پرسش:
چه علل و اسبابی موجب شد طرفداران امام حسین(ع) و مردم کوفه با ایشان همراهی نکنند و با تنها گذاشتن ایشان موجب شهادت حضرت و 72 تن از یاران باوفایش شوند؟
پاسخ:
1- مسلمانان حرفی به جای مسلمانان عملی
طرفداران امام حسین(ع) به فرموده آن حضرت، اسلام، لقلقه زبان‌شان بود و در عمل به آموزه‌های وحیانی اسلام پایبند نبودند و التزام عملی نداشتند و مبانی اعتقادی و ایمانی آنها ضعیف و سست بود، چنان‌که حضرت می‌فرماید: «الناس عبید الدنیا و الدین لعق علی السنتهم یحوطونه ما درّت معایشهم فاذا محصوا بالبلاء قل الدّیانون» مردم بندگان دنیایند و دین، تنها بر زبان‌شان جاری است. هنگامی که امر معاش آنها سرشار و تامین است، دین‌گرایند، ولی هنگامی که در تنگناها و بلاها قرار گرفتند و آزموده شدند، دینداران واقعی اندک می‌گردند.(بحارالانوار، ج44، ص383)
به تعبیر قرآن «و من الناس من یعبد الله علی حرف» بعضی از مردم هستند که خدا را با حرف (براساس منافع‌شان) می‌پرستند.(حج-11)
و بالاخره امام حسین(ع) در رویارویی صحرای کربلا علل انحراف و نافرمانی آنان را با صراحت بیان فرمود: همه شما از فرمان من سرپیچی می‌کنید و به سخنانم گوش فرانمی‌دهید. عطایای حرام شما را سست و سنگین کرده و شکم‌تان از حرام آکنده شده است. از این‌رو، بر دل‌هایتان مهر (ضلالت) خورده است.(مقتل الحسین خوارزمی، ج2، ص6)
2- عدم تشکل و ضعف امکانات مادی هواداران امام حسین(ع)
یکی از ویژگی‌های کوفیان، نظام‌ناپذیری بود، به همین جهت، هواداران امام حسین(ع) نیز تشکل خاصی نداشتند. کوفیان به‌دلیل حاکمیت نظام قبیله‌ای در کوفه، تابع رئيس قبیله بودند. از این‌رو، در صورت کناره‌گیری رئیس قبیله یا دستگیری و یا خیانت او، مردم نمی‌توانستند تصمیم‌گیری کنند. افزون بر عدم تشکل هواداران امام، ضعف امکانات مادی و مالی و تجهیزات نظامی آنان نیز در شکست قیام امام حسین(ع) بی‌تاثیر نبود.
3- تشکل اداری و قدرت اقتصادی دشمنان امام
در مقابل هواداران امام حسین(ع) دشمنان آن حضرت و طرفداران حاکمیت اموی، در قالب نظام اداری کوفه، دارای تشکل بودند و امکانات اقتصادی و تجهیزات نظامی این شهر را در دست داشتند. هرچند برای مقابله با مسلم ابن‌ عقیل فرستاده امام حسین(ع)، با دو مشکل اساسی روبه‌رو بودند: یکی ضعف مدیریت نعمان ابن بشیر، و دیگری، جوّ عمومی هواداری مردم از امام حسین(ع) که با آمدن ابن‌زیاد هر دو مشکل حل شد.
4- تهدید و تطمیع مردم
ابن‌زیاد برای درهم شکستن فضای سیاسی اجتماعی کوفه، که به شدت تحت تاثیر فعالیت هواداران امام حسین(ع) بود، کار خود را با تهدید و تطمیع مردم آغاز کرد و در نخستین سخنرانی خویش پس از ورود به کوفه، به مردم گفت: امیرمومنان (یزید) مرا به شهر شما گمارده و بیت‌المال‌تان را تقسیم کرده و دستور داده به ستم‌دیدگان شما خدمت کنم و بر گوش به فرمان‌ها و مطیعان شما، احسان نمایم و بر نافرمانان و مشکوک‌ها، سخت بگیرم. من در به انجام رساندن فرمان او، تا پایان خواهم ایستاد، و نسبت به فرمانبران شما، همانند پدری مهربانم، و بر مخالفان، همانند زهر کشنده‌ام. پس هرکسی تنها برای حفظ خود بکوشد.(تاریخ طبری، ج5، ص358)
ادامه دارد