کیهان گزارش می‌دهد
روزها بر شیعیان جمهوری آذربایجان چگونه می‌گذرد؟
سرویس خارجی-
دولت جمهوری آذربایجان در چند ماه گذشته سیاست برخورد و تقابل با شیعیان را تشدید کرده، شاید به این دلیل که حاکمان باکو بازگشت مردم به هویت دینی را تهدیدی علیه قدرت بی‌حساب و کتاب خود می‌دانند.
تحولات پرسرعت بین‌المللی به‌ویژه در شرق اروپا و جنگ در اوکراین باعث شده تا توجه و نگاه افکارعمومی به تحولات در دیگر مناطق جهان از جمله وضعیت شیعیان و مسلمانان جمهوری آذربایجان کم‌رنگ‌تر و به حاشیه کشیده شود.
کشور جمهوری آذربایجان دومین کشور شیعی جهان اسلام می‌باشد که در مرزهای شمالی ایران قرار دارد، اما این کشور از چند ماه گذشته و همزمان با توجه و تمرکز جهانی بر جنگ در اوکراین، صحنه برخی برخوردهای خشونت‌آمیز با دینداران بوده است.
شهروندان جمهوری آذربایجان بعد از استقلال از شوروی همانند سایر جمهوری‌های این کشور در صدد بازگشت به هویت اصیل خود و به دست‌آوردن هویتی مستقل از دوران شوروی بودند و این امر همچنان ادامه دارد، اما موضوع بازگشت به هویت اصیل دینی در جمهوری آذربایجان با چالش و تقابل دولت باکو رو‌به‌رو شده است.
اکثریت جمعیت جمهوری آذربایجان را شیعیان تشکیل می‌دهند و آذربایجان دومین کشور شیعی جهان به شمار می‌رود. براین اساس ايجاد هويت ملي آذري در واکنش به رژيم استعماري و بهره کشي دوران شوروی همراه با عناصري از سنت‌هاي اسلامي و آذری است. اگرچه ملی گرایی در جمهوری آذربایجان با حساسیت دولت باکو همراه نیست، اما اگر این ملی‌گرایی با مفاهیم و آموزه‌های دینی و اسلامی آذری‌ها همراه شود، دولت باکو به شدت با آن مقابله می‌کند. این در حالی است که به طور کلی تلاش برای جدا کردن هویت و گرایش دینی از هویت ملی ساکنان جمهوری آذربایجان غیرمحتمل است، چون هویت دینی در عمل بخشی از هویت تاریخی ساکنان جمهوری آذربایجان را تشکیل می‌دهد.
حاج طالع باقرزاده
شیخ نمر جمهوری آذربایجان
همان‌گونه که گفته شد در جمهوری آذربایجان، دولت باکو تقابل جدی و شدیدی را با دینداران این کشور آغاز کرده و این روند به‌ویژه طی چند ماه گذشته تشدید شده است. در میانه این برخوردها و اقدامات باکو علیه شیعیان، نام حاج طالع باقرزاده بیش از گذشته شنیده می‌شود. «حجت‌الاسلام طالع باقرزاده» در سال ۱۳۹۴و در جریان حمله مأموران امنیتی دولت باکو به محفل عزاداران حسینی در منطقه نارداران دستگیر و به ۲۰ سال زندان محکوم شد. دکتر «هیراد مخیری»، کارشناس مسائل قفقاز درباره دستگیری
حاج طالع باقرزاده به خبرگزاری «حوزه علمیه خراسان» می‌گوید: «در حوادث آن سال در حمله خشونت‌آمیزی که نیروهای ویژه و امنیتی به مجالس عزاداری اربعین در نارداران داشتند، چند تن از شیعیان شهید و بسیاری از آنها زخمی و بازداشت شدند. تا به امروز نیز بسیاری از این پرونده‌ها برای خانواده‌های این بازداشت‌شدگان در حال اجراست. بازداشت حجت‌الاسلام طالع باقرزاده نیز در جریان همین اتفاقات بود. وی از رهبران اصلی جریان اتحاد مسلمانان جمهوری آذربایجان و روحانی مبارزی است که بارها در سخنرانی‌های خود افشاگری‌هایی در باب تقابل با جریانات وهابی‌گری و تکفیری و جریانات مرتبط با رژیم صهیونیستی داشته است. حاج طالع از آن زمان همواره در زندان بوده و تحت شکنجه‌های بسیاری قرار گرفته است و حتی خانواده‌اش نیز تحت آزار و اذیت‌های متفاوتی قرار گرفتند.»
این کارشناس مسائل قفقاز همچنین با اشاره به نقش مهم «حاج طالع باقرزاده» در جامعه شیعی آذربایجان افزود: «جایگاه حاج طالع باقرزاده به عنوان رئیس جنبش اتحاد مسلمانان آذربایجان به نوعی به شیخ نمر تشبیه می‌شود و وی به شیخ نمر آذربایجان معروف شده است. علاوه‌بر بازداشت حاج طالع در ایام مختلف ما بازداشت حاج نوح بالا رحیم اف
و حاج ذوالفقار میکائیل زاده و حاج آقایف و همچنین حاج وقار اسکندراف و محمدعلی آخوندزاده و حاج قاسم‌اف و فرهاد میرزا و علی نور و حاج ابوالفضل بنیادف بودیم که اینها از جمله فعالان اسلامی و روحانیون سرشناس جمهوری آذربایجان هستند که بسیار تحت بازجویی‌های امنیتی و آزار و اذیت و شکنجه‌های مختلفی که حتی با دخالت دستگاه‌های امنیتی آنکارا بوده است، قرار گرفته‌اند.»
شروع اعتصاب در زندان باکو
دولت باکو که خود را دولتی سکولار می‌داند، رویکردی ضددینی را در مقابل دینداران در پیش گرفته و همین موضوع با واکنش تند زندانیان مسلمان در باکو رو‌به‌رو شده است. در همین ارتباط نیز پایگاه خبری الوقت در نیمه خردادماه امسال به نقل از منابع خبری فعالان اسلامگرای جمهوری آذربایجان از آغاز اعتصاب غذای نامحدود «حجت‌الاسلام حاج طالع باقرزاده»، رهبر محبوس جنبش اتحاد مسلمانان جمهوری آذربایجان خبر داد. گفته شده اعتصاب غذای رهبر محبوس جنبش اتحاد مسلمانان جمهوری آذربایجان در اعتراض به رفتارهای غیرانسانی و اهانت بازجویان سازمان مبارزه با جرایم سازمان یافته وزارت کشور جمهوری آذربایجان به ساحت خداوند متعال صورت گرفته است. باقرزاده در جریان اعتصاب غذای خود خواهان محاکمه و مجازات عاملان اهانت به مقدسات دینی در حین بازجویی از اسلام گرایان در بازداشتگاه سازمان جرایم سازمان یافته وزارت کشور جمهوری آذربایجان شده است. این روحانی، حرکت خود را «اعتصاب تا سرحد شهادت» نامیده و اعلام کرده تا زمان مجازات‌نشدن عامل اهانت به ساحت ربوبیت، اعتصاب خود را متوقف نخواهد کرد.
درپی شروع اعتصاب غذای این روحانی که از فعالان مقاومت در جمهوری آذربایجان محسوب می‌شود، تعداد دیگری از جوانان اسلامگرای زندانی در زندان‌های جمهوری آذربایجان نیز به این اعتصاب غذا پیوسته‌اند. «جبار جباروف»، جوان زندانی اهل روستای نارداران، «پولاد اصلان‌اف»، روزنامه‌نگار محبوس و «عباس حسین»، از فعالان زندانی جنبش اتحاد مسلمانان جمهوری آذربایجان، از جمله دینداران زندانی هستند که به ابراز همبستگی با حاج طالع باقرزاده پرداخته‌اند.
به تازگی نیز شماری از دینداران آذربایجانی که به علت حضور در محوطه اطراف دادگاه محل محاکمه «رازی همت‌اف»، یکی از اعضای این جنبش توسط نیروی پلیس باکو بازداشت شده بودند، از اعمال ضداخلاقی نیروهای اداره کل مبارزه با جرایم سازمان یافته وزارت کشور (باندوتدل) جمهوری آذربایجان خبر دادند.
ماموران «باندوتدل» (اداره کل مبارزه با جرایم سازمان یافته وزارت کشور جمهوری آذربایجان) به هنگام شکنجه و بازجویی اسلام گرایان بازداشت شده، به ساحت ربوبی خداوند متعال نیز فحاشی و اهانت کرده‌اند که موجب ابراز انزجار مردم مسلمان جمهوری آذربایجان شده است. مایل کریم اف، یکی از اسلام گرایان بازداشت شده، گفته است: «در اداره مبارزه با جرایم سازمان یافته وزارت کشور (باندوتدل) ماموران رفتاری دون شان اسلامی داشتند. دائم فحش می‌دادند و کتک می‌زدند و تاکید می‌کردند که باید برای ابراز همبستگی با بازداشت شدگان در نزدیکی دادگاه‌های محل محاکمه اسلامگرایان حاضر نشوم. با گرفتن این تعهد که در این دادگاه حاضر نشوم، به صورت موقت مرا آزاد کردند.»
مقامات وزارت کشور جمهوری آذربایجان با استناد به «لائیک» و «سکولار» بودن نظام سیاسی این کشور، اهانت ماموران بازداشتگاه در اهانت به مقدسات دینی را جرم ندانسته و از برخورد با عامل اهانت به ساحت مقدس خداوند متعال خودداری کرده‌اند.
حمایت از حاج طالع و یارانش این روزها به مطالبه عمومی در میان شیعیان جمهوری آذربایجان تبدیل شده و همچنان درخواست‌ها برای توجه به وضعیت حاج طالع ادامه دارد.
وضعیت بدتر از جنگ جهانی دوم است!
آنچه امروز در جمهوری آذربایجان بر سر مسلمانان و شیعیان می‌گذرد، حتی به مراتب بسیار بدتر از سختگیری‌های دوران گذشته در این کشور در ارتباط با دینداران است. این موضوع را «برهان حشمتی»، پژوهشگر ارشد مسائل قفقازنیز تأیید می‌کند و در این ارتباط می‌گوید: «واقعیت این است که هویت‌زدایی از شیعه و شیعه‌ستیزی الان در جمهوری آذربایجان نهادینه شده و جنگ اخیر قفقاز هم این مسئله را تشدید کرد و تبعاتش هم مشخص است؛ بنابراین وضعیتی پیش آمد که با زمان رعب و وحشت زمان استالین مقایسه می‌شود. یکی از همین شیعیان آذربایجان اخیرا به خود من می‌گفت که وضعیت برای مؤمنان خیلی از زمان جنگ دوم بد شده است با اینکه در این جنگ ۱۶۰ نفر از شیعیان جان باختند یا شهید شدند و درواقع آنها به نوعی خودشان خط‌شکن بودند.»
حشمتی با اشاره به تناقض عجیب در وضعیت دینی جمهوری آذربایجان گفت: «در حال حاضر خطر تغییر مذهبی جمهوری آذربایجان وجود دارد. من حتی در یک جلسه محرمانه هم شنیدم که از پروبال گرفتن ترکیه در آذربایجان اظهار نگرانی کردند؛ چرا که آنها قطعا شیعه را از بین خواهند برد.»
حشمتی همچنین در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر، جزئیات بیشتری از سیاست دین‌ستیزانه دولت باکو را تشریح کرد و گفت: «حاکمیت جمهوری آذربایجان با توجه به ماهیت سکولاری که دارد مانع رسمی و مشهود گسترش اسلام در این کشور است. دینداران در این کشور حتی حق اینکه کودکان خود را با حجاب به مدرسه بفرستند، ندارند. جامعه دیندار مردم آذربایجان نمی‌توانند نماینده مجلس یا مقام دولتی بشوند، حتی اگر فردی به عنوان فرد نمازخوان شناخته شود نمی‌تواند در ساختارهای نظامی و انتظامی موقعیتی بگیرد و اگر مظاهر دینداری از آنها مشاهده شود با ایشان برخورد می‌شود.
متأسفانه در ۳۰ سال گذشته بعد از استقلال جمهوری آذربایجان سازمان‌های مختلف میسیونری را برای جلوگیری از احیای اسلام و تشیع در این کشور فعال کردند. انواع و اقسام این‌گونه سازمان‌ها و فرقه‌ها مانند آدونتیست‌ها، شاهدان یهوه، بهائیان، کریشنایی‌ها، بودایی‌ها و حتی شیطان‌پرست‌ها را در این کشور فعال ساختند و برای آنها در باکو دفتر دایر شد تا به این وسیله مانع بازگشت مردم به اعتقادات اصیل اسلامی خود شوند.»
این کارشناس مسائل جمهوری آذربایجان معتقد است: « در همین سه دهه بیشترین محدودیت و محرومیت رسمی و دولتی برای شیعیان جمهوری آذربایجان که اکثریت مردم این کشور را تشکیل می‌دهند، اعمال شد و به طور مستمر روحانیون و فعالان شیعی نظیر حاج علی اکرام ناردارانی و سایر ریش‌سفیدان این منطقه، حاج محسن صمدوف، رهبر حزب اسلام، حاج آقا نوری، حاج واقف عبدالله اف که در زندان به شهادت رسید و به علت مبارزات ضد ممنوعیت حجاب در مدارس به شهید حجاب معروف شد، حاج آبگل سلیمان‌اف، حاج طالع باقرزاده، روحانی جوان و انقلابی و نترس، حاج ایلقار ابراهیم اوغلو، حاج الشن مصطفی اوغلو، حاج فرامیز عباس اف و دهها و بلکه صدها روحانی دیگر بارها بازداشت و زندانی شدند و بسیاری از آنها هنوز در زندان‌های جور و ستم در جمهوری آذربایجان نگهداری می‌شوند. به اینها باید اضافه کرد جوانان پاک و مؤمنی همچون عباس حسین، ابوالفضل بنیادوف و بسیاری از دیگر از جوانان گمنام گنجه‌ای و لنکرانی و ناردارانی و باکویی و جلیل آبادی و ... که به زندان افتادند و برخی‌ها همانند ابوالفضل بنیادوف ناردارانی بر اثر اصابت گلوله در حمله نیروهای پلیس به مجلس عزای حسینی در نارداران و عدم رسیدگی در زندان، مادام العمر معلول و جانباز شدند و در این میان، نارداران به عنوان روستایی که چندین شهید در راه مبارزه برای احیای اسلام در جمهوری آذربایجان تقدیم کرده است، به عنوان دارالشهداء در جمهوری آذربایجان در یادها مانده است.»
حشمتی آزادی دینی در جمهوری آذربایجان را فقط در حد یک ادعا توصیف کرد و گفت: « قانونی در جمهوری آذربایجان تحت عنوان قانون آزادی اعتقادات و وجدان وجود دارد. اما در عمل کاملاً برعکس است و باید نام آن را قانون محدودیت و ممنوعیت اعتقادات و وجدان گذاشت. اکثر بندهای این قانون غیر از آن‌بندی که به صورت ظاهری اشاره شده اعتقادات آزاد است، در باب محدودیت و ممنوعیت عقاید و افکار است. در عمل هم محدودیت‌های فراوانی اعمال شده است. در سیاست چند فرهنگ گرایی و آزادی اعتقادات تنها جریان و گروهی که نفع می‌برد جریان غیر اسلامی و غیر شیعی است. در جمهوری آذربایجان، یهودی‌ها آزادی عمل کامل دارند، کنیسه‌ها و تجمعات نمایشی خود را به آسانی دایر و برگزار می‌کنند.
اما در مقابل مسلمانان اجازه برگزاری هیچ مراسم جمعی گسترده‌ای را در خارج از مساجد ندارند و اگر انجام بدهند با مقابله پلیس مواجه می‌شوند. آزادی اعتقادات در جمهوری آذربایجان یک ادعا بیش نیست و نمی‌شود روی آن حساب کرد ولی این آزادی اعتقادات تنها برای جریان‌های انحرافی و ماسونی وجود دارد. مثلاً در همین سال‌های اخیر که به بهانه مقابله با کرونا تمامی مساجد و حسینیه‌ها در جمهوری آذربایجان بسته شدند و اجازه فعالیت نیافتند، کنیسه‌های یهودی و کلیساهای مسیحی و مراکز تجمع بهایی‌ها در باکو و گنجه همچنان تجمعات خود را برگزار می‌کردند و به تمامی اعتراضات فعالان شیعی به این تبعیض نیز هیچ اعتنایی نمی‌شد.»
باز شدن پای بیگانگان
به سرکوب دینداران
اقدامات ضددینی دولت باکو حتی به باز شدن پای بیگانگان در سرکوب شیعیان منجر شده است. حکومت جمهوری آذربایجان با جمعیت غالب شیعه، مبارزه با شعائر اسلامی همچون ممنوعیت نصب پرچم‌های حسینی را به صورت قانون درآورده و بر اساس این قانون که در قالب اصلاحیه قانون اعتقادات دینی در جمهوری آذربایجان به تصویب رسیده، افرادی که پرچم‌های حسینی(ع) را در معابر نصب کنند از یک تا پنج هزار منات (حدود سه هزار یورو) جریمه و به مدت یک سال به حبس محکوم خواهند شد.
این اقدامات تنها به محدود‌سازی شعائر اسلامی و جلوگیری از اجرای احکام اسلام محمدود نشده و جمهوری آذربایجان در سال‌های اخیر برخلاف آنچه عدم دخالت دین در سیاست مطرح می‌کند، رویه گسترش تفکرات وهابی در جامعه‌ای شیعی از طریق استقرار جمعیتی با تفکرات سلفی و وهابی در این کشور را دنبال کرده است.
همچنین جمهوری آذربایجان در ادامه این سیاست‌ها چندی پیش به بهانه جنگ دوم
قره باغ، صدها نیروی تروریست و داعشی که برای ترکیه در سوریه می‌جنگیدند را از شمال سوریه به نزدیکی مرزهای کشورمان در شمال‌غرب منتقل کرده است.
فراتر از تفکرات وهابی، نقش صهیونیست‌ها در تحولات ضد شیعی جمهوری آذربایجان نیز قابل توجه است. کارشناسان معتقدند که سفرهای متعدد اتباع رژیم صهیونیستی به باکو با هدف تضعیف شیعیان در مناطق حساس به‌خصوص مناطقی که به نوعی همجوار با نقاط مرزی ایران است، صورت می‌گیرد و بخشی از سخنرانی‌های وابستگان به رژیم صهیونیستی در جمهوری آذربایجان درباره شهرک‌‌سازی‌هایی است که بتوانند ترویج افکار یهودیت و مذهب یهودیت و سکنی دادن جوامع یهودیان قفقازی را دربرگیرند. کنیسه‌‌سازی‌هایی که در سال‌های گذشته به شکل قارچی در حال صعود است، نمایانگر ازدیاد این مناطق در نقاط طالش‌نشین جمهوری آذربایجان است.
همچنین گفته شده علاوه‌بر تل‌آویو، دولت آنکارا نیز تحرکات گسترده‌ای در میدان تحولات باکو دنبال می‌کند و دستگاه جاسوسی ترکیه موسوم به «میت»، بسیاری از بازپرسی و بازجویی افراد مذهبی و فعالان سیاسی- مذهبی جمهوری آذربایجان را مستقیم انجام می‌دهد.
به طور کلی آنچه مشخص است، حاکمان جمهوری آذربایجان بازگشت مردم این کشور به هویت ملی- دینی خود را تهدید علیه حاکمیت شان می‌دانند. شاید به این دلیل که گرایش شهروندان جمهوری آذربایجان به هویت دینی- ملی بزرگ‌ترین مانع کار دولت باکو برای گردن نهادن به سیاست‌های مورد نظر غرب و آمریکاست و از این رو دولت باکو با هرگونه حرکت دینی که در قالب شیعیان تفسیر شود، به شدت مقابله می‌کند، هرچند دولت باکو با دیگر مذاهب و ادیان کاری ندارد.