اتحاد علیه امپراطوری ابلهان (نگاه)
مجتبی باجلان
«جهان تازه‌ای متولد شده است و ما عملاً درباره تولد جدید انسانیت صحبت می‌کنیم»، «جهان جدید، جهان بدون امپراطوری‌های سلطه‌گر است»، «ما که در آمریکای لاتین با امپریالیسم و صهیونیسم مبارزه می‌کنیم بخشی از محور مقاومت هستیم»، این عبارت بخشی از اظهارات نیکلاس مادورو رئیس‌جمهور ونزوئلا پس از بازگشت از سفر به جمهوری اسلامی ایران است، که بخشی از ماهیت تئوریک ائتلاف تشکیل شده ضد آمریکایی آن هم در حیاط خلوت آمریکا را توضیح می‌دهد.
اواخر خردادماه تهران میزبان رئیس‌جمهور کشوری بود که همراه جمهوری اسلامی از آن به عنوان آموزگاران دور زدن تحریم‌های یک‌جانبه و ظالمانه آمریکا یاد می‌شود.
نیکلاس مادورو به دعوت رسمی آیت‌الله «سید ابراهیم رئیسی» به کشورمان آمده بود. از مهم‌ترین نتایج این سفر، امضای سند جامع همکاری‌های راهبردی
۲۰ ساله در زمینه‌های سیاسی، فرهنگی، گردشگری، اقتصادی دو کشور بود. امضای این سند راهبردی نشانگر تمایل تهران و کاراکاس به گسترش همکاری‌های دو جانبه به عنوان دو بازیگر اصلی صحنه‌گردان ضدیت با آمریکا در نظام جهانی است که در آینده نیز احتمالا شاهد ابعاد بیشتری از آن خواهیم بود.
با وجود اینکه اولویت دولت سیزدهم بر مبنای اولویت ارتباط با همسایگان و کشورهای آسیایی شکل گرفته، اما این به معنای نادیده گرفتن بقیه نقاط جهان نیست و توجه به کشورهای عربی و اسلامی، کشورهای آفریقایی، کشورهای آمریکای لاتین و اروپا و غرب، بخشی از این سیاست خارجی فعال و پویا را تشکیل می‌دهد.
در دولت گذشته به دلیل توجه به برخی از کشورهای خاص و گره زدن بسیاری از موضوعات داخلی به برجام، توجه به ظرفیت‌های کشورهای دیگر برای توسعه روابط، مورد غفلت قرار گرفت؛ اما دولت فعلی درصدد احیای بسیاری از این ظرفیت‌هاست. توجه به کشورهای آمریکای لاتین به ویژه ونزوئلا، از دیگر ظرفیت‌های مغفول مانده در دولت یازدهم و دوازدهم است.
از سوی دیگر سفر مهم مادورو به ایران در جهت ترسیم راهبرد بزرگی صورت گرفت که ضد توسعه‌طلبی آمریکاست، آن هم در مقطعی که آمریکا به دنبال کشاندن این کشور به سوی خود و خارج کردن آن از جبهه بازدارندگی بود.
ایران و ونزوئلا، در نظم جهانی مستقر به عنوان دو بازیگر اصلی ضدیت با نظام تحت سلطه آمریکا شناخته می‌شوند که بیشترین تحریم‌های یک‌جانبه از سوی واشنگتن علیه آنها اعمال شده است. هم اکنون از این دو کشور به عنوان نمادهای مقاومت و ایستادگی در برابر فشار و تحریم‌های آمریکا یاد می‌شود که البته همین اصل نیز مهم‌ترین محور گرایش ویژه دو طرف به گسترش همکاری‌ها بوده و خواهد بود.
در واقع، ایران و ونزوئلا در صحنه سیاست جهانی طی دو دهه گذشته با بیشترین فشار و تحریم از سوی ایالات متحده آمریکا مواجه بوده‌اند و همین امر دو کشور را به سوی نوعی همگرایی و همکاری در زمینه مقابله با سیاست‌های استکباری واشنگتن سوق داده است. ملت ایران و ونزوئلا طی سال‌های گذشته برای مقابله با تحریم‌های ظالمانه و غیرانسانی واشنگتن با عمق بخشیدن به مناسبات خود، ابتکاراتی سازنده را در مسیر مقابله با واشنگتن در پیش گرفته‌اند. برای نمونه ارسال موفقیت‌آمیز ۵ فروند نفتکش ایران به ونزوئلا و حمایت کاراکاس از برنامه هسته‌ای ایران در سطح جهانی نمونه بارز این ابتکارات بوده است.
این یعنی با وجود تحریم‌ها و دخالت‌های آمریکا، پایداری و مقاومت در برابر آمریکا نتایج بزرگی به دنبال داشته است و آزادی عمل داخلی در زمینه اتخاذ تصمیم سیاسی و اقتصادی از جمله آنهاست.
در واقع اتحاد این دو کشور نه تنها از نظر سیاسی و تجاری که از نظر گفتمانی نیز قابل توجه بوده است. در کنار همکاری گسترده در حوزه‌های اقتصادی، دیپلماتیک و انرژی، همبستگی دو کشور در مخالفت با دشمنی مشترک به نام ایالات متحده معنای متفاوتی پیدا کرده است.
پیوندهای قوی بین هر دو کشور، با وجود فاصله جغرافیایی قابل توجهی که بین آنها وجود دارد، توانسته الگویی از یک اتحاد راهبردی علیه استکبار بین‌الملل را به نمایش بگذارد.
ارزیابی‌ها از این رابطه دوجانبه از یک سو اتحاد را به‌عنوان حفاظت از منافع استراتژیک و عملی نشان می‌دهد که هر دو کشور را قادر می‌سازد تا تحریم‌های بین‌المللی را دور بزنند و از همکاری متقابل از نظر اقتصادی سود ببرند و از سوی دیگر یک رابطه گفتمانی را که منحصراً ریشه در ضدیت با آمریکا دارد، تعریف می‌کند و قطعا به مرور زمان شاهد پیوستن کشورهای زیادی به این اتحادیه هستیم که نتایج ایستادگی در برابر سلطه‌گری آمریکا را مشاهده کرده‌اند.
در اهمیت چنین اتحاد و ائتلافی کافی است به گزارش اخیر روزنامه صهیونیستی جروزالم پست بیندازیم که توسعه روابط راهبردی ایران و ونزوئلا را خبر بد برای ایالات متحده و تل‌آویو توصیف کرده بود.
این روزنامه صهیونیستی در این گزارش با پرداختن به جزئیات سفر «نیکلاس مادورو» رئیس‌جمهور ونزوئلا به تهران در روزهای گذشته و دیدار با مقام‌های ارشد ایران و همکاری دو کشور در حوزه‌های مختلف می‌نویسد: نکته‌ای که ایران به آن اشاره می‌کند این است که می‌تواند همکاری با «کاراکاس» را افزایش دهد و با انجام این کار ممکن است بتواند تحریم‌های ایالات متحده را خنثی کند، تجارت و اقتصاد هر دو کشور را افزایش دهد. این خبر بدی برای ایالات متحده و اسرائیل خواهد بود، زیرا هر دو کشور علیه واشنگتن و تل‌آویو فعالیت می‌کنند و ایران و ونزوئلا ممکن است با روسیه، ترکیه و چین به عنوان بخشی از نظم جدید جهانی مشارکت کنند.