب حاضر، يك مثنوي حماسي با 414 بيت است. اين مثنوي پيرامون نبردهاي دلاوران جنوبي به ويژه رئیسعلی دلواري كه در هنگامة جنگ جهاني اول و اشغال بوشهر (1915م) در مقابل نيروهاي اشغالگر انگليسي به مبارزه برخاسته‌اند، سروده شده است. ارزش اين مثنوي بيشتر در اين است كه با كمك آن مي توانيم افكار عمومي مردم آن زمان را بشناسيم و با ديدگاه‌هاي آنان دربارة نبردها، دلاوري‌هاي رزمندگان، ماهيت نيروها و ايدئولوژي آنها آشنا شويم. در اين اثر كه اساس آن – مانند ديگر منظومه‌هاي حماسي – بر حماسه پردازي و قهرمان‌پروري استوار است زمان و مكان و ويژگي‌هاي قهرمانان از حد و مرز واقعيت درمي‌گذرد و شاعر كمتر دربند آن است كه مكان و زمان دقيق حادثه را بيان كند و قهرمانان را به گونه اي طبيعي و معمولي به تصوير بكشد.»

دلیران تنگستانی

یکی دیگر از قدیمی‌ترین کتاب‌های نوشته شده با مضمون ضدانگلیسی رمان «دلیران تنگستانی» أثر «محمدحسین رکن‌زاده» مشهور به «آدمیت» است. این رمان در توصیف حوادثی از جنگ جهانی اول در جنوب ایران است که در آن به اتحاد شیوخ محلی جنوب ایران برای مقابله با مهاجمان انگلیسی پرداخته است. نویسنده برای مستند کردن اثر، با آوردن مدارکی، مانند متن سخنرانی‌های سرداران تنگسیر، اثری پدید می‌آورد که بیش از آن‌که مبتنی بر تخیّل باشد، وقایع‌نگاری تاریخی است. مجموعه تلویزیونی دلیران تنگستان نیز برداشتی آزاد از کتاب «دلیران تنگستانی» ساخته شده بود.

برادر انگلستان

«برادر انگلستان»، اولین رمان بلند علیرضا قزوه، یک دوگانۀ روایی- داستانی است که با وجود تم و درونمایۀ ساده و سرراستی که دارد، به دلیل انتخاب هوشمندانۀ پیرنگ و طرح واره‌ای جذاب، به رمانی سرشار از پیچیدگی، تعلیق و غافلگیری بدل شده است و عیناً همین دوگانگی در ایجاد فضایی سوررئال برای بیان و روایت داستانی رئال، بر خلاقیت‌های ادبی آن افزوده است. داستان به‌رغم سادگی، پیچیدگی‌های لازم برای درونمایۀ یک رمان را داراست و با وجود برجسته ‌سازی در حل معمای زندگی یک شخصیت، به روایت زندگی خود راوی و دیگر شخصیت‌ها نیز پرداخته است. اما سبک و تکنیک خاص نویسنده (راوی) در پیگیری آن معما (معمای دیوانگی اسماعیل- دوست دوران کودکی و نوجوانی‌اش) از میان متون و روایت‌های مختلف، همراه با گذر پیاپی زمان از گذشته به حال و از تهران تا لندن، بر‌اشتیاق خواندن این رمان می‌افزاید که با نگاهی تلطیف شده با نماد‌سازی و خیال پردازی به وقایع سیاسی- اجتماعی برهه‌ای از تاریخ معاصر ایران پرداخته و از میان کوپه‌های قطاری که میان خواب و بیداری از مشهد تا مسکو و از مرداد 1332 تا مذاکرات هسته‌ای را طی می‌کند، برخی از وقایع تاریخی این برهه را به خوبی به تصویر می‌کشد.

 وقایعی همچون انقلاب و تلاطم‌های پیش و پس از آن، جریان منافقین و ناآرامی‌هایی که می‌خواستند به راه بیندازند، جریان کردستان و شهید چمران و وقایع هشت سال جنگ تحمیلی. اما پیش از همه واقعۀ کودتای 28 مرداد به عنوان سرآغازی معنادار بر بخش مهمی از تاریخ متلاطم این دوران و درس‌ها و تجربه‌های گرانبهایی که می‌توان برای وقایع سیاسی- اجتماعی امروز همچون مذاکرات هسته‌ای، پیوستن به FATF و... گرفت. در «برادر انگلستان» ماجرای کودتای 28 مرداد به عنوان نمادی از مداخلات بیگانگان- به ویژه انگلستان- پایه و مبنای روایت این داستان می‌شود. داستان دیوانگی اسماعیل و قربانی شدن نسل‌ها و ملت‌ها. داستانی عبرت آموز که دلایل بدبینی و بی‌اعتمادی به غرب را باز می‌نماید و با شواهدی معتبر از تاریخ معاصر نشان می‌دهد که چگونه و چرا انقلاب اسلامی 1357 نقطۀ عطفی شد برای رهایی و رستاخیز اقوام و ملت‌ها از بیش از یک قرن سلطه و استیلای غرب. از اینکه شرق را نادیده انگاشته و با تحریف و دستکاری تاریخ، شرقی‌ها را موش آزمایشگاهی خود پنداشته‌اند.

گل‌های کاغذی

کتاب «گل‌های کاغذی» نوشته محمدعلی گودینی، روایت دو نوجوان به نام‌های فرامرز و فرهاد است که در دوران پیش از انقلاب برای ورود به دانشگاه تلاش می‌کنند. داستان از رفاقت این دو نوجوان و آماده‌شدن برای امتحانات نهایی آغاز می‌شود. پدر فرهاد که کارمند شرکت نفت است به دلیل مسایل سیاسی به آبادان تبعید شده است و باید خانواده خود را هم به آبادان ببرد. جدایی این دو دوست قدیمی بهانه‌ای برای شکل‌گیری حوادث داستان است. موضوع محوری داستان نفوذ و سلطه انگلیسی‌ها بر منابع نفتی ایران پیش از انقلاب است، که نویسنده سعی دارد با تصویرکشیدن تحقیر ایرانیان توسط انگلیسی‌ها در مخاطب حس تنفر نسبت به این موضوع ایجاد کند. این موضوع با تکرار چندین‌باره عبارت «ورود ایرانی و سگ ممنوع!» دنبال می‌شود. در مقابل هم حس تنفر فرامرز٬ دوست فرهاد در مسیر داستان بیشتر و بیشتر می‌شود. نامه‌هایی که بین این دو دوست رد و بدل می‌شود و سفری که فرامز به آبادان می‌کند، همزمان با راهپیمایی مردمی، فرامرز را با بسیاری از مسایل آشنا می‌کند؛ به‌طوری که ساواک به او مشکوک شده و از او بازجویی می‌کند. طراحی و ظاهر کتاب گل‌های کاغذی قابل‌تحسین است. در عین سادگی سعی شده است تا هماهنگی مناسبی با مضمون داستان ایجاد شود و هر کجا اشاره‌ای به باشگاه تنیس انگلیسی‌ها می‌شود تصویر روی جلد -که البته کمی هم دستکاری شده است- به ذهن متبادر شود، که این ارتباط در نوع خود بی‌نظیر است. قطع کتاب،‌اندازه قلم و نوع کاغذ، کتاب را دوست‌داشتنی کرده است. پرداختن و خلق داستان‌هایی با موضوعات انقلابی قطعاً مفید و قابل‌تقدیر خواهد بود. وقایع تاریخی و یا نیازهای اجتماعی که در قالب هنر می‌توانند به عموم جامعه انتقال یابند و تاثیرگذاری بیشتری داشته باشند و از طرفی هم آنها را ماندگار کند. ولی لازمه این امر مهم اول آن است که این داستان‌ها بتواند عنصر مهم جذابیت را همراه خود کند و ثانیاً به آن موضوع در لایه‌های پنهان داستان بپردازد. گرچه روایت‌های دست اول به شرط آن که عنصر جذابیت را بتواند در خود داشته‌ باشد قابل‌تامل است.

باد جنوب

رمان «باد جنوب» نوشته‌ «ايان گيبسون» نویسنده اسپانيایی با مضمونی ضدانگلیسی است. روزنامه‌ گاردين درباره اين رمان كه تمجيد منتقدان را به همراه داشته نوشته است: «باد جنوب» به جامعه‌ انگليس پرداخته و وضعيت خانواده‌هاي تهي از عشق، مذهب و مدرسه‌هاي مملو از فساد اين كشور را به تصوير كشيده است. گيبسون دراين‌باره گفت: «اين كتاب را نمي‌توانستم در انگليس منتشر كنم؛ چون خانواده‌ام و مدرسه‌هاي انگليس را جريحه‌دار مي‌كرد.» اين نويسنده‌ 68ساله همچنين اظهار كرد: «آن‌چه من در انگليس از آن تنفر دارم، شيوه‌ مضحك و زشت صحبت و تحقير مردم است.» كتاب «باد جنوب» شرح حال تخيلي يك زبان‌شناس به نام جان ميل است، كه پيش از آن‌كه در اسپانياي استقلال‌يافته شهرتي يابد، در مدرسه‌ها آزار زيادي مي‌بيند.