جنگ اوکراین چقدر برای طرفین آب میخورد؟
پیمان کازرونی
10 میلیارد دلار در ماه هزینه جنگ برای اوکراین
آسیب اقتصادی جنگ برای اوکراین تا کنون به شدت ویرانگر بوده است. برآوردهای مستقل خسارات مادی به زیرساختها و ساختمانها فقط در سه هفته اول جنگ را حدود 63 میلیارد دلار نشان میدهد و اکنون پس از 14 هفته حجم این خسارتها به طور طبیعی چند برابر خواهد بود. بر اساس برآوردهای وزارت دارایی اوکراین، کیف، ماهانه 10 میلیارد دلار برای جنگ هزینه میکند.
مناطقی از اوکراین که تاکنون مستقیماً تحت تأثیر جنگ قرار گرفتهاند (از جمله پایتخت، کیف) حدود 53 درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را تولید میکردند که جنگ این میزان تولید در اوکراین را تحت تاثیر قرار داده است. «اولگا پیندیک»، اقتصاددان متخصص اوکراین ارزیابی کرده است: «حتی اگر کیف را کنار بگذاریم، یک سوم تولید صنعتی و کشاورزی و حدود یک چهارم کل صادرات تا کنون تحت تاثیر جنگ قرار گرفتهاند و اقتصاد در این مناطق سقوط کرده است.» همچنین با حمله روسیه به بنادر دریای سیاه و محاصره از دریا، اوکراین بیش از نیمی از ظرفیت صادرات خود را از دست داده است. صادرات اصلی به طور سنتی غلات و فولاد بوده است و به طور کلی حدود یک سوم تولید اقتصادی اوکراین در سال 2021 از صادرات کالا بهدست آمده که این درآمد نیز اکنون برای کییف در دسترس نیست.
اوکراین همچنین با هزینه اقتصادی سنگینی مواجه است. وال استریت ژورنال به نقل از «ولودیمیر زلنسکی»، رئیسجمهور اوکراین گزارش داده است که صدها میلیارد دلار برای ترمیم آسیبهای وارد شده به اقتصاد و زیرساختهای اوکراین مورد نیاز است. وال استریت ژورنال همچنین تخمین زده است که 600 میلیارد دلار حداقل هزینه بازسازی اوکراین تا کنون خواهد بود.
با این وجود، « آندریاس کنپ»، نویسنده و تحلیلگر اقتصادی معتقد است که اوکراین تا کنون ثبات اقتصاد کلان قابل توجهی را نشان داده و ذخایر ارزی تا اواسط مارس به 27.5 میلیارد دلار رسیده و علاوهبر این سیستم بانکی نیز تا به امروز با ثبات و نقدشونده بوده است. این کارشناس اقتصادی در یادداشتی میگوید: «با این حال، اقتصاد اوکراین به شدت شروع به تزلزل خواهد کرد، زیرا درآمدهای ارزی بسیار مهم حاصل از صادرات در حال از بین رفتن است و کمکهای مالی قابل توجه بینالمللی میتواند فقط در کوتاه مدت مقداری تسکینکننده باشد. با احتساب اوراق قرضه جنگی اوکراینی که صادر شده است، این رقم اکنون به حدود 18.5 میلیارد دلار میرسد.»
آندریاس کنپ، در ادامه گزارش خود خاطرنشان میكند: «اگر بسیاری از شركتها فعالیت خود را متوقف كنند و بیكاری افزایش یابد، این امر به ناچار منجر به رکود شدید در اقتصاد اوکراین خواهد شد. بانکها باید برای زیانهای هنگفت آماده شوند، زیرا داراییهایشان آسیب دیدهاند و دیگر نمیتوانند به وامها بپردازند. همه چیز به روند بعدی جنگ بستگی دارد، بنابراین پیشبینیها دشوار است، اگرچه اوضاع نامساعد خواهد بود.»
روسیه: فروپاشی روابط اقتصادی با غرب
جنگ در اوکراین برای روسیه نیز پرهزینه بوده است. انتظار میرود اقتصاد روسیه در بهترین شرایط 7 تا 8 درصد در سال 2022 و احتمالاً تا 15 درصد کاهش یابد و اقتصاد روسها کوچکتر شود. تورم در این کشور ممکن است تا پایان سال به 30 درصد برسد که منجر به سقوط درآمد واقعی خانوارها خواهد شد. «واسیلی آستروف»، اقتصاددان ارشد و کارشناس روسیه معتقد است که جنگ در اوکراین باعث خروج بسیاری از شرکتهای غربی از جمله در صنعت خودروسازی روسیه شده و این وضعیت به شدت به تولید صنعتی این کشور ضربه میزند و بسته محرک اقتصادی اعلام شده توسط دولت برای مقابله با بحران واقعاً قادر به حل همه این مشکلات نخواهد بود. اگرچه آمار دقیقی از هزینههای روسیه در اوکراین اعلام نشده، اما «رابرت فارلی»، کارشناس نظامی آمریکایی در گزارشی اعلام کرده که یک روز جنگ در اوکراین برای روسیه حداقل از 500 میلیون دلار معادل 35.5 میلیارد روبل به بالا هزینه خواهد داشت. در عین حال؛ یک محاسبه تقریبی (با در نظر گرفتن پرداختها به متخصصان نظامی و غیرنظامی، خدمات ارتباطات و فناوری اطلاعات، نگهداری تجهیزات نظامی، هزینههای پزشکی و غذا و بدون در نظر گرفتن شبکه حملونقل به دلیل عدم وجود فهرست کامل واحدهای نظامی درگیر در اوکراین) نشان میدهد که روسیه برای یک روز جنگ شاید حدود 223.5 میلیون دلار یا 15.8 میلیارد روبل هزینه میکند.
تحلیلهای دیگری نیز درباره هزینههای جنگ در اوکراین وجود دارد. از جمله «شان اسپونتس»، سردبیر وبگاه تحلیلی SOFREP در آمریکا درباره هزینه جنگ در اوکراین معتقد است: «تهاجم اکنون در سومین ماه خود است و این جنگ تقریباً 900 میلیون دلار در روز هزینه دارد. عوامل متعددی در این هزینه زیاد نقش دارند که شامل پرداخت پول به سربازان روسی که در اوکراین میجنگند نیز میشود. تهیه مهمات، گلوله، راکت و هزینه تعمیر تجهیزات نظامی آسیب دیده بخشی از این هزینههاست. روسیه همچنین باید هزینه هزاران سلاح حیاتی و موشکهای کروز استفاده شده در طول جنگ را بپردازد که هر کدام حدود 1.5 میلیون دلار هزینه دارند.»
در عین حال گزارشهای امیدوارکنندهای از وضعیت اقتصادی روسیه نیز به چشم میخورد و اگرچه ذخایر ارزی بانک مرکزی روسیه در غرب مسدود شده، اما بانک مرکزی روسیه در مسکو توانسته است وضعیت اقتصاد کلان را تثبیت کند. به اعتقاد کارشناسان، «کنترل شدید سرمایه و کنترل مبادلات، تسهیلات نظارتی برای بانکها و افزایش دو برابری نرخ بهره به 20 درصد از رکود مالی در سیستم بانکی روسیه جلوگیری کرده و نرخ تبدیل روبل تقریباً به سطح قبل از جنگ بازگشته است، هرچند اعتماد سرمایهگذاران تضعیف شده و هزینههای اعتباری سرمایهگذاریهای جدید در حال افزایش است.»
اروپا و تجربه تورم بالا در شوک نامتقارن
جنگ در اوکراین سومین شوک نامتقارن به اتحادیه اروپاست که این اتحادیه در دو دهه اخیر، پس از بحران مالی و اقتصادی سال 2008 و پس از بحران منطقه یورو و همه گیری کووید-19 تجربه میکند. شوک نامتقارن یک تغییر ناگهانی در شرایط اقتصادی اروپا ایجاد کرده و برخی از کشورهای اتحادیه اروپا را بیش از سایرین تحت تاثیر قرار میدهد. این تاثیرات نامتقارن جنگ در اوکراین به دلیل هجوم پناهجویان و وابستگی شدید برخی کشورهای اروپایی به گاز روسیه، تأثیرات متفاوتی در هرکدام از کشورهای اروپایی برجای خواهد گذاشت.
در کشورهای اروپایی جنگ و تحریمها، تورم را به بالاترین حد خود سوق داده است و بر درآمدهای واقعی تأثیر گذاشته و چشمانداز رشد را کاهش داده است. برای آلمان، تخمین زده میشود که قیمت گاز طبیعی به بیش از دو برابر برسد و رشد اقتصادی سالانه تا یک درصد کاهش یابد. تاثیر جنگ در اروپا فقط بر بازار انرژی و افزایش قیمت سوختهای فسیلی نیست، بلکه تاثیر این جنگ بر بازار غلات، گندم و همچنین ذرت، آفتابگردان و کود کشاورزی که روسیه و اوکراین صادرکنندگان اصلی آن بودند، قابل توجه خواهد بود. در حال حاضر قیمت محصولات اساسی کشاورزی در بسیاری از کشورهای اروپایی به شدت افزایش یافته و این افزایش قیمت احتمالا در ماههای آتی نیز ادامه خواهد داشت.
«ریچاردگریوسون»، کارشناس اقتصاد اروپا درباره تاثیرات جنگ اوکراین بر اقتصاد این اتحادیه میگوید: « اگر اتحادیه اروپا تحریم کامل انرژی روسیه را اعمال کند، یا مسکو به ابتکار خود عرضه گاز را متوقف کند، صدمات به کشورهای اروپایی بسیار بیشتر خواهد بود. این امر به ویژه در آلمان، ایتالیا، اتریش و کشورهای اروپای شرقی که بیشتر به گاز روسیه وابسته هستند، مخربتر هم خواهد بود.»
در اتحادیه اروپا، حمله روسیه به اوکراین همچنین به تغییرات ساختاری اساسی در سطح استراتژیک منجر خواهد شد. اول از همه آن که کشورهای عضو اتحادیه اروپا به طور گسترده تلاشهای دفاعی خود را تشدید خواهند کرد، همانطور که در مورد آلمان این وضعیت را با افزایش بودجه دفاعی و نظامی میتوان دید. دوم، محدود کردن واردات گاز و انرژی از روسیه به تحول سبز تامین انرژی و روی آوردن به انرژیهای جدید منجر خواهد شد.
گریوسون در این ارتباط میگوید: «جایگزینی نفت و گاز روسیه با انرژیهای تجدیدپذیر در میان مدت یک موضوع حتمی در اتحادیه اروپا و در نتیجه جنگ در اوکراین است.» سوم، ادغام اقتصادی اتحادیه اروپا در منطقه اوراسیا با روسیه متوقف خواهد شد و چهارم، چشمانداز الحاق بالکان غربی به اتحادیه اروپا تشدید و سرعت خواهد یافت. به اعتقادگریسون، تحولات اوکراین برای کشورهای بالکان و اروپای شرقی ثابت کرد که ادغام جزئی با اروپا تا چه حد هزینهدار
است.
منابع:
https://www.newsweek.com/russia-spending-estimated-900-million-day-ukraine-war-1704383
https://genevasolutions.news/ukraine-stories/what-s-the-cost-of-war-for-russia-and-what-could-be-done-with-this-money
https://www.newsweek.com/russia-spending-estimated-900-million-day-ukraine-war-1704383