رفتارهای خوبی که از کرونا در زندگی‌مان باقی ماند (بخش دوم)
عادت‌هایی که ظرفیت نهادینه شدن در سبک زندگی دارند
ارتقای پیوند با خدا، خودشناسی، مطالعه، ورزش، همنشینی با اعضای خانواده، تمرین صبر در مشکلات، رونق مراسم‌ها به شکل ساده و به دور از تجمل و ده‌ها مورد دیگر همگی از مصادیق رواج شماری از عادت‌های خوب و سازنده ماحصل دوران کرونا است که به‌خوبی نشان می‌دهد در هر سختی، خیری نهفته است؛ بنابراین باید کوشید که در سایه تجربه‌های همه‌گیری، عادت‌های خوب را در سبک زندگی‌مان نهادینه و همیشگی کنیم.
شاید مدت‌هاست دارم تلاش می‌کنم که برخی عادت‌ها را در خودم ایجاد یا تقویت کنم؛ مثل: صبح زود بیدارشدن، ورزش، تغذیه اصولی، مطالعه، عبادت، انجام کارهای مهم در آغاز روز و... که خوب در بعضی موارد موفق بوده‌ام و در برخی هم هنوز جای ممارست دارند. حتی در آنهایی که موفق بوده‌ام هم در یک بازه زمانی طولانی به‌سختی توانستم نهادینه‌شان کنم. به‌هرحال عادت‌ها وقتی در آغاز مثل یک نهال کوچک هستند، ممکن است فراموش شوند، اما با جدیت و تعهد و تکرار عادت‌های خوب می‌توان امید داشت که نهادینه شده، به یک درخت تناور تبدیل شوند و جایگزین بوته‌های خار، عادت‌های بد، گردند.
اما خوب جالب است که با آمدن ویروس کرونا چه راحت و یک‌مرتبه برخی از عادت‌هایمان را کنار گذاشتیم، مثل نشستن بادقت دست‌ها که حالا تندتند و بادقت می‌شوییم و... چه چیزی باعث شد به‌راحتی برخی عادت‌ها را کنار بگذاریم؟ ترس یا آگاهی و علم به این که برخی رفتارها سلامت ما را به خطر می‌اندازند؟
دوران رونق خرید خوراکی‌های سالم
بالارفتن قیمت جهانی مواد غذایی از یک سو و دغدغه خرید بهینه که منجر به خرید خوراکی‌هایی با سلامت غذایی بالاتر شود، از سوی دیگر- به‌ویژه در دوران کرونا- سبب شده تا افراد در زمان خرید مواد غذایی گزینشی‌تر نسبت به قبل از دوران همه‌گیری عمل کنند؛ به این معنا که خانواده‌ای که قدرت خرید بالاتری داشته است با بالارفتن قیمت مواد غذایی مجبور به تغییر نوع یا میزان سبد غذایی خود شده است، اما در عین‌حال خوراکی‌های سالم‌تری را انتخاب می‌کند.
تغییراتی که پس از تکرار تبدیل به عادت شده‌اند، یکی دیگر از مواردی است که می‌توان به‌عنوان مد تغذیه‌ای دوران کرونا، به آن پرداخت.
الهام منیری یک کارشناس ارشد تغذیه برایمان توضیح می‌دهد: «زیادشدن تمایل افراد به خوردن خوراکی‌ها یا نوشیدنی‌هایی که به ارتقای سیستم ایمنی کمک می‌کند به‌خودی‌خود، اتفاق خوب و تأثیرگذاری است و در صورت انتخاب درست، می‌تواند سلامتی ماندگاری را به وجود آورد. اشکال از آنجایی شروع می‌شود که خوراکی‌های مد شده برای صنعت سوددهی مناسبی دارند و مثلاً یک شیشه کوچک نوشیدنی زنجبیلی سود زیادی را به همراه می‌آورد، درحالی‌که مواد اولیه چندان متفاوتی نسبت به نوشیدنی‌های شیرین گذشته ندارد. راهکار اصلی در این تکرار و عادت تغذیه‌ای، این است که به تهیه خانگی آنچه بالابرنده سلامت عمومی و سلامت دستگاه ایمنی است بپردازیم و مثلاً نوشیدنی‌های سنتی را در خانه تهیه کنیم، چرا که انواع صنعتی بیش از هر ماده مغذی دیگری حاوی شکر و نگهدارنده است.»
وی در ادامه می‌افزاید: «استفاده از منابع غذایی پایدار که کمترین دورریز را دارند، نظیر انواع میوه‌ها و سبزی‌ها و توجه به موارد دوستدار محیط‌زیست از مواردی است که بسیاری از افراد در همه‌گیری کرونا آموخته‌اند. با بررسی و تحقیق بر صنایع وابسته به مواد غذایی، متوجه می‌شویم که سلیقه مشتری‌ها در دوران پس از کرونا به‌شدت تغییر کرده است. تغییرات سلیقه شامل انتخاب‌های پایدارتر، خرید محلی و سفارش مواد غذایی پر سبزی بوده است، بنابراین دوران پس از کرونا را دوران غذاهای اینترنتی سالم‌تر و پرسبزی نامید.»
خودشناسی در دوران کرونایی
مسلم ناصری یک نویسنده و کارشناس فرهنگی توضیح می‌دهد: «به نظرم کرونا با همه سختی‌ها یک حسن مهم داشت و آن اینکه اعضای خانواده را دور هم جمع کرد. اعضای خانواده می‌توانند صمیمی‌تر شوند و بهتر هم را بشناسند. در این ایام با فرصتی که در اختیار داریم می‌توانیم به یک خودکاوی و خودشناسی برسیم. فرصت خوبی است که فکر کنیم چه کسی هستیم، کجا هستیم و برای چه هستیم؟ زمان خوبی است که از خودمان نقادی کنیم. به‌عنوان مثال پیش خود تجزیه وتحلیل کنیم که چرا من زود عصبانی می‌شوم و برخی از عادات خود را ریشه‌یابی کنیم و درصدد رفع برخی از اخلاق نامناسب خود باشیم.
این موارد باعث می‌شود که کم‌کم به خودشناسی، خانواده‌شناسی و شناخت بهتر از جامعه برسیم. در این روزهای کرونا بهتر است فرصتی برای نفس کشیدن به خود بدهیم. جهان نیاز به تنفس داشت و با وجود کرونا این فرصت را پیدا کرد. درس‌های کرونایی را می‌توان طبقه‌بندی کرد.»
این نویسنده در ادامه می‌گوید: «درس‌های کرونایی را شامل درس‌های حوزه فردی، خانوادگی و اجتماعی است. مهم‌ترین درس فردی کرونا خودشناسی است، اینکه روزهایی از دغدغه‌های شهرنشینی و بدو، بدو کردن‌ها دست بکشیم و به تامل و خودکاوی بپردازیم. از نظر خانوادگی شرایط دور هم جمع‌شدن فراهم است. ممکن است دعوا و تنش‌هایی هم صورت گیرد، اما در پایان لبخندی به لب می‌نشیند. بعد از کرونا خانواده‌ها بیشتر قدر هم را خواهند دانست و متوجه می‌شوند به چه چیزهای بیهوده‌ای چسبیده بودند! ارزش انسانی که زیر چرخ اقتصاد و تکنولوژی بود، تغییر می‌کند. یک ویروس کوچک با هشت کیلوبایت حجم تمام تجهیزات، تکنولوژی و پیشرفت بشر را کنار زد و سبب شد نیمی از جمعیت جهان قرنطینه شود. این درس بزرگی است که بدانیم با همه پیشرفت‌ها خیلی عقب هستیم و نباید به خود، پیشرفت و تکنولوژی بنازیم. معتقد هستم که جامعه و جهان بعد از کرونا هیچ‌وقت مثل جهان قبل از کرونا نیست. پس از کرونا مردم توقعاتی از سیاستمداران و حاکمان خواهند داشت که قبل از آن نداشتند. نوع دیدگاه انسان به زندگی و مسائل دگرگون می‌شود. بعد از کرونا انسان آگاه‌تر می‌شود و سعی می‌کند راه دیگری را برای بهتر زیستن پیدا کند.»
ازدواج ساده در آرامش
زهرا و حسن ۱۰ ماه است که عقد کرده‌اند و ماه‌های قبل در روال برنامه‌های عروسی بودند تا اینکه کرونا حسابی برنامه‌هایشان را به ریخت. اما یک آورده بزرگ برایشان داشت. خودشان ماجرا را این‌گونه روایت می‌کنند: «ما قرار بود عروسی بگیریم و بعد خانه‌ای اجاره کنیم.
من به همسرم پیشنهاد دادم که بیا به فکر خرید خانه باشیم. اوایل مقاومت می‌کرد. می‌گفت ما که پولی نداریم. اما واقعاً به حرف خدا ایمان داشتم که به ما کمک می‌کند. آن‌قدر اصرار کردم تا قبول کرد که بنگاه برویم و قیمت بگیریم. شب و روزمان شده بود چک کردن قیمت‌ها و خانه‌ها. من پیشنهاد دادم که طلا‌های سر عقدمان را هم بگذاریم وسط و هرچه هدیه گرفته بودیم را هم حساب کنیم.»
در ادامه می‌افزایند: «یک پراید ساده هم همسرم داشت که روی فروش آن هم حساب کردیم، ولی باز پولمان کم بود. هر بنگاهی می‌رفتیم و پولمان را می‌گفتیم به ما پوزخند می‌زدند. من هم دوست داشتم مثل بقیه در دوران نامزدی رستوران‌گردی کنم و پول خرج کنم، ولی به خودم می‌گفتم من باید عاقلانه عمل کنم. به همسرم پیشنهاد دادم که با پدر و مادرم صحبت کنیم که هزینه جهیزیه را به ما بدهند تا روی پول خانه بگذاریم. ابتدا راضی نمی‌شدند، اما ما توانستیم راضی‌شان کنیم. پول جهیزیه را هم روی پول خانه‌مان گذاشتیم و توانستیم بالاخره در یکی از نقاط جنوبی تهران خانه بگیریم. بله من هم مثل خیلی از عروس‌ها دوست داشتم جهیزیه‌ای مطابق میل خودم با همه جزئیات داشته باشم، اما گذشتم که خانه‌دار شویم و محکم‌تر و ایمن‌تر قدم برداریم. حالا هم در حال تلاشیم تا ملزومات اولیه و ساده‌ای از اسباب و اثاثیه منزل جور کنیم و برویم سر زندگی!»
سپیده یکی دیگر از دخترهاست که او هم تشکیل زندگی‌اش را معطل کرونا نکرده است. «برخلاف روال معمول عروسی که همه به دیدن عروس و داماد می‌آیند، ما برعکس عمل کردیم. ابتدا رفتیم لباس عروسی و دامادی ساده‌ای پوشیدیم و عکس گرفتیم تا برایمان یادگاری بماند. بعد با لباس به خانه پدربزرگ و مادربزرگ‌هایمان رفتیم که همیشه دوست داشتند عروسی ما را ببینند و همیشه برایمان چنین چیزی را دعا می‌کردند. به همین سادگی!»
رؤیا می‌گوید ایده تازه‌ای برای رفتن به خانه و زندگی‌شان داشتند که حسابی حالشان را خوب کرده است: «ما به‌جای عروسی به نیت حضرت عباس(ع) تعدادی غذا تهیه کردیم و بعد با همان لباس عروسی و دامادی که پوشیده بودیم و با آن عکس انداخته بودیم در مناطق محروم بسته‌های غذا پخش کردیم. آنها از دیدن ما با لباس عروسی و دامادی بسیار خوشحال شده بودند.»
زینب روزنامه‌نگار است و یک ایده جالب برای شروع زندگی با همسرش در روزهای کرونایی داشت که دوتایی با هم انجامش دادند و خیلی از اطرافیان را سر ذوق آوردند. زینب تعریف می‌کند: «امتحان خدا بر این بود تا ببیند ما قرار است از چه بگذریم و چقدر صبر کنیم و چقدر هم را دوست داشته باشیم. امتحان خدا بر این بود تا ببیند وقتی انتخاب بین سلامت عزیزان یا خوش بودن دل خودمان، ما کدام را انتخاب می‌کنیم؟ کرونا آمد و عروسی ما را و تقسیم شادی‌مان با یکدیگر را با خودش برد. اما راه دعا بسته نیست و فردا هم مثل امروز نمی‌ماند و خیلی زود وقت شادی
فرا می‌رسد. پس با همسرم جانماز‌هایی طراحی کردیم و مهر و تسبیحی داخلش گذاشتیم و به دست اقوام و اطرافیان گذاشتیم تا اعلام رسمی شروع زندگی مشترکمان را در شب میلاد پیامبر اعلام کنیم. اما از آنها خواستیم منت بر سرمان بگذارند و در شب آغاز زندگی ما، دو رکعت نماز به نیت خوشبختی‌مان با جانماز‌هایی که ناقابل هدیه کردیم بخوانند و دعای خیرشان را بدرقه راهمان کنند. اما چرا جانماز؟ من در گشت و گذاری که در اینستاگرام داشتم با یک صفحه آشنا شدم که دو خواهر اداره‌اش می‌کردند. کارشان چاپ روی پارچه بود که با یک‌سری از مهر‌های دست‌ساز خودشان یک سری جانماز طراحی می‌کردند که درآمد حاصل از فروش جانماز‌ها صرف آزادی زنان زندانی می‌شد.
من خیلی جذب کارشان شدم و تصمیم به چنین کاری گرفتم.»
نمایان شدن فرهنگ اصیل خانواده‌های ایرانی
حسین حق‌پناه، جامعه‌شناس و مدرس سواد شبکه‌های اجتماعی، درباره اهمیت ارتباط با اعضای خانواده در دوران کرونا می‌گوید: «در دوران کرونا اتفاق چندجانبه‌ای برای مقابله با آن رخ داد و از طرفی اجبار اعضای خانواده برای کنار هم بودن فرصت‌هایی را ایجاد کرد. روابط میان اعضا تقویت شده و فرصت‌های بیشتری برای تعامل، گفت‌وگو و بازی ایجاد شد. بدیهی است در دوران کرونا باید به تقویت بنیان خانواده و تمرین ارتباطات خانوادگی در بستر خانواده بیشتر توجه داشته باشیم.»
حق‌پناه خاطرنشان می‌کند: «یکی از نقاط درخشان ایران در مقایسه با سایر کشورها مدیریت خانوادگی و مردمی شیوع کرونا بود و به‌واسطه اینکه بنیان خانواده در کشور ما قوی است، خیلی از مبتلایان به این بیماری می‌توانند به شکل خانوادگی و با کمک سایر اعضای خانواده درمان شوند که همین فرصت جدی و بی‌نظیری بود.»
وی می‌افزاید: «تحمل فشار روانی ناشی از در خانه ماندن و فاصله‌گذاری اجتماعی در خانواده با روش‌های خلاقانه، بازی‌های قدیمی و سنتی در گروه خانواده، ارتباطات اگرچه به‌صورت مجازی با بزرگ‌ترها و... میسر شد.»
مدرس سواد شبکه‌های اجتماعی با بیان اینکه نشان می‌دهد با کارکرد صحیح خانواده‌ها می‌توان فشار روانی را در سختی‌ها تحمل کرد، می‌گوید: «فعالیت‌های جهادی توسط خانواده‌ها مانند دوخت ماسک و تهیه آبمیوه برای بیماران کرونایی نشان‌دهنده ظرفیت بالای نهاد خانواده برای مقابله با ویروس کرونا در مقایسه با سایر فرهنگ‌ها بود.»
وی می‌افزاید: «با شیوع کرونا بحث‌های عوامانه پیرامون توسعه‌یافتگی جهان اول در مقایسه با جهان دوم و سوم نشان داده شد که این موضوعات خیلی صحیح نیست و هیمنه پوشالی فرهنگ جهان اولی‌ها را فروریخت و در مقابل آن ارزش‌های اصیل فرهنگ کشورمان و خانوادگی بروز یافت.»