رفتارهای خوبی که از کرونا در زندگی‌مان باقی ماند (بخش نخست)
آن روی سکه عادت‌های خوب در زندگی با کرونا
گالیا توانگر
کرونا اگرچه دردها و بدی‌هایی به دنبال داشت، اما بی‌شک می‌توان از چندین و چند عادت خوب تازه نام برد که ماحصل زندگی کرونایی بوده و جا دارد از این بعد نیز در سبک زندگی ما ماندگار شوند؛ بنابراین کم نیستند رفتارهای خوبی که می‌شود آنها را در دوران پساکرونا نیز حفظشان کرد.
رعایت نکات بهداشتی خاص همچون استفاده از ماسک و دستکش و ضرورت شستن دست‌ها در فواصل زمانی مشخص، دوری‌گزینی از اجتماع و زندگی محدود در چارچوب خانه و خانواده، تعطیلی مدارس و ضرورت تعریف نکات تربیتی جدید برای رفتار با کودکان بخشی از دستورالعمل‌های زندگی در زمان شیوع بیماری بود.
کارهایی همچون فعالیت‌های فرهنگی، بازی‌های تازه برای تعامل بیشتر اعضای خانواده، اهمیت بیشتر به نظافت یا امتحان‌کردن انواع خوراک‌های خانگی در دوران تعطیلی رستوران‌ها، برگزاری مراسم‌ها با کمترین هزینه و بسیار ساده‌تر از گذشته و... همگی از مصادیق عادت‌های خوبی‌اند که از دوران همه‌گیری باقی‌مانده و جا دارد که همیشگی شوند.
تعامل بیشتر با اعضای خانواده
قبل از کرونا برخی از اعضای خانواده را حتی نمی‌توانستیم ببینیم، به‌ویژه آنهایی که صبح علی‌الطلوع از خانه خارج و تا پاسی از شب را در بیرون سپری می‌کردند. آنها همیشه درگیر کار بودند و وقتی هم به خانه می‌آمدند یک راست به تختخواب می‌رفتند.
ماندانا عظیمی یک شهروند می‌گوید: «قبل کرونا یک سؤال همیشگی بچه‌ها این بود که بابا کی به خانه می‌آید؟ همسرم معمولاً صبح زود از خانه خارج و دیروقت زمانی که بچه‌ها خواب بودند، به خانه می‌رسید. بچه‌ها نه‌تنها نمی‌توانستند پدرشان را ببینند، بلکه از بازی و هم‌صحبتی‌اش هم محروم بودند. در ایام قرنطینه فرصت شد که تعامل بین همسرم و فرزندانمان بهبود پیدا کند و حتی پررنگ شود. آن عطش همیشگی بچه‌ها برای همبازی شدن با پدرشان و وقت گذراندن با او اندکی رفع شد.»
وی در ادامه می‌گوید: «درست است که همسرم با زود بستن مغازه و آمدن به خانه ممکن است کمی ضرر مالی بدهد، اما در عوض دستاورد بزرگ تعامل بین اعضای خانواده‌مان محقق می‌شود.»
این مادر می‌افزاید: «گاهی با بچه‌ها و همسرم اسم فامیل بازی می‌کنیم و منچ و بازی‌های دیگر از سرگرمی‌هایی است که به آن می‌پردازیم. ورزش‌های سبک را هم در کنار خانواده انجام می‌دهم تا به‌سلامت خود کمک کنیم.»
وی با بیان اینکه پختن غذاهای محلی هم از چالش‌هایی بوده که در دوران کرونا اجرا کرده است، می‌گوید: «پختن غذاهایی مانند کچی ترک‌ها که مخلوطی از آرد گندم و برنج است و با کشک و شیره انگور خورده می‌شود و همچنین نان و فطیر خانگی از برنامه‌هایی بود که انجام داده‌ایم.»
این شهروند در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «سختی آن روزها ما را به فکر همنوعان‌مان انداخت. با توجه به روحیه انسان‌دوستی که در بین بانوان وجود دارد، در جمع دوستان، بسیاری از وسایل مازاد خود را جدا کردیم تا در اختیار نیازمندان قرار بگیرد.»
وی می‌گوید: «همراهی و همدلی که بین اعضای خانواده‌ها ایجاد شده و در کنار هم بودن هدیه خدا بود که باید بعد از کرونا هم حفظش کنیم.»
اصلاح عادت‌های غذایی
فاطمه کلباسی کارمند یک شرکت گرافیکی به گزارشگر کیهان می‌گوید: «اصلاح عادات تغذیه‌ای یکی از مهم‌ترین تغییراتی بود که با قرنطینه خانگی ایجاد شد، غیر از اینکه فقط غذای خانگی مصرف می‌کنیم، سبزی‌ها نیز به سبد غذایی‌مان اضافه شده که پیش از این نبود.»
وی با اشاره به اینکه ماندن در خانه بر بهبود روابط خانوادگی تأثیرگذار بوده است، بیان می‌کند: «فرصتی ایجاد شد که به کارهای مشترکی بپردازیم که پیش از این زمانی برای آنها نداشتیم، همچنین از لحاظ روانی نیز باعث درون‌نگری و شناسایی نقاط ضعف شد که حتماً بعد از گذر از این روزها به‌صورت جدی به آنها رسیدگی خواهیم کرد.»
این شهروند گوش‌کردن به رادیو را یکی از عادت‌های خوبی برشمرد که قصد دارد آن را ادامه دهد.
از سوی دیگر به گفته وی، کارفرمایان توانسته‌اند به توانایی کارمندانشان در دورکاری پی ببرند و این موضوع در آینده بر نحوه تعاملات کاری آنها تأثیرگذار خواهد بود و روند رسیدگی به امور را تسهیل خواهد کرد.
سپیده محمدی، کارشناس تغذیه مرکز بهداشت می‌گوید: «ایام کرونا فرصت بسیار خوبی برای تقویت عادات تغذیه‌ای صحیح و ترک عادات غذایی نامناسب بوده و هست.»
وی هشدار می‌دهد: «سفارش غذای آماده (فست‌فود)، افزایش ریزه خواری (به‌ویژه در زمان تماشای تلویزیون به مدت طولانی)، دیر خوابیدن شبانه و دیر بیدارشدن در صبح، سبب به‌هم‌خوردن ساعت بیولوژیک بدن می‌شود و اختلال سوخت‌وساز را رقم می‌زند. این موارد تهدیداتی است که با فراموشی عادت‌های خوب تغذیه‌ای دوباره دچار خواهیم شد. بهتر است همچنان غذاهای خانگی با میزان بالای فیبر و سبزی‌ها را دنبال کنیم. به‌موقع بخوابیم و بیدار شویم و ورزش را فراموش نکنیم.»
تجملات صفر، صفر
هدی پیش از کرونا با همسرش نامزد کرده است و همان اول با همسرش علاقه و تصمیمی به گرفتن مراسم عروسی نداشته‌اند، اما نمی‌توانستند خانواده‌هایشان را راضی کنند و کرونا توانست تصمیمشان را محقق کند؛ وی می‌گوید: «ما پیش از کرونا نامزد کردیم همان موقع هم مخالف عروسی بودم. خانواده‌ها مخالف بودند. قطعاً هم بین فامیل خیلی حرف و حدیث پیش می‌آمد. هنوز عده‌ای این‌طوری صحبت می‌کنند فلانی که عروسی نگرفته مثل بیوه‌ها رفته سر زندگی‌اش و متأسفانه این دست تفکرات و نگرش‌های سطحی وجود دارد.»
وی ادامه می‌دهد: «همان موقع هم با همسرم که در کارهای جهادی بسیار فعال است، تصمیم گرفتیم هزینه سنگینی را که باید برای سه ساعت عروسی بدهیم برای مدرسه‌‌‌سازی در مناطق محروم هزینه کنیم. برای همین ۶ ماه پیش کرونا را بهانه کردیم و عروسی را لغو کردیم. وسیله‌های زندگی را هم نصف، نصف با هم و همه را در حد نیاز و ایرانی خریدیم. اگر به خانه ما بیایید می‌فهمید که وسایل جورواجوری نداریم و همه چیزمان چیزهایی است که واقعاً نیاز است. به قول همسرم این‌طوری اگر یک جوان در سن ازدواج به خانه بخت بیاید ترس برش نمی‌دارد که حالا این‌همه وسیله و تجملات برای شروع زندگی را چطور تهیه کند.»
زهرا هم در کرونا سرخانه و زندگی تازه‌اش رفته و ماجرا را این‌طور تعریف می‌کند: «پیش از کرونا وقتی در تدارک جهیزیه بودیم، اجازه خرید حتی یک کریستال هم به خانواده ندادم. گفتم باید همه چیز کاملاً ایرانی باشد. حتی برای تزیین هم فقط سفال سرامیک ایرانی. از این چمدان‌های عروس و دامادی که داخلش را پر از وسیله زائد می‌کنند هم نداشتیم. اجازه هم ندادیم شبیه این صفحات اینستاگرامی کله و پاچه و مرغ و خروس را هم عروس و داماد کنند و در یخچال به نمایش بگذارند! از همه این رفتار‌ها بدم می‌آمد. قرار بود جای کارت عروسی بیهوده هم یک گلدان به‌عنوان کارت عروسی و دعوت به اقوام بدهیم که کار به عروسی نکشید و گلدان‌هایی تدارک دیدیم و دست اقوام رساندیم تا خبر بدهیم که ما سرخانه و زندگی‌مان رفتیم. بعد هم با حضور خانواده‌هایمان خیلی ساده و بی‌سروصدا به خانه‌مان آمدیم و خودمان هم عکس گرفتیم.»
رضوانه تازه‌عروس دیگری می‌گوید: «کرونا اگر هزار و یک بدی داشت، لااقل این خوبی را داشت که ترمز مراسم‌های پر تجمل با هزینه بالا را کشید. مراسم‌ها واقعاً از بریز و بپاش و تجمل‌گرایی ترمز بریده بودند. امیدواریم این عادت حسنه، ورود به زندگی مشترک به سبک و سیاق ساده و اسلامی، در دوران بعد از کرونا هم دنبال و در سبک زندگی‌هایمان نهادینه گردد.»
تقویت عادت به کتاب‌خوانی در دوران کرونا
آخرین آمارهای منتشر شده مربوط به مطالعه و خرید کتاب در کشورهای مختلف جهان نشان می‌دهد که شیوع ویروس کرونا به‌خصوص در سال 2020 موجب افزایش گرایش مردم به سمت مطالعه کتاب شده است. آمارها نشان می‌دهد 35 درصد از مردم جهان که قبلاً کتاب نمی‌خواندند، به‌خاطر کرونا و قرنطینه به مطالعه کتاب روی آورده‌اند.
آمارها نشان از تغییر سبک زندگی مردم و بیشتر شدن رابطه آنها با کتاب دارد. مردم نسبت به سال‌های قبل کرونا بیشتر کتاب می‌خرند که البته سهم کتاب‌های الکترونیک نسبت به کتاب‌های چاپی هم در جایگاه خوبی قرار دارد.
بهروز کشی‌زاده یک شاعر و نویسنده اردبیلی معتقد است: «باید از دریچه مثبت به دنیای تهدیدات رنگارنگ کرونا نگاه کرد و یکی از این دریچه‌های مثبت بحث همنشینی با کتاب و بسط دوستی با این یار مهربان و دوست روزهای خوب و بد است.»
وی با بیان اینکه افراد در زمان کرونا جز کتاب‌خوانی یا به بطالت گذراندن اوقات خود، راه سومی ندارند، می‌گوید: «بهترین، در دسترس‌ترین و البته راحت‌ترین راه برای دانش‌اندوزی، خردورزی و غنی‌‌‌سازی روزهای عمر، پیوند فرهنگی و مطالعه کتاب است.»
این شاعر و نویسنده بر این باور است که کرونا برای هر چیزی هم تهدید باشد، برای کتاب‌خوانی و اُنس با کتاب فرصتی مغتنم است که نباید از کنار آن به‌راحتی عبور کرد.
پساکرونا، ورزش، سبک زندگی
دکتر محمدمهدی رحمتی جامعه‌شناس ورزشی با اشاره به اینکه یکی از مشکلاتی که در برخورد با پدیده کرونا و تأثیرات آن وجود داشته و دارد، تقلیل آن به یک پدیده صرف پزشکی، بدون توجه کافی به اثرات کرونا بر فرهنگ، جامعه، اقتصاد و سایر ساحت‌های نظام اجتماعی است، می‌گوید: «نگرانی عمده‌ای که وجود دارد، این است که سازمان‌دهندگان و گردانندگان بزرگ‌تر اقتصاد ورزش، بخواهند ضررهای هنگفت مالی صورت‌گرفته را در آینده جبران کنند. در این صورت ممکن است با رویکرد لیبرالیستی و بورژوایی در ورزش قهرمانی و حتی همگانی مواجه شده و شاهد آسیب‌هایی به ورزش همگانی و سلامت عمومی جامعه شویم؛ بنابراین ضروری است پیش‌بینی و رویکرد مناسب دراین‌خصوص صورت گیرد.»
عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان می‌افزاید: «برای مطالعه اینکه جهان اجتماعی ورزش و سبک زندگی مرتبط با آن واقعاً دستخوش چه تأثیرات و پیامدهایی شده است؟ نیاز به مطالعات آینده‌نگرانه و مطالعات پس رویدادی داریم؛ یعنی از هم‌اکنون پژوهش‌هایی را در مورد آینده احتمالی انجام دهیم و پس از پایان پاندمی کرونا، مجدداً رخدادها را مورد بررسی و پژوهش قرار دهیم تا بتوانیم با ملاحظه اثرات پایدار این پاندمی بر وضعیت جامعه و ورزش، رویکردها و سیاست‌های مناسبی را اتخاذ کنیم.»
وی از جمله اثرات اجتماعی پاندمی کرونا ویروس بر ورزش را احتمال سوق پیداکردن ورزش از باشگاه‌ها به درون خانه‌ها دانسته و می‌افزاید: «این تغییر که در حال حاضر نیز می‌توان نشانه‌هایی از وقوع آن را مشاهده کنیم، به‌احتمال بیش‌وکم سبب تضعیف کارکردهای اجتماعی ورزش و افزایش نوعی فردگرایی می‌شود و گرایش بیشتر به ورزش‌های انفرادی را در پی خواهد داشت، اما از سوی دیگر، ورزش به‌عنوان یک نهاد مدنی توانسته است از طریق رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی بخشی از خلأهای کارکردی نظام اجتماعی را جبران کند.»
دکتر رحمتی با اشاره به اینکه این کارکرد با ترویج انجام فعالیت بدنی و ورزش در خانه، به‌ویژه در شبکه‌های مجازی شکل جدیدی به خود گرفته است، تصریح می‌کند: «در این میان کارگزاران مختلف امر ورزش می‌توانند با استفاده از تمهیدات گوناگون و با تأکید بر نقش ورزش در افزایش تندرستی، سلامت و نیز سیستم ایمنی و دفاعی بدن، نگاه به بدن را در جامعه تحت‌تأثیر قرار دهند و افراد و گروه‌های اجتماعی را بیشتر به سمت ورزش سوق دهند.»
عضو گروه، فلسفه، تاریخ و جامعه‌شناسی ورزشی پژوهشگاه تربیت‌بدنی در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «ازجمله پیامدهای دیگری که می‌توان در نظر گرفت، جایگاه ورزش در میان قشرها و طبقات گوناگون جامعه است. ورزش را در متن فرهنگی و کلی جامعه در نظر بگیریم، با دو رویکرد می‌توان به تأمل در آن پرداخت: اول، وضعیتی که قشرها و طبقات متوسط به پایین جامعه در شرایط فعلی با آن درگیرند و در جریان آن به سبب دغدغه تأمین معاش و نیازهای اولیه، به ورزش از منظر کارکردی که در زندگی‌شان دارد، می‌نگرند. در این‌جا، اگر مسئولان اقدامات مناسب در جهت دغدغه‌های معیشتی این گروه‌ها اتخاذ نکنند، احتمال تمایل به مشارکت و فعالیت ورزشی در میان گروه‌های مذکور به‌شدت کاهش می‌یابد. دوم، گروه‌های برخوردار جامعه که فارغ از دغدغه‌های معیشتی هستند و نگاهشان به جهان مبتنی بر سبک بخشی است. این امکان و احتمال برای گروه‌های اخیر بیشتر وجود دارد که به شرکت در فعالیت‌های ورزشی در شکل جدید و با استفاده از امکانات رسانه‌ای بپردازند.»
او در پایان با تأکید بر نقشی که ورزش می‌تواند برای گروه‌های محروم جامعه ایفا کند، تأکید می‌کند: «با توجه به اتکای جامعه به کالاهای ورزشی خارجی و این واقعیت که بیش از دو سوم از کالاهای ورزشی مورداستفاده در کشور وارداتی هستند، دولت و به طور مشخص وزارت ورزش و جوانان می‌توانند با استفاده از نظرات و دیدگاه کارشناسان ذی‌ربط مبادرت به حمایت از تولید کالاهای ورزشی در داخل کشور کنند و به این وسیله، ضمن کاهش وابستگی اقتصادی به خارج از کشور، فرصت مناسب برای ایجاد اشتغال نیروهای کارگر داخلی نیز فراهم گردد.»