چگونگی مقابله با گرمازدگی در اوج گرمای تیرماه (بخش پایانی)
یکلحظه غفلت از هشدارهای گرمایی و یک عمـر پشیـمانـی
گالیاتوانگر
گرمازدگی با علایمی نظیر رنگپریدگی، عرق شدید، تهوع، اسهال و استفراغ، جوشهای ریز گرمازدگی، سردرد، گرفتگی عضلات، خستگی، ضعف، تشنگی شدید، سرگیجه، تکدر ادرار و ادرار تیرهرنگ، ازدستدادن تمرکز، اِدم یا تورم خفیف پا، مچ پا یا انگشتان دست و از دست دادن هوشیاری مشخص میشود.
گرمازدگی دارای ۴ مرحله است: مراحل استرس گرمایی، خستگی گرمایی، گرمازدگی، سکته گرمایی از مراحل گرمازدگی هستند که هرکدام علایم خاصی را دارند. در مرحله استرس گرمایی فرد علائمی مانند سرگیجه، ضعف، حالت تهوع، تشنگی و سردرد را احساس میکند. در مرحله خستگی گرمایی نیز با علائمی نظیر عرق کردن شدید، خستگی، قرمز شدن پوست، گرگرفتگی یا اسپاسم عضلات به همراه درد، سردرد یا سرگیجه خفیف و حالت تهوع همراه است.
اقدامات اورژانسی در هنگام گرمازدگی
شهرستان دهلران از توابع استان ایلام و نزدیک مرز مهران یکی از گرمترین مناطق غربی کشور محسوب میشود.
عبدالصاحب شریفی رئیسشبکه بهداشت و درمان شهرستان دهلران از مراجعه ۵۰ نفر به مراکز درمانی دهلران به دلیل گرمازدگی خبر میدهد.
وی میگوید: «در چند روز گذشته بیش از ۵۰ نفر با علائم گرمازدگی به بیمارستان مراجعه کردهاند.»
شریفی در ادامه توصیه میکند: «توصیه میشود مردم تا حد امکان از خانههایشان خارج نشوند و در مکانهای خنک سربسته باقی بمانند تا دچار گرمازدگی نشوند.»
رئیس شبکه بهداشت درمان دهلران میافزاید: «افرادی که احساس سرگیجه یا افت فشار میکنند حتماً به مراکز درمانی مراجعه کنند کودکان، افراد مسن و کسانی که مشکلات قلبی عروقی دارند در معرض نور آفتاب قرار نگیرند.»
هنگام مواجهه با فردی که دچار گرمازدگی شده است باید اقدامات زیر انجام شود:
فرد را بهجای خنک منتقل کنید، مصدوم دراز بکشد و پاهای او را بالا بیاورید.
لباسهای مصدوم را درآورده، ملحفه خیس روی فرد انداخته و آب ولرم روی بیمار بپاشید. حمام گرفتن برای افراد هوشیار توصیه میشود.
برای تسریع دفع حرارت از کولر یا پنکه استفاده کنید. از قراردادن کیسههای یخ در کشاله ران، زیربغل، زانو، مچ دستوپا نیز میتوان استفاده کرد.
درصورتیکه فرد هوشیار باشد میتوان او را تشویق کرد تا کمکم آب یا یک نوشیدنی خنک بنوشد.
محلول «او آر اس» یا محلول آب و نمک و شکر (یک قاشقچایخوری نمک با 8 قاشقچایخوری شکر در یک لیتر آب) در این شرایط مفید است.
حوله نمدار روی پیشانی و عضلات فرد گرمازده قرار دهید و در صورت هوشیاری میتوان مصدوم را داخل وان یا لگن آب سرد قرار داد.
بهمحض خنک شدن بدن فرد، عمل خنککردن (در آب سرد یا به شکل دیگر) را متوقف کنید و اگر دمای بدن او مجدداً افزایش یافت، عمل خنککردن را مجدد شروع کنید.
ماهیچههای گرفته و گرمازده فرد را ماساژ دهید.
اگر نشانههای گرمازدگی بهبود نیافت یا وخیمتر شد، بیمار را سریعاً به مرکز درمانی منتقل کنید.
بهتر است در هنگام سفر در گرمای تابستان علاوه بر نوشیدن آب، چند عدد خیار و نمک در اختیار کودکان قرار دهید.
شربت آبلیمو و خاکشیر و دوغ تأمینکننده آب و املاح ازدسترفته بدن هستند. نوشیدن نوشابهها در گرما مناسب نیستند.
گرمای شدید خطرات قلبی را به همراه دارد
گرمای بیسابقه هوا، خطرات قلبی قابلتوجهی را به همراه دارد و باید اقداماتی را برای محافظت از خود انجام دهید. این مسئله بهویژه برای افراد مسن و افراد مبتلا به فشارخون بالا، چاقی یا سابقه بیماری قلبی یا سکته صادق است. گرما و کمآبی قلب را وادار میکند تا با پمپاژ بیشتر خون و انتقال آن از اندامهای اصلی به زیر پوست، برای خنککردن خود سختتر فعالیت کند.
تحقیقات نشان میدهد که وقتی دمای هوا به حداکثر دمای روزانه ۴۲ درجه سانتیگراد برسد، تعداد مرگومیر ناشی از بیماریهای قلبی ممکن است دو یا سه برابر شود و هر چه دما در طول تابستان بیشتر در نوسان باشد، ممکن است سکتههای قلبی شدیدتر شود.
دکتر محسن بیگ آبادی متخصص قلب و عروق برایمان توضیح میدهد: «درحالیکه مرگها و بیماریهای ناشی از گرما قابل پیشگیری هستند، سالانه تعداد زیادی از افراد در اثر گرمای شدید جان خود را از دست میدهند. اگر بیماری قلبی دارید، بیش از ۵۰ سال سن دارید یا اضافهوزن دارید، بسیار مهم است که در گرما برای محافظت از سلامت خود اقدامات احتیاطی خاصی انجام دهید. برخی از داروها مانند مسدودکنندههای گیرنده آنژیوتانسین، [ARBs] مهارکنندههای آنزیم مبدل آنژیوتانسین [ACE] مسدودکنندههای بتا، مسدودکنندههای کانال کلسیم و دیورتیکها که بر پاسخهای فشارخون تأثیر میگذارند یا بدن را از سدیم تخلیه میکنند، میتوانند پاسخ بدن به گرما را اغراقآمیز کنند و باعث شوند شما در گرمای شدید احساس بیماری کنید.»
این متخصص قلب و عروق در ادامه میگوید: «مصرف داروهای خود را قطع نکنید. یاد بگیرید که چگونه خونسردی خود را حفظ کنید و در مورد هرگونه نگرانی با پزشک خود صحبت کنید. حتی اگر داروهای قلبی مصرف نمیکنید، باید در گرما اقدامات احتیاطی را انجام دهید.»
وی در ادامه توصیه میکند: «حفظ آب بدن راهکار اصلی است. قبل، حین و بعد از بیرون رفتن در هوای گرم آب بنوشید. منتظر نمانید تا احساس تشنگی کنید و بهترین راه برای دانستن اینکه آیا مایعات کافی دریافت میکنید؟ این است که بر خروجی ادرار خود نظارت کنید و مطمئن شوید که رنگ ادرار کمرنگ است. تیره یا غلیظ نیست.»
این پزشک به چند نکته ایمنی اشاره کرده و میگوید: « در اوایل بعدازظهر (حدود ظهر تا ۳ بعدازظهر) که معمولاً خورشید در شدیدترین حالت خود قرار دارد، بیرون نروید.
لباسهای سبک و رنگ روشن در قالب پارچههای قابل تنفس مانند پنبه یا پارچهای که عرق را دفع میکند، بپوشید. از کلاه و عینک آفتابی استفاده کنید. قبل از بیرون رفتن از یک ضدآفتاب مقاوم استفاده کنید و هر دو ساعت یکبار آن را تجدید کنید.
قبل، حین و بعد از بیرون رفتن یا ورزش چند فنجان آب بنوشید. از نوشیدنیهای کافئیندار
خودداری کنید.
به طور منظم استراحت کنید. چند دقیقه در یک مکان سایه یا خنک توقف کنید.
به مصرف تمام داروهایتان طبق دستور پزشک ادامه دهید.»
فاجعه گرمایی کودکان تنها در اتومبیل
امین صابری نیا یک متخصص طب اورژانس، با اشاره به اینکه دمای هوا در فصل گرما در اتومبیلی که ساکن است بهشدت بالا میرود، به والدین هشدار میدهد که تنها بودن کودک در اتومبیل، ممکن است فاجعه بیافریند. بهطورکلی در گرمای بیش از ۳۵ تا ۳۸ درجه سانتیگراد باید بیشتر بحث گرمازدگی را مورد توجه قرار دهیم و با راهکارهایی مؤثر از خودمان مراقبت
کنیم.
وی پیشگیری را مقدم بر درمان دانسته و توصیه میکند: «سعی کنید در تابستان که گرمترین روزهای سال را تجربه میکنیم در ساعاتی که هوا خنکتر است مثل صبح زود و یا بعدازظهرها از منزل خارج شوید.»
عضو هیئت علمی طب اورژانس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ادامه میدهد: «در تابستان و روزهای گرم لباسهای سفید، سبک و کمی گشاد بپوشید، همچنین از پوشیدن لباسهایی با الیاف مصنوعی اجتناب کنید.»
صابرینیا با بیان این که گرمازدگی بسته به نوع خفیف یا شدید آن درمان متفاوتی دارد، خاطرنشان میکند: «گرمازدگی یک فوریت پزشکی است و اگر کسی دچار گرمازدگی شد باید فوراً به نزدیکترین مرکز درمانی منتقل شود.»
وی با اشاره به اهمیت انجام کمکهای اولیه در درمان گرمازدگی تأکید میکند: «قبل از انتقال بیمار به مراکز درمانی میتوانید با تعویض لباسهای فرد و سردکردن بدن بیمار به او کمک کرد، با استفاده از یکپارچه یا حوله یا اسفنج بدن فرد را با آب سرد خیس کنید، فرد را به مکانی خنک انتقال دهید و ملحفهای خیس دور او بپیچید، بیمار را در معرض باد خنک قرار دهید، میتوانید روی دستها و پاهای بیمار آب بریزید و همزمان ماساژ دهید و از کرمهای ضد سوختگی استفاده کنید.»
صابری نیا میگوید: «با توجه به این که هوای گرم باعث تعریق میشود و بدن نمک زیادی را دفع میکند، بهتر است برای جایگزینی از آب خالص استفاده نشود.»
وی، استفاده از یک نوشیدنی خنک حاوی کمی نمک را به افرادی که در معرض گرمای شدید قرار گرفتهاند توصیه کرده و میافزاید: «برای این کار میتوانید مثلاً یک قاشق چای خوری نمک را در یک لیتر آب حل کنید و به مدت یک ساعت کمکم آن را به بیمار بنوشانید، همچنین میتوانید یک قاشق غذاخوری شکر یا پودر شربت را برای افزایش کالری نوشیدنی به آن اضافه کنید، ولی اگر فرد کودک یا سالمند است، بهتر است او را به بیمارستان منتقل کنید.»
به گفته این متخصص بهتر است اگر چنانکه افراد سالمند در محیط گرم به مدت طولانی قرار داشتند؛ در معرض باد مستقیم پنکه یا کولر قرار بگیرند.
صابرینیا به والدین هشدار میدهد: «هرگز کودکان را در اتومبیل تنها نگذارید. دما در اتومبیلی که ساکن در مقابل نور خورشید است بهشدت بالا میرود و باعث آسیبهای شدید جسمی به کودکان میشود.»
وی به افرادی که در اثر گرمای شدید سطح هوشیاری خود را از دست دادهاند، توصیه میکند: «این افراد حتماً باید در اولین فرصت به بیمارستان مراجعه کنند، تا از طریق اقدامات پزشکی درمان شوند.»
عضو هیئت علمی طب اورژانس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی از جمله عوامل خطر در ابتلا به گرمازدگی را تب و بالارفتن درجه حرارت بدن و همچنین کاهش سطح هوشیاری ذکر کرد.
صابرینیا با اشاره به اینکه گرما مستقیماً روی قلب تأثیری ندارد، خاطرنشان میکند: «قلب برای کاهش حرارت داخل بدن باید، ضربان خود را افزایش دهد بنابراین، این افزایش ضربان قلب میتواند به افرادی مبتلا به بیماریهایی مثل تنگی عروق هستند آسیب وارد کند.»
وی با بیان اینکه اسهال و مشکلات گوارشی بیماری خاص فصل گرما نیست، توضیح میدهد: «چیزی که باعث اسهال میشود استفاده از مواد غذایی فاسد شدهای است که در معرض گرما قرار گرفتهاند و در این مواد باکتری رشد کرده است.»
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در پایان میافزاید: «اگر در معرض گرما قرار گرفتید خاکشیر، تخم شربتی و شربت آبلیمو خنک استفاده کنید، کودکان زیر پنج سال و افراد سالمند را بههیچعنوان در گرما از منزل خارج نکنید، چون حرارت برای این افراد به هیچوجه قابلتحمل نیست، همچنین در فصلهای گرم به مناطق گرمسیر سفر نکنید.»
ممانعت از مرگ با هشدار ساعت هوشمند
مرگ در اثر گرما پدیدهای است که تا به حال دامن افراد زیادی را گرفته است، اما یک سیستم جدید قابل نصب بر روی ساعتهای هوشمند میتواند جلوی این نوع رخدادها را بگیرد.
گروهی از محققان سیستمی را به طور آزمایشی طراحی کردهاند که همراه با یک اپلیکیشن عرضه میشود و میتواند فرد را از احتمال گرمازدگی منجر به مرگ مطلع کند.
این سیستم متشکل از یک ساعت هوشمند تجاری و یک برنامه سفارشی است که از طریق بلوتوث به ابزار نظارت بر ضربان قلب متصل میشود. با تجزیه و تحلیل مداوم دادههای ضربان قلب، الگوریتمی که قبلاً به ساعت هوشمند اضافه شده، قادر است دمای فعلی بدن کاربر را تخمین بزند.
تا زمانی که دما در حد مناسب باشد، ساعت یک علامت شست به سمت بالا را در پسزمینه سبز نشان میدهد که به معنای شرایط مطلوب است. اگر دمای بدن کمی بیش از حد گرم شود، نمایشگر علامت خطر را در پسزمینه زرد نمایش میدهد. اگر درجه حرارت خیلی بالا باشد، یک علامت توقف در پسزمینه قرمز نمایش داده میشود و یک زنگ هشدار صوتی نیز به صدا درمیآید.
قرار است این ابزار در آینده ارتقا یابد تا فیزیولوژی و شرایط بدنی منحصر به فرد هر کاربری را نیز در نظر بگیرد. انتظار میرود در آینده نزدیک برای تجاریسازی آن اقدام شود.