امواج تخریبی روی جمعیت ایران
«فرزندهراسی» تاکتیک جدید شبکه‌های ماهواره ای!
سیاوش رسولی
کاهش جمعیت ایران در چندین سال گذشته و نزول نرخ باروری ایرانی به 1.7 سبب شده تا بسیاری ازصاحب‌نظران توجهشان به این سو جلب شود. در این میان به نظر می‌رسد که علاوه بر برخی رویکرد‌ها و تصمیم‌گیری ها عوامل روانی بیرونی هم در رخ دادن کاهش نرخ تاثیر داشته اند. به شکلی که امروز در جامعه ایران شاهد نوعی تغییر فکری-رفتاری در برخی اقشار نسبت به نهاد خانواده و فرزندآوری هستیم. این در حالی است که از منظر رسانه‌ای، رسانه‌‌ها به شدت توانایی هدایت افکار عمومی و در نتیجه تاثیرگذاری در رفتار جامعه را دارند.
نگاهی به رفتار‌ها وسیاست‌های برخی رسانه‌های فارسی زبان ماهواره‌ای حاکی از آن است که این رسانه‌‌ها درباره گسترش تفکر کاهش جمعیت و تغییر ذائقه جامعه ایرانی به سوی عدم باروری به طور جدی درحال فعالیت هستند.آن چنان که آنها به صورت هدفمند و با استفاده از تکنیک‌های خاص روانی-رسانه‌ای به دنبال القای مسائل خاصی در این باره بوده‌اند!
تلاش برای تاثیر بر سبک زندگی
سهیل سماوات کارشناس رسانه‌ای در این باره خاطرنشان می‌کند: یکی از مهم‌ترین ترفندهای رسانه‌های غربی بهره گیری از تاکتیک برچسب‌زنی است. به این صورت که هرکدام از این رسانه‌‌ها برنامه‌های مشاوره‌ای خاصی دارند.برنامه‌هایی که به تعبیر این رسانه‌‌ها در آن یک روانشناس و یا کارشناسان به خانواده ایرانی پیشنهادهایی برای سبک زندگی می‌دهد.
این مدرس دانشگاه می‌گوید: در این برنامه‌‌ها در برخی موارد به شدت به زنانی که به فرزندآوری و داشتن بچه و نگهداری از آن علاقه دارند برچسب زده می‌شود.آن چنان که کارشناس این برنامه‌‌ها دائما به این افراد عناوینی همچون عقب‌مانده، متحجر و ... نسبت می‌دهد.
در این میان به نظر می‌رسد که این رسانه‌‌ها در حال اجرای فرآیند روانشناسانه‌ای در این باره روی ذهن خانواده‌های ایرانی و به ویژه زنان هستند. به شکلی که تاکید بر مسائل سلامت در این باره یکی از مهم‌ترین نکات مطرح شده از سوی آنهاست.
سماوات، در این باره می‌گوید: در بسیاری از این شبکه‌های ماهواره‌ای دائما بر این تاکید می‌شود که بیماری‌های مختلفی پس از بارداری به سراغ زنان خواهد آمد. تناسب اندام آنها به هم خواهد خورد. و... نمونه بارز این مسئله را می‌توان در برنامه‌های سلامت شبکه «من و تو» یا شبکه «پارس» و «تری‌ای فامیلی» مشاهده کرد. درتمام برنامه‌های پزشکی این شبکه‌‌ها «فرزندهراسی» گسترده‌ای ترویج می‌شود.
سلامت هراسی برای فرزند آوران
احمد جلالی، روانشناس و پژوهشگر نیز در این باره می‌گوید: تاکید بر از بین رفتن سلامت زنان دقیقا نکته‌ای است که از لحاظ روانی به شدت زنان را تحت تاثیر قرار خواهد داد. وقتی یک زن ایرانی در روز چندین ساعت این برنامه‌‌ها را مشاهده می‌کند و در طول روز بار‌ها به او در برنامه‌های این شبکه‌‌ها گوشزد می‌شود که فرزندآوری روی سلامت تو تاثیر خواهد گذاشت چگونه می‌شود تاثیر آن در رفتارش مشاهده نشود؟ ضمن اینکه باید به این اشاره کرد که این صحبت‌‌ها در جمع‌های دوستانه دوباره تکرار می‌شود و این یعنی تاثیرگذاری مضاعف!
یک سیاه نمایی همه جانبه
در این بین به نظر می‌رسد که ناامید‌سازی از آینده از طریق سیاه‌نمایی فوق‌العاده از دیگر تکنیک‌های تاثیرگذاری روانی در برنامه‌های این شبکه‌هاست. سهیل سماوات کارشناس رسانه و مدرس دانشگاه در این باره می‌گوید: تاکید دائم براینکه شرایط اقتصادی بحرانی است و همچنین سیاه‌نمایی با دستکاری در آمار ارائه شده به مخاطب درباره وضعیت اقتصاد ایران، از مهم ترین تاکتیک‌های روانی این رسانه‌‌ها است. آنها سعی می‌کنند از این طریق به طور غیر‌مستقیم مخاطب را از ایجاد هر گونه تحول جدید در زندگی مانند فرزندآوری برحذر دارند. به این شکل که آنها تلاش دارند تا به مخاطب این‌گونه القا کنند که فرزند آنها در نهایت هیچ آینده‌ای ندارد! این سبک، در واقع تلاش دارد تا ذهن مخاطب را در فوجی از مشکلات ساختگی اسیر کند.
فضای ذهن مخاطب، در چمبره سیگنال‌ها
جلالی می‌افزاید: سیاه‌نمایی در بسیاری از مواقع می‌تواند به طور جدی در ذهن مخاطب و روان او اثر گذارد. روان مخاطب در این صورت به شکل قابل توجهی تحت تسلط فضای سیاهی قرار می‌گیرد که این رسانه‌‌ها حول محور افکار او ایجاد کرده‌اند. به این ترتیب که زوجین ایرانی با دیدن برنامه‌های این شبکه‌های ماهواره‌ای دائما به یکدیگر گوشزد می‌کنند که در صورت به دنیا آوردن فرزند فقر در انتظار آنهاست. همان‌گونه که دائما رسانه‌های خارجی در این باره به همین صورت به زوج‌های ایرانی هشدار می‌دهند و آنها را از فقر می‌ترسانند.
مجرد‌ها و تازه متاهل‌ها
جامعه مورد هدف
این مدرس دانشگاه در ادامه می‌افزاید: این مسئله نه تنها موجب عدم فرزندآوری از سوی زوجین می‌شود، بلکه باعث عقب‌نشینی 16 میلیون جوان مجرد از ازدواج خواهد شد. به این ترتیب اثر آنها به صورت مضاعفی در وضعیت رشد جمعیت خود را به نمایش خواهد گذاشت. به واقع اگر در سوی مقابل این موج سیاه‌نمایانه نتوانیم امید و نشاط را به جوان‌های در آستانه ازدواج و آن دسته از جوانانی که ازدواج کرده و پتانسیل فرزندآوری دارند تزریق کنیم با بحران‌های گسترده‌تری نسبت به امروز دچار خواهیم شد.این روانشناس وکارشناس حوزه جوانان با اشاره به پتانسیل بالای فرزندآوری در بین جوانان در آستانه ازدواج عنوان می‌کند: اگر مجرد‌ها از طریق اقناع به ازدواج راضی شوند و شرایط برای آنها فراهم شود حداقل در سال‌های آینده نزدیک به شش میلیون به جامعه اضافه خواهد شد. اما موج منفی‌گرایانه‌ای که این رسانه‌‌ها به راه انداخته‌اند قطعا روی تصمیم جوانانی که مخاطب این شبکه‌‌ها هستند تاثیرگذار بوده و اثرگذار خواهد بود.
در این میان به نظر می‌رسد که القای نوعی انگاره‌های توسعه یافتگی از دیگر تاکتیک‌های روانی این رسانه‌‌ها در این ماجرا می‌باشد. سهیل سماوات، پژوهشگر رسانه، در این باره می‌گوید: این رسانه‌‌ها معمولا در ماجرای تشویق به عدم فرزندآوری تلاش می‌کنند تا به مخاطب القا کنند که جلوگیری از بارداری در واقع سبب می‌شود تا فردی روشنفکر در جامعه شناخته شود .درواقع کارشناسان این شبکه‌های ماهواره‌ای دائما در تلاش هستند تا به مخاطب خود این مسئله را انتقال دهند که می‌تواند حتی در طول زندگی خود اصلا بچه‌دار نشود تا به این ترتیب فردی با فرهنگ مترقی‌تری در جامعه دیده شود.