صرفه‌جویی در مصرف برق و چالش‌های پیش‌رو (بخش نخست)
تداوم نبض زندگی با مصرف بهینه انرژی برق
امیرحسین بسطامی
برق زندگی است. تولید و تامین برق بسیار گران و پرهزینه تمام می‌شود. انرژی پاک و بدون آلودگی است. پیشرفت کشور در گرو عقلانی مصرف کردن انرژی‌هاست. کافی‌ست لحظه‌ای زندگی بدون برق را تصور کنیم و به ارزش آن پی ببریم. اگر برق نباشد زندگی به سختی می‌گذرد. برق باعث آرامش و آسایش در زندگی می‌شود. اما واقعیت تلخ این است که افراد پرمصرف از سهم دیگران استفاده می‌کنند.
تعداد مشترکان برق در سال 1399 حدود 37 میلیون مشترک بوده که نسبت به سال 1398، حدود 2/7 درصد افزایش یافته است. در سال 1399 سهم مشترکان برق خانگی (80/2 درصد) از سایر مشترکان بیشتر بوده و با افزایش 2/6 درصدی نسبت به سال 1398 رو‌به‌رو بوده است. در میان مشترکان برق از حیث تعداد، سهم مشترکان صنعت از سایر مشترکان کمتر از
(7/ 0 درصد) است. در سال 1399 نسبت به سال 1398 در کلیه بخش‌های ذکر‌شده تعداد مشترکان افزایش یافته است. اگرچه تعداد مشترکان برق خانگی، نسبت به مشترکان برق صنعتی بیشتر است، اما مصرف برق صنعتی، بیش از مصرف برق خانگی است.
الزام مصرف بهینه برق و پاداش برای کم‌مصرفان لازم به ذکر است به مشترکانی که برق کمی مصرف می‌کنند پاداش داده می‌شود.
مصطفی رجبی مشهدی سخنگوی صنعت برق می‌گوید: «ساعات اوج مصرف از ساعت ۱۲ تا ۱8 و همچنین از ساعت ۲۰ تا ۲۳ است که اگر در این ساعات هموطنان از وسایل پرمصرف برقی استفاده نکنند، تاثیر زیادی خواهد داشت.»
سخنگوی صنعت برق می‌افزاید: «همچنین از مشترکان خواهشمندیم دمای وسایل سرمایشی خود را روی ۲۵ درجه سانتیگراد یا بیشتر تنظیم کنند و در مورد کولر آبی از دور کُند استفاده کنند تا در کاهش مصرف برق تاثیر زیادی داشته باشد.»
رجبی مشهدی تاکید دارد: «امسال مصوبه هیئت وزیران به وزارت نیرو شامل اقدامات جدی در بخش خانگی است تا مشترکین بتوانند نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش مصرف داشته باشند و صورتحساب آنها کاهش پیدا کند.»
سخنگوی صنعت برق ضمن اشاره به پاداش مدیریت مصرف ۱۰ برابری امسال نسبت به سال گذشته ادامه می‌دهد: «رقم‌های امسال جذاب‌تر است. مثلا یک مشترک در مناطق عادی و معتدل که حدود ۸۰ درصد از مساحت ایران را به خودش اختصاص می‌دهد، به ازای هر یک کیلووات ساعت ۵۰۰ تومان پاداش مدیریت مصرف می‌گیرد. وی اضافه کرد: این بدان معناست که اگر مشترکی در ماه ۳۰۰ کیلووات ساعت برق مصرف کرده است و بتواند مصرفش را به ۲۵۰ کیلووات ساعت کاهش دهد از قبض رایگان برخوردار خواهد بود و اگر بتواند مصرف خود را به ۲۰۰ کیلووات ساعت برساند می‌تواند علاوه بر دریافت قبض رایگان، ۳۰ هزار تومان هم از صنعت برق بستانکار شود.»
رجبی مشهدی با اشاره به عملیاتی بودن اجرای این طرح در مناطق گرمسیر می‌گوید: «در هر خانه‌ای که به صورت متداول از سه کولر استفاده می‌شود، اگر فقط یک کولر خاموش شود، می‌تواند علاوه بر اینکه قبض برق را رایگان کند، مشترک را از مبلغ ۵۰۰ هزار تومان از صنعت برق بستانکار کند.»
سخنگوی صنعت برق در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «مناطق گرمسیر کشور مثل استان خوزستان، بوشهر، بخش‌های جنوبی استان کرمان و بخش‌های جنوبی استان سیستان و بلوچستان و سایر استان‌هایی که شرجی و گرم هستند، از الگوی حدود سه هزار کیلووات در ماه برخوردارند که می‌توانند از این پاداش‌ها و کاهش صورتحساب‌ها استفاده و کمک به تامین برق سایر مشترکان کنند تا تابستان را با کمترین محدودیت پشت سر بگذاریم.»
کمبود سوخت نیروگاه‌ها و قطعی برق
صرفه‌جویی در مصرف انرژی سبب می‌شود اعمال خاموشی‌ها کمتر شود. سخنگوی صنعت برق، از برخورد جدی با دستگاه‌های پرمصرف خبر داد که به دلیل عدم رعایت میزان مصرف، برق آنها قطع شد.
رجبی مشهدی یادآور می‌شود: «وزارت ورزش، سازمان برنامه و بودجه، سازمان حفاظت محیط زیست و بانک مسکن از جمله این دستگاه‌ها بودند و برخورد جدی با دستگاه‌های پر مصرف در روزهای آینده هم ادامه خواهد یافت.»
وی به طرح تعدیل روشنایی معابر اشاره و خاطرنشان می‌کند: «این طرح با هدف تامین برق بخش خانگی و مراکز حساس ادامه خواهد یافت، گرچه ممکن است موجب ایجاد ناراحتی برای مردم شود.»
سخنگوی صنعت برق با بیان این که برای مدیریت مصرف اقدامات گسترده‌ای انجام شده است، تاکید دارد: «امسال مصرف برق ادارات به طور ویژه و با نصب کنتورهای هوشمند کنترل می‌شود.»
وی می‌گوید: «براساس مصوبه هیئت دولت، ادارات باید مصرف برق خود را ۳۰ درصد در ساعات کاری کاهش دهند و در صورتی که مصرف خود را کاهش ندهند، در مرحله نخست اخطار دریافت می‌کنند و در صورت عدم رعایت، برق اداره پرمصرف قطع خواهد شد.»
رجبی مشهدی یادآور می‌شود: «این اقدامات به منظور تامین پایدار برق مشترکان خانگی و تداوم روند تولید ادامه خواهد یافت و به همین دلیل، ادارات باید پس از پایان ساعات کاری، نسبت به خاموش کردن سیستم‌های سرمایشی و روشنایی‌های غیرضروری اقدام کنند.»
پایدار شدن شرایط نیروگاه‌های تولید برق اقدام‌های انجام شده سبب شد مشکل گاز نیروگاه‌ها حل شود و در این باره معاون برق و انرژی وزیر نیرو با اشاره به تامین سوخت نیروگاه‌ها، از پایدار شدن شرایط نیروگاه‌های تولید برق خبر داد.
محمدحسن متولی‌زاده معاون برق و انرژی وزیر نیرو می‌گوید: «اکنون و با کمک همکاران شرکت گاز، سوخت نیروگاه‌ها تامین شده و مشکلی ندارند.»
وی در عین حال بر ضرورت مدیریت مصرف، چه در بخش برق و چه گاز تاکید و خاطرنشان می‌کند: «همکاران بخش برق در تلاشند تا با تداوم اقدام‌های خود به صرفه‌جویی در مصرف انرژی کمک کنند.»
در نهایت مدیرعامل شرکت مادر تخصصی تولید، انتقال و توزیع نیروی برق ایران می‌گوید: «در قالب طرح سراسری اصلاح روشنایی معابر، تاکنون ۱۶۰ هزار چراغ اصلاح و تعدیل شده است.» وی ادامه می‌دهد: «در برنامه سراسری تعدیل روشنایی‌ها و اصلاح انشعاب‌ها و رمز ارزها،
۴۵ هزار دستگاه ماینر غیرمجاز که بخش عمده‌ای از آنها با گزارش‌های مردمی شناسایی شده بود، جمع‌آوری شد که باعث کاهش مصرف برق به میزان ۹۵ مگاوات شد.»
مدیرعامل توانیر خاطر نشان می‌کند: «مجموع مصارف کاهش‌یافته معادل مصرف یک شهر با جمعیت بیش از نیم‌میلیون نفری بود. با این کار معادل ۷۰۰ هزار لیتر روزانه در مصرف سوخت نیروگاه‌ها صرفه‌جویی شد.»
وی ادامه می‌دهد: «با وجود کارهایی که انجام شده، اما همچنان نیازمند همکاری مردم هستیم، چرا که میزان مصرف گاز در بخش خانگی، هشت برابر مصرف گاز در صنعت نیروگاهی است.»
چالش‌های پیش رو
منصور قطبی سرابی کارشناس صنعت برق درخصوص مشکل این صنعت و کمبود برق می‌گوید: «متاسفانه مشکل برق قابل حل نیست باید احداث نیروگاه صورت می‌گرفت که انجام نشده است، مشکل کمبود برق مربوط به این است که تولیدات برق آبی صورت گرفته، و درحال حاضر سدها خالی اسـت و مصرف کشاورزی زیاد شـده و کمبود آب در سدها تبدیل به مشکل جدی شده است و بحران از زمانی شروع شـد که با بارکردن برق روی آب انجام شده و این مشکل قابل حل نیست و احداث نیروگاه انجام نشده است. همچنین در اهواز میلیون هـا انرژی اسـت و زمانی که باید تبدیل به برق می‌شده است انجام نشده و برق را با بار کردن روی آب تولید می‌کنند و همین مسئله باعث کمبود برق می‌شـود.»
این کارشناس برق توضیح می‌دهد: «زمانی که آب کم است و ۸۰ درصد برق ما از آب تولید می‌شود به همان میزان وقتی مشـکل آب داشته باشـیم در تولید برق نیز به مشکل می‌خوریم. متأسفانه زمانی که باید نیروگاه احداث می‌کردیم نکردیم و ایـن برنامه‌ها دراز مدت است درحالی که اکثر کشورهای همسایه اقدام به تولید نیروگاه‌های خورشیدی و حرارتی کرده‌اند، ما از این بخش استفاده نکردیم و مشاورین برنامه نیروگاه برق آبی را در دستور کار قرار ندادند و از احداث نیروگاه مدرن مانند نیروگاه خورشیدی و مشعل‌های خوزستان غافل ماندیم، بنابراین ساخت نیروگاه جدید و برطرف کردن کمبود و تولید جدید به این سـادگی‌ها حل‌شدنی نیست.»
سرابی بیان می‌کند: «ادعای معاون وزیر نیرو مبنی بر اینکه ۶ هزار مگاوات به ظرفیت تولید شبکه اضافه شده و با مدیریت تقاضا مانند تغییر ساعت اداری، تغییر تعرفه مصرف برق و طرح‌های تشویقی صنایع و کشاورزی موجب خواهد شد که برنامه‌ای مبنی بر خاموشی برنامه‌ریزی شده در دستور کار قرار نگرفته باشد و قطعی‌ها به دلیل ناترازی برق نیست، منطقی نیست! چرا که کمبود برق به صورت شبکه‌ای است و زمانی که مشکل کم‌آبی در کل کشور داریم و مجبور به قطعی برق در مصرف خانگی و صنایع می‌شوند با چنین تمهیداتی نمی‌توان مشکل را حل کرد.»
این کارشـناس برق در ادامه می‌گوید: «زیربنای صنعت برق دچار مشکل اسـت و آب چاه‌ها و رودخانه‌ها خشک شده است که دلیل کمبود آب سدها این است که رطوبت آنها کم شده و تبخیر و درجه حرارت دما زیاد شده و از آنجا که بارندگی امسال خیلی کم اسـت به همان میزان کمبود برق نیز داریم و با قطع کردن برق صنایع و بخش خانگی مشکلی حل نمی‌شود.»
امسال خاموشی برنامه‌ریزی شده نداشته‌ایم
اگر در گذشته به طور متوسط در مصرف سالانه چهار تا پنج درصد رشد داشتیم، برای امسال تا شش درصد افزایش مصرف را پیش‌بینی کرده‌ایم. مصطفی رجبی مشهدی سخنگوی صنعت برق با اشاره به برنامه‌های افزایش تولید نیروگاه‌های موجود و احداث نیروگاه‌های جدید و نیز مدیریت مصرف، امیدواری می‌دهد با این اقدامات نباید مشکل جدی داشته باشیم؛ البته این مسئله به عوامل دیگری از جمله دمای هوا هم بستگی دارد.
سخنگوی صنعت برق تصریح می‌کند: «خوشبختانه تاکنون برنامه‌ای مبنی بر خاموشی برنامه‌ریزی‌شده‌ای در دستور کار قرار نگرفته و اگر قطعی یا خاموشی وجود داشته ناشی از حوادث طبیعی یا آسیب تجهیزات در حین برق‌رسانی است. قطعی برق بخش خانگی طی یک یا دو هفته قبل در برخی شهرها مثل تهران، به خاطر طوفان و آسیب دیدن برخی تجهیزات بود، اما قطعی برنامه‌ریزی شده نداریم.»
وزیر نیرو نیز دراین باره می‌گوید: «سال گذشته چند واحد حرارتی دچار َ آسیب شدند و ۹۹ درصد مشکلات نیروگاه‌ها رفع شد، که این رقم برای نیروگاه‌های برق‌آبی 100 درصد است.» به گزارش خبرگزاری فارس، در این زمینه دیـروز (31 خرداد1401) رئیس مرکز پایش شـرکت برق اعلام کرد، دستگاه‌هایی که الگوی مصرف را رعایت نکنند قطع انشعاب آنها از طریق کنترل از راه دور یا از طریق اعزام اکیپ‌های سیار قطع می‌شود. ضمن اینکه در ساعت ۱۲ ظهر روز سه‌شنبه (31 خرداد) هم، برق هشت دستگاه اجرایی و اداری که بیش از الگوی تعریف شده مصرف داشتند، قطع شد.
وی می‌افزاید: «برق دستگاه‌هایی مانند جهاد دانشـگاهی صنعتی شـریف، شعبه مرکزی بانک کشاورزی(سرپرستی)، بانک تجارت، سازمان راهداری، نمایشگاه بین‌المللی، اتاق بازرگانی ایران، سـازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشـاورزی و سـاختمان مرکز مخابرات ایران قطع شد. البته سه اداره از ادارات یاد شده تاکنون چندین بار تذکرگرفته و انشعاب‌شان قطع شده است. دستگاه‌هایی که نسبت به رعایت الگوی مصـرف کوتاهی کنند و بیش از الگوی مصرف برق داشته باشـند انشعاب آنها قطع می‌شود. همه دستگاه‌های اداری و سازمان‌ها موظف هستند کـه در صورت قطع برق از برق اضطراری استفاده کنند تا مردم معطل نشوند. بعد از قطع انشعاب برق دستگاه‌های اداری، باید بالاترین مقام در آن سازمان یا اداره مراجعه کند و تعهد بدهد که الگوی مصرف برق را رعایت می‌کند و بعد از آن انشعاب آنها وصل می‌شود.» گفتنی است، روز دوشنبه (30خرداد1400) مصرف برق به عدد 63 هزار مگاوات رسید که نسبت به سال قبل در همین وقت چهار و شش دهم درصد افزایش داشته است.