کیهان بررسی می‌کند
ایران؛ مقصد مهم و جذاب گردشگری برای مسافران جام جهانی قطر
مهدی برازنده
جام جهانی 2022 به میزبانی کشور قطر حدود
6 ماه دیگر آغاز شده و سیلی از هواداران و گردشگران از سراسر دنیا برای مشاهده بازی‌های تیم‌های ملی حاضر در قطر عازم این کشور خواهند شد. به گفته کارشناسان، وسعت و امکانات این کشور کوچک در خلیج فارس علی رغم همه هزینه‌ها و تبلیغاتی که در 10 سال گذشته داشته‌اند، محدود بوده و بسیاری از مسافران این کشور برای تفرج به سایر کشورهای اطراف قطر نیز عازم خواهند شد. در این بین ایران با سرمایه‌های ناب و عظیم فرهنگی، گردشگری و تاریخی می‌تواند یکی از مهم‌ترین مقاصد تماشاگران بازی‌های جام جهانی 2022 قطر باشد.
* * *
اولین دوره جام جهانی فوتبال در سال 1930 به میزبانی کشور اروگوئه برگزار شد و تیم ملی فوتبال کشور میزبان موفق شد آرژانتین را با نتیجه 4 بر 2 شکست دهد تا اولین قهرمان جام جهانی فوتبال نام بگیرد. اگرچه در دوره‌های ابتدایی مسابقات جام جهانی خبری از حضور کشورهای آسیایی و آفریقایی در بازی‌ها نبود و عمدتاًً کشورهای صاحب سبک فوتبال در آن حضور پیدا می‌کردند اما با گذشت بیش از 21 دوره از مسابقات جام جهانی، اکنون 32 تیم ملی فوتبال از کشورها و قاره‌های مختلف دنیا در بازی‌های جام جهانی حاضر
می‌شوند.
بازی‌های جام جهانی هرچهار سال یک‌بار به میزبانی یک کشور و در بعضی سال‌ها در دو کشور بطور همزمان برگزار می‌شود و امسال نیز کشور قطر در نوامبر و دسامبر 2022 (آبان و آذر 1401) در همسایگی کشور پهناور ما در خلیج فارس میزبان 32 تیم ملی فوتبال به همراه هوادارانشان از سراسر دنیا خواهد بود. تجارب میزبانی کشورهای مختلف در مسابقاتی چون جام جهانی و المپیک نشان داده است که پس از برگزاری و اختتامیه این بازی‌ها، کشور میزبان نه تنها از نظر ورزشی بلکه از نظر اقتصادی و اجتماعی نیز می‌تواند دستاوردهای خوبی برای دولت و ملت خود به ارمغان بیاورد. طبعاً سیل ورود گردشگران و مسافران برای تماشای بازی‌های تیم محبوب خود به کشور میزبان مسابقات می‌تواند همه هزینه‌های هنگفت صرف شده برای فراهم آوردن تدارکات و امکانات در کشور میزبان را جبران کرده و از نظر اقتصادی آورده‌های زیادی برای آن به ارمغان بیاورد.
اگرچه کشور قطر از نظر بعد مساحت از بسیاری از استان‌های کشورمان هم کوچک‌تر است اما 200 میلیارد دلار برای ایجاد زیرساخت‌هایی چون امکانات پیشرفته در ورزشگاه‌ها و مراکز اقامتی همچون هتل‌ها و توسعه ناوگان حمل‌ونقل و ایجاد فرودگاه و امثالهم هزینه کرده و بخش عمده‌ای از نیاز مسافران و تماشاگران بازی‌های جام جهانی را رفع کرده است. با این حال ممکن است بسیاری از مسافران قطر مایل باشند تا در کنار تماشای بازی‌های جام جهانی در هوای گرم و فضای تکراری قطر به سمت بازدید از کشورهای اطراف و جاذبه‌های دیدنی در خلیج فارس بروند. بنابراین اکنون کشورهای همسایه قطر و خصوصاًً کشورمان که دارای ظرفیت‌های گردشگری ناب و منحصر به فرد است نیز برای پذیرایی از مسافران جام جهانی قطر خود را آماده می‌کنند.
اقدامات ایران برای جذب گردشگران
مسئولان کشورمان برای این مسابقات دست روی دست نگذاشته و از سال گذشته برنامهریزیهایی برای حضور موفق کشورمان در مسابقات جام جهانی قطر داشته‌اند.
در این راستا ستاد مرکزی حضور در جام جهانی قطر در دفتر معاون اول رئیس‌جمهور تشکیل شده است که دومین نشست اعضای آن هفته گذشته و در روز سه‌شنبه 23 فروردین‌ماه برگزار شد. محمد مخبر، معاون اول ریاست جمهوری در این جلسه به حضور فعال و مؤثر بخش خصوصی در این زمینه تأکید کرد و گفت: «برگزاری نمایشگاه‌های توانمندی تجاری ایران در قطر و تأمین نیازمندی‌های غذایی، پشتیبانی، اقامت و‌تردد گردشگران خارجی و تماشاچیان رقابت‌های فوتبال از جمله زمینه‌های مهم فعالیت بخش خصوصی است.»
در این نشست که به ریاست مخبر و با حضور مسئولان دستگاه‌های مربوطه برای بررسی زمینه‌های همکاری مشترک ایران ـ قطر در برگزاری جام جهانی ۲۰۲۲ برگزار شد، گزارشی از وظایف نهادهای مختلف در برنامه جامع همکاری‌های مشترک دو کشور در ۷۰ محور و زیر نظر کمیته‌های زیرساختی، گردشگری، فرهنگی و مالی ارائه شد. همچنین در این نشست به برپایی نمایشگاه توانمندی‌های تجاری ایران در قطر در زمینه‌های مختلف توسط بخش خصوصی و فراهم کردن زمینه‌های سرمایه‌گذاری‌های مشترک دو کشور تأکید شد.
تماس امیر قطر با رئیس‌جمهور کشورمان
رئیس‌جمهوری کشورمان علاوه بر گفت‌و‌گو با امیر قطر در جریان سفر چند ماه قبل به این کشور، 14 فروردین‌ماه امسال نیز در پاسخ به تماس تلفنی «شیخ حمد بن تمیم آل ثانی» امیر قطر با ابراز خرسندی از برگزاری مسابقات جام جهانی فوتبال در قطر و آرزوی موفقیت برای این کشور در برگزاری این رویداد ورزشی مهم، خاطرنشان کرد: «جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد در جهت برگزاری هرچه بهتر و باشکوه‌تر بازی‌های جام جهانی، در جزیره کیش و سایر جزایر نزدیک به قطر هرگونه مساعدت و کمک مورد نیاز را ارائه کند و اطمینان داریم با برنامهریزیهایی که انجام شده، جهانیان شاهد بازی‌های خاطره‌انگیزی خواهند بود.»
امیر قطر نیز درخصوص همکاری هرچه بهتر دو کشور در برگزاری مسابقات جام جهانی در قطر به نشست وزیر راه قطر با همتای ایرانی خود اشاره کرد. ماحصل این دیدار که در جزیره کیش برگزار شد، ایجاد توافق نامه‌ای مشترک بین ایران و قطر بود.
امضای 14 توافق‌نامه بین ایران و قطر
آن گونه که رستم قاسمی، وزیر راه و شهرسازی کشورمان گفته است، چهارده توافق‌نامه در سفر رئيس جمهور كشورمان به قطر به امضا رسیده است و طی هفته‌های گذشته در جلساتی متعدد توافقات مهمی بین ایران و قطر ثبت شد که محور اصلی آن در بخش هوایی بود.
رایگان شدن ویزای ایران از مبدأ قطر
برای تماشاچی‌های جام جهانی
از اقدامات مهمی که برای بهره‌برداری‌های اقتصادی و فرهنگی کشورمان از برگزاری جام جهانی فوتبال در قطر انجام شده است، رایگان شدن ویزای سفر به ایران از مبدا قطر در مدت برگزاری جام جهانی است.
علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت 24 فروردین اعلام کرد: «هیئت وزیران با رایگان شدن روادید برای تماشاچیان رقابت‌های جام جهانی ۲۰۲۲ قطر که متقاضی سفر به ایران هستند، موافقت کرده است. این مصوبه می‌تواند در جذب و تشویق سفر گردشگران جام جهانی به ایران و رونق صنعت گردشگری در کشور نقش مؤثری داشته باشد.»
با توافقات انجام شده، صدور ویزا برای گردشگرانی که از مبدا قطر قصد عزیمت به کشورمان را دارند، فارغ از مناطق آزاد که قبلاًً هم نیاز به ویزا نداشتند، برای سایر مناطق کشورمان رایگان است. این اقدام می‌تواند بزرگ‌ترین گام برای رونق گردشگری در کشورمان در بازه زمانی برگزاری جام جهانی 2022 قطر باشد و اکنون نوبت تبلیغات گسترده درمورد جاذبه‌های گردشگری کشورمان و اطلاع‌رسانی در این‌باره است.
پیش‌بینی 6 استان مقصد گردشگری
مدیرکل دفتر توسعه گردشگری خارجی وزارت میراث فرهنگی در این رابطه گفته است: «۶ استان تهران، اصفهان، یزد، کرمان، فارس و هرمزگان و جزایر کیش و قشم و بندرعباس را به‌عنوان مقصد گردشگری در نظر گرفتیم. البته اگر گردشگری دریایی و استفاده از کشتی‌های کروز هم نهایی شود، استان بوشهر به‌عنوان استان هفتم می‌تواند به‌عنوان هدف گردشگران بازه جام جهانی قطر معرفی شود.»
اژدری با اشاره به سفر هیئت قطری به جزیره کیش طی هفته‌های قبل نیز بیان داشته است: «در چارچوب این دیدارها در حال برقراری ارتباط دفاتر و حوزه‌های گردشگری دو کشور هستیم تا تبادل اطلاعات داشته باشند و بسته‌های تور در زمان جام جهانی را ببندند تا هر دو طرف بتوانند بازی برد- برد داشته باشند.»
راه‌اندازی خط مسافربری ایران و قطر
در زمان جام جهانی
علی اکبر صفایی، مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی نیز با بیان اینکه تاکنون سه سند همکاری‌های مشترک حمل‌ونقلی در حوزه‌های بندری، دریایی و هوایی با کشور قطر در دولت سیزدهم به امضا رسیده است، گفته است: «درخصوص پشتیبانی از جام جهانی قطر، حتی سه ماه پیش از سفر ریاست‌جمهوری به دوحه، اقدامات و تمهیدات اولیه صورت گرفت که منجر به امضای سه سند همکاری مشترک با دوحه شده است.
وی از رفع مشکل پهلوگیری شناور در بندر بوشهر در آینده‌ای نزدیک خبر داده و افزوده است: «یکی از موارد تسهیل‌تردد هواداران فوتبال ایرانی، گرفتن مجوز کاپوتاژ خودرو است تا بتوانند با خودروهای شخصی‌تردد کنند». صفایی با تأکید بر اینکه لازم است خط مسافربری دریایی بین ایران و قطر تا شهریورماه جاری تسهیل و فعال شود، گفته است: «مطابق برنامه، فعالیت کشتی‌های کروز در خطوط دریایی جنوب، تا عید فطر امسال، راه‌اندازی می‌شود.»
مزایای برد- برد ورود گردشگران جام جهانی به ایران
علاوه بر رایگان شدن ویزای سفر به کشورمان از مبدا قطر برای تماشاگران بازی‌های جام جهانی 2022 قطر به مدت 2 ماه، می‌توان به ارزان بودن و گستره جاذبه‌های گردشگری، میراث فرهنگی و مهمان نوازی ایرانیان اشاره کرد.
مسلم شجاعی، دستیار ستادی معاون گردشگری در گفت وگویی با اشاره به ظرفیتی که جام جهانی قطر برای جذب گردشگر به ایران دارد، می‌گوید: «مطالعات پروژه «جهت ۲۰۲۲» (که از اواخر سال 98 با محوریت گردشگری و جام جهانی قطر شروع شده است) نشان می‌دهد میانگین ماندگاری تماشاگران در جام‌های جهانی معمولاً تا دو هفته بوده است. میزان هزینه‌کرد هر تماشاچی نیز بین ۱۸۰۰ تا ۲۰۰۰ دلار بوده است. از نظر رفتارشناسی احتمالاً تماشاچی‌ها افرادی هیجانی باشند. تیپ‌شناسی آنها نشان می‌دهد قطر برای این نوع از آدم‌ها می‌تواند کوچک و خسته‌کننده باشد، بنابراین احتمال دارد در دو هفته حضور در جام جهانی سفر کوتاهی هم به دبی، عربستان، کویت یا عمان داشته باشند. شاید هم به ایران بیایند که البته بستگی دارد ما چطور عمل کنیم و چگونه مزیت سفر به ایران را نشان دهیم.»
ارزانی و تنوع جاذبه‌های گردشگری در ایران
وی با اشاره به مزیت‌های سفر به ایران برای تماشاگران جام جهانی قطر می‌گوید: «ایران کشور ارزانی است. ضمن آن‌که همین حالا هیچ یک از هتل‌های قطر برای دوره جام جهانی جای خالی ندارند. بررسی‌ها نیز نشان می‌دهد تماشاگران از دو هفته قبل از جام جهانی تا دو هفته پس از آن، به کشور محل بازی‌ها سفر می‌کنند که اتفاقاً همزمان با فصل کم‌سفری در ایران است.»
شجاعی همچنین با بیان اینکه محصولی که در ایران وجود دارد در مقایسه با دیگر کشورهای حاشیه خلیج فارس و همسایه قطر، برای تماشاگر جام جهانی متفاوت خواهد بود آن را یکی از مهم‌ترین مزیت‌های ایران برمی شمارد و اضافه می‌کند: «مسافری که دبی، کویت، عربستان و یا حتی عمان می‌رود همان فرهنگ، پوشش، گویش، مردم، آداب و سنت و حتی معماری را می‌بیند، اما در ایران محصول دیگری در انتظارش است. رخ اصفهان، شیراز و تهران متفاوت است. تماشاگران با فاصله کمی می‌توانند از قطر خود را به پیست‌های اسکی و نقاط کوهستانی ایران برسانند و این ظرفیت فوق‌العاده است.»
جمشید حمزه‌زاده، رئیس جامعه هتلداران ایران نیز در برنامه‌ای که با محوریت استفاده از ظرفیت‌های ایران در جام جهانی قطر برگزار شد، می‌گوید: «خوشبختانه ظرفیت بسیار خوبی در مناطق آزاد و کیش و قشم و سایر استان‌ها داریم. از لحاظ قیمتی ارزان‌ترین قیمت برای هتل‌های ایران است که این را خود سازمان جهانی جهانگردی اذعان کرده است. قیمت یک هتل در ایران 25 دلار و در قطر بیش از 300 دلار است و به همین خاطر بسیاری از مسافران را شاهد خواهیم بود. در حال حاضر در جزیره کیش بدون ویزا امکان‌تردد است و چهار هزار تخت برای هر شب اعلام آمادگی شده است. در کل تا
50 هزار تخت آمادگی را داریم با رعایت کامل پروتکل‌های بهداشتی خدمات‌دهی را انجام دهیم.»
مزایای جذب گردشگران برای کشور
فارغ از مزایایی چون ارزآوری و کمک به موضوع اقتصادِ بدون نفت برای کشورمان از طریق جذب گردشگران خارجی هنگام برگزاری جام جهانی قطر، از نظر فرهنگی و اجتماعی نیز می‌توان برنامه‌های خوبی را در نظر گرفت. بر کسی پوشیده نیست که بسیاری از مردم دنیا نسبت به وضعیت و شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشورمان شناخت واقعی ندارند و صرفاً توسط اخبار رسانه‌های خارجی ایران را می‌شناسند. متأسفانه در سال‌های متمادی بسیاری از رسانه‌ها اقدام به ایران هراسی کرده‌اند و ذهنیت قشر قابل توجهی از مردم دنیا نیز تحت تأثیر این اقدامات پلید قرار گرفته است.
با این اوصاف، جام جهانی 2022 قطر شاید یکی از بهترین فرصت‌هایی باشد که بتوان مستقیماً با تبلیغات و‌اشاعه فرهنگ ایرانی اسلامی اصیل خود، با مردم سراسر دنیا ارتباط برقرار کرد، به‌گونه‌ای که هر یک از آنها تبدیل به سفیران فرهنگی ایران شده و پس از بازگشت به وطنشان کوله باری از خاطرات خوش حضور در ایران را در کنار مسابقات جام جهانی به همراه ببرند و در واقعی نشان دادن وضعیت کشورمان به مردم دنیا به ما یاری کنند. خوب است که در ستاد‌های مربوطه آماده‌سازی کشور در جام جهانی به این نکته نیز توجه
شود.
از بودجه 20 میلیاردی برای تبلیغات
تا لزوم توجه به رقبای ایران در منطقه
مدیرکل دفتر توسعه گردشگری خارجی وزارت میراث‌فرهنگی در رابطه با اقداماتی که می‌توان حین برگزاری مسابقات جام جهانی در آبان و آذر 1401 انجام داد، می‌گوید: «از آنجا که فیفا اختیار ورزشگاه‌ها و زمین‌های بازی را برای انجام هر نوع تبلیغات در اختیار دارد و اسپانسر‌ها نیز از قبل مشخص شده‌اند، از این رو امکان معرفی و تبلیغ جاذبه‌های گردشگری ایران در بخش محیطی زمین‌های بازی وجود ندارد، اما در فم زون‌ها و مراکز تجاری، ایرلاین‌ها و... امکان تبلیغ وجود دارد. اگر بودجه و پول‌های پیش‌بینی شده به موقع به دست ما برسد، خواهیم توانست برنامه تبلیغاتی‌مان را اجرایی کنیم. برای این مهم درحدود ۲۰ میلیارد بودجه در نظر گرفته‌ایم.»
در این بین باید توجه داشت که علاوه بر بحث گردشگری، در بحث صنایع دستی نیز یکی دیگر از اقداماتی که می‌توان حین برگزاری بازی‌ها انجام داد، حضور کالاها و صادرات کالاهای ایرانی و صنایع دستی است که توسط سازمان توسعه تجارت باید محقق شود.
رقبای ایران در حوزه گردشگری
مدیرکل دفتر توسعه گردشگری خارجی وزارت میراث‌فرهنگی در مورد لزوم توجه به سایر رقبای ایران در جذب مسافران جام جهانی غیراز کشورهای حوزه خلیج فارس، می‌گوید: «وسعت سرزمینی قطر کوچک است و امکانات اقامتی کمی دارد، همچنین جاذبه‌های گردشگری آن یکسان است و تنوع چندانی ندارد، تماشاگران کشورهای قدرتمند فوتبال که معمولاً تیم‌هایشان تا مرحله نهایی حضور دارند و از روز اول بازی‌ها تاپایان دوره در قطر هستند، تا چه اندازه می‌توانند با مراکز خرید و جاذبه‌های انگشت‌شمار این کشور سرگرم شوند، پس علاقه‌مند هستند جاذبه‌های سزمین‌های دیگر را تجربه کنند که ایران و ترکیه از نظر جذابیت در این زمینه پیشرو هستند.»
به‌نظر اژدری، ارزان بودن، نزدیک بودن و تنوع جاذبه‌ها مزیت رقابتی ایران نسبت به‌ترکیه در جذب گردشگر است. وی در این‌باره می‌گوید: «جاذبه‌ها و محصولات‌ترکیه تقریبا یکسان هستند، استانبول با آنتالیا و آلانیا و ازمیر بسیار تفاوت ندارند، در حالی که تهران بسیار متفاوت با کرمان است یا اصفهان و هرمزگان دارای جاذبه‌های متنوع و متفاوتی از یکدیگر هستند، معرفی این جاذبه‌ها نیازمند سرمایه‌گذاری و هماهنگ عمل‌کردن و مدیریت این جریان است.»
مسلم شجاعی، دستیار ستادی معاون گردشگری نیز با اشاره به رقبای ایران در جذب گردشگران خارجی در ایام جام جهانی و لزوم برنامه‌ریزی جدی برای جذب تماشاگران بازی‌های جام جهانی 2022 قطر می‌گوید: «کار ایران واقعاً دشوار است، ما با کشورهایی مثل قطر، عربستان، کویت و حتی‌ترکیه طرف هستیم، کشورهایی که بودجه‌های کلان برای تبلیغ خود صرف می‌کنند. در واقع ما با قطری می‌خواهیم رقابت کنیم که فقط برای یک قراردادش با دیوید بکهام ۱۵۰ میلیون دلار هزینه کرده و یا عربستانی که کلی هزینه کرد تا میزبان ال‌کلاسیکو باشد. سوای کمبود اعتبار برای تبلیغ، ما با پدیده «ایران‌هراسی» هم مواجهیم، در کجا بهتر از جام جهانی قطر می‌توانیم بخشی از این ایران‌هراسی را پاسخ دهیم یا رفع
کنیم؟
اکنون باید با برنامه‌ریزی هرچه بیشتر و بهتر و آینده‌نگری نسبت به 6 ماه آینده، به فکر رونق جذب گردشگران خارجی در زمان جام جهانی 2022 قطر و ارزش‌های افزوده حاصل از آن بود. قطعاً خلأ‌هایی در بخش هوایی و زیرساخت‌های گردشگری کشور وجود دارد که باید توسط مسئولان امر برای میزبانی از مسافران رسیدگی و مرتفع شوند. بدون شک حضور بخش قابل توجهی از مردم دنیا در ایران می‌تواند جدا از بهره‌های اقتصادی و اجتماعی، از نظر فرهنگی و سیاسی نیز دستاوردهای خوبی برای کشورمان به دنبال داشته باشد. فرهنگ و تمدن اصیل ایرانی اسلامی و جاذبه‌های گردشگری، تاریخی و فرهنگی کشورمان به قدری جذاب است که کمتر مسافر و گردشگر خارجی از آن چشم خواهد پوشاند، کافی است فرصت را مغتنم دانسته و پس از رکود گردشگری که در دو سال اخیر به واسطه شیوع کرونا شاهد آن بودیم، این صنعت را دوباره احیا و تنفسی به آن بدهیم.
تبلیغ مناسب و میزبانی خوب از گردشگران حرفه‌ای حاضر در جام جهانی و‌ترغیب آنها به سفر به ایران، می‌تواند تضمینی باشد برای سفرهای مجدد و با زمان ماندگاری بیشتر این گردشگران به کشورمان در آینده و همچنین این افراد می‌توانند در بازگشت از ایران به کشورشان مبلغ خوبی برای سفر دیگر گردشگران به کشورمان
باشند.
اکنون در شرایطی که صنعت توریسم به یک صنعت رقابتی و پر سود در جهان تبدیل شده و با توجه به پتانسیل و جاذبه‌های ایران برای گردشگران خارجی، باید از کوچک‌ترین فرصت از جمله بازی‌های جام جهانی برای رونق این صنعت در کشورمان به‌ویژه پس از رکود دوران کرونا و در مسیر رسیدن به هدف مهم اقتصاد بدون نفت نهایت استفاده را کرد.