کیهان به مناسبت هفته جوان بررسی می‌کند
اشتغـال، ازدواج و مسـکن مهم‌ترین نیاز و دغدغه جوانان
مهدی برازنده
هفته جوان از 21 اسفندماه، دو روز قبل از سالروز ولادت حضرت علی‌اکبر(ع) شروع و تا روز 27 اسفندماه مصادف با سالروز حضرت
حجت‌ابن الحسن(عج) پایان می‌یابد. در این گزارش به مهم‌ترین دغدغه‌های نسل جوان، اقدامات انجام‌شده و در دست انجام برای رفع آنها پرداخته‌ایم.
* * *
عبور از دوران کودکی و نوجوانی به جوانی همراه با تشکیل یک سری دغدغه‌ها و نیازهای طبیعی این سنین است. اگر از گروهی از جوانان بپرسیم که مهم‌ترین دغدغه آنها چیست؟ به احتمال زیاد در کنار موارد متنوعی همچون امکان مطلوب تحصیل یا تدارک مناسب برای اوقات فراغت و...، با توجه به شرایط اجتماعی بیش از هر نیازی، مواردی همچون فراهم شدن زمینه اشتغال، امکان فرصت ازدواج و فرزندآوری و همین‌طور تامین مسکن در صدر پاسخ‌های آنها مشاهده می‌شود، اگرچه این سه مورد مانند حلقه‌های زنجیر تقریباً به یکدیگر متصل و وابسته‌اند.
کشور ما به‌واسطه رشد موالید در دهه‌های گذشته، خصوصاًً در دهه‌های 60 و 70، افزایش سطح بهداشت و درمان، هم‌اکنون جزو جوان‌ترین کشورهای دنیا محسوب می‌شود؛ اگرچه همه کارشناسان، صاحب‌نظران و مسئولان نسبت به وضعیت «پیری جمعیت» در کشورمان هشدارهای جدی داده‌اند. بنابراین لازم است برای رفع دغدغه این قشر مهم و تأثیرگذار و گسترده جامعه که وجودشان یک ذخیره طلایی و فرصت جبران‌ناپذیر برای تضمین آینده کشور است گام‌های محکم و فوری برداشته شود.
سعی شده است تا در این گزارش به بررسی مهم‌ترین دغدغه جوانان در برهه زمانی کنونی نگاهی انداخته و در گفت‌وگو با نایب‌رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی، ضمن دریافت نظر کارشناسی وی در این زمینه، به اقدامات انجام شده و در دست اقدام برای رفع این دغدغه‌ها بپردازیم.
الف) اشتغال و کسب درآمد
مسئله اشتغال یکی از اساسی‌ترین مسائل کشور است. ایجاد برنامه‌هایی برای توسعه و جذب نیروی انسانی جوان و کارآمد در بازار اشتغال همواره مورد بحث دولت‌های مختلف بوده است. در دولت سیزدهم نیز آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور در اولین جلسه شورای عالی کار که در ماه‌های ابتدایی شروع به کار دولت در
6 آبان 1400 برگزار شد، مهم‌ترین وظیفه دولت سیزدهم را در مقطع فعلی، رفع دغدغه مردم و جوانان در زمینه اشتغال دانست که نشان از اهمیت موضوع اشتغال و توجه دولت به آن دارد.
بدیهی است اگر جوان صاحب شغل و درآمد باشد، به آینده نگاهی امیدوارانه‌تر داشته و علاوه بر ایجاد انگیزه و امکان در تلاش جدی‌تر برای تشکیل خانواده و ازدواج، از آسیب‌های ناشی از بیکاری نیز در امان میماند، کما اینکه بسیاری از معضلات اجتماعی ماحصل بیکاری هستند. از سوی دیگر مرتفع شدن دغدغه اشتغال جوانان می‌تواند به درخواست روانی آنها برای مستقل بودن، شکوفایی استعدادها و توانایی‌ها در جامعه و همین‌طور تقویت عزت نفس آنها کمک کند.
با افزایش فراوان جوانان تحصیل کرده در کشور که خود یک مزیت محسوب می‌شود، یکی از چالش‌هایی که جوانان در موضوع اشتغال با آن دست به گریبان هستند، موضوع عدم ارتباط مدرک تحصیلی با شغل آنها یا نبود فرصت شغلی مرتبط با رشته تخصصی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی است. همچنین جوانانی که قصد کارآفرینی و راه‌اندازی کسب و کار دارند نیز بعضاً باید از هفت خوان موانع عبور کنند، اگرچه مجلس شورای اسلامی در این زمینه طرح خوبی را طی هفته‌های اخیر مصوب کرده است که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد.
علی بابایی کارنامی، نایب‌رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی در رابطه با دغدغه اشتغال جوانان و تشریح اقدامات مجلس شورای اسلامی در این زمینه به خبرنگار کیهان گفت: «دولت و مجلس برای رونق اشتغال در کشور برنامه‌هایی چون توجه به سرمایه‌گذاری‌ها، حمایت از تولید و بنگاه‌های اقتصادی را در دستور کار خود قرار داده‌اند و البته در ادامه باید به این موارد بیشتر توجه شود. در مجلس یازدهم قانون تسهیل صدور مجوزهای کسب‌وکار را در 17 اسفندماه تصویب کردیم که براساس آن همه دستگاه‌ها مکلف شدند شرایط و مبانی مجوزها برای شروع کسب‌وکار را بارگذاری کنند و باید موضوعات مربوط به این حوزه متمرکز شود؛ این اقدام نمونه‌ای از یک کار بسیار بزرگ بود که توسط نمایندگان مجلس قانونی شد. علاوه بر این حمایت از پرداخت تسهیلات بانکی ارزان قیمت و توجه به بحث واردات و صادرات می‌تواند از جمله اقدامات موثر در رونق اشتغال جوانان باشد.»
اگرچه دغدغه اشتغال نیازمند برنامه‌ای همه‌جانبه است و برای بررسی ابعاد آن باید بررسی‌های جامع‌تر و کارشناسی‌تر انجام شود، اما مجموعه برنامه‌های تبیین شده تاکنون در این زمینه نیازمند عملیاتی شدن هستند. به‌عنوان مثال، یکی دیگر از کارهایی که می‌توان در حوزه رونق اشتغال جوانان انجام داد، تشویق جوانان به سمت مهارت‌آموزی و فراگیری توانایی‌های کاربردی به جای دریافت مدارک متعدد تئوری و دانشگاهی و عبور از فرهنگ کارمند پروری است.
ب) ازدواج و فرزندآوری
ازدواج به هنگام برکات فراوانی دارد که مورد تأکید بزرگان و دین هم هست. اما امروزه جوانان دچار موانعی هستند که باعث تاخیر در ازدواج می‌شود. جوانان با رسیدن به سن ازدواج، به‌طور طبیعی گرایش به تشکیل خانواده و ایجاد پیوندهای عمیق عاطفی بین همسر و فرزندان خود پیدا می‌کنند. علاوه بر این، تداوم نسل همیشه در جامعه یکی از ارزش‌های مهم محسوب شده است.
همچنین با تأکید فراوان مسئولان، کارشناسان و متخصصان کشورمان بر روی مسئله جوانی جمعیت، بر کسی پوشیده نیست که افزایش نرخ جمعیت کشور و فرزندآوری موضوعی ضروری به‌حساب می‌آید. بنابه آمارهای موجود، در صورت تداوم رشد جمعیت به‌صورت کنونی، تا 30 سال آینده در ایران از هر 10 نفر 4 نفر سالمند هستند! این موضوع به معنای صدرنشینی کشورمان در مسئله پیری جمعیت در جهان است که قطعاً می‌تواند خطرات و آسیب‌های متعددی را در جامعه به بار آورد.
در همین رابطه، نایب‌رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس با اشاره به تأکیدات مکرر رهبر معظم انقلاب در مورد جوانی جمعیت در کشور در رابطه با اقدامات مجلس شورای اسلامی در این رابطه می‌گوید: «مجلس شورای اسلامی در بحث جوانی و افزایش جمعیت که رهبری بارها روی اهمیت آن تأکید کردند، مشوق‌های زیادی برای حمایت از ازدواج جوانان، تسهیلات ارزان‌قیمت برای خانواده‌های دارای چند فرزند، حمایت از خانواده‌ها برای فرزنددار شدن در نظر گرفته است و قوانینی در این حوزه به تصویب رسیده است که قانون جوانی جمعیت از جمله همین اقدامات و قوانین است که به هرحال امیدواریم با گذشت زمان این قانون به ثمر بنشیند».
بابایی کارنامی، در ادامه گریزی به بحث شادابی و نشاط جوانان زد و گفت: «یکی از کارهایی که باید برای جوانان در نظر گرفته شود، موضوع رسیدگی به نشاط جوانان در چارچوب قوانین اساسی کشور و براساس گفتمان نظام و انقلاب است. در این زمینه اقدامات و برنامه‌هایی طراحی شده است که می‌توان به برنامه‌های نظام تعلیم و‌تربیت و سند تحول آموزش و پرورش اشاره کرد. این موارد از جمله مباحثی است که در دولت جدید و مجلس یازدهم درحال پیگیری است و امیدواریم با وحدت دولت و مجلس گام‌های موثری در آرامش و رفع دغدغه‌های جوانان برداشته شود.»
اکنون فارغ از وجود طرح‌های جوانی جمعیت و برنامه‌های مجلس شورای اسلامی در این زمینه، می‌توان به یک سری مسائل ملموس‌تر همچون مسئله تهیه مسکن جوانان که در ادامه به آن خواهیم پرداخت، همچنین تسهیلات دیگری چون آسان کردن شرایط وام ازدواج و تخصیص مشوق‌های عملیاتی‌تر و بیشتر برای فرزندآوری اشاره کرد. اگرچه ممکن است برخی از موارد ذکر شده در طرح جامع جوانی جمعیت مجلس گنجانده و بعضاً اجرا شده باشد، اما بحث فرزندآوری و جوانی جمعیت به قدری حیاتی و مهم است که نیازمند تبیین و بررسی‌های مداوم و کارشناسی‌شده بیشتر است. البته تا وقتی قوانینی حمایتی بر روی کاغذ بمانند و حتی پس از ابلاغ هم خیلی در جامعه اثرگذار نباشند گره‌ای از کار جوانان باز نمی‌شود و اهمیت این قوانین به کاربردی و عملیاتی شدن آنهاست.
ج) مسکن
دغدغه مسکن نیز از دیگر مسائل و خواسته‌های جوانان است که با دو مسئله ذکر شده تا اینجای گزارش قرابت زیادی دارد. بسیاری از جوانان برای تهیه مسکن در زمان فعلی حتی با حمایت خانواده و اخذ وام و تسهیلات گوناگون نیز باید درآمد داشته باشند و خود به خود به فکر اشتغال باشند؛ از طرفی برای اقدام به ازدواج نیز یکی از مهم‌ترین پیش‌نیاز‌ها تهیه مسکن است و از این جهت، سه موضوع مورد بحث یعنی دغدغه اشتغال، ازدواج و مسکن در این گزارش به نوعی وابسته به یکدیگر هستند.
متأسفانه در سال‌های اخیر، خصوصاًً در کلانشهرهای کشور قیمت مسکن به‌صورت نجومی افزایش یافته است. تامین مسکن مناسب قطعاً می‌تواند یکی از مهم‌ترین کارها و برنامه‌های دولتمردان و مسئولان باشد، در این زمینه اگرچه طرح‌هایی چون جهش تولید مسکن، مسکن مهر و... در بلندمدت اقداماتی مفید و قابل تحسین هستند اما راه‌حل‌های دیگری را نیز می‌توان با توجه به توانایی‌های دولت چابک، عمل‌گرا و مردمی سیزدهم تبیین کرد تا یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های جوانان سریع‌تر مرتفع شود.
نایب‌رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس در رابطه با تازه‌ترین اقدام قوه مقننه با هماهنگی قوه مجریه برای تسهیل تهیه مسکن که جزو دغدغه‌های مهم جوانان و مردم محسوب می‌شود، می‌گوید: «مجلس قانون جهش تولید مسکن را تصویب کرده است که گام بزرگی در راستای تولید مسکن و رفع نیاز تهیه مسکن است. دولت نیز به پشتوانه همین طرح و برنامه‌های خود به مردم تعهد داده است که سالانه حدود یک میلیون واحد مسکونی به مردم تحویل دهد. در هر صورت مجلس و دولت موظفند با همراهی یکدیگر زیرساخت‌های عملیاتی کردن موضوعی چون رفع دغدغه مسکن را به‌واسطه قوانین مصوب در مجلس و برنامه‌های دیگر طراحی و به نفع مردم اجرا کنند.»
در این میان باید بر موضوع تامین و فراهم نمودن زمینه تامین مسکن جوانانی که امروز برای یک مسکن حداقلی اجاره‌ای به مشکل خورده‌اند و یا توانایی ثبت‌نام در طرح‌هایی همچون جهش مسکن را ندارند و یا نمی‌توانند نیاز فوری امروز خود را به سال‌های بعد و ساخت این مسکن‌های وعده داده شده گره بزنند شود.
تدوین قوانین و طرح‌های گوناگون اگرچه خوب هستند اما نیازمند ضمانت اجرایی‌اند. متأسفانه در دهه گذشته، برخی مسئولان به جای عملیاتی کردن برنامه‌ها و تکیه به توانمندی‌ها و ظرفیت‌های داخلی بیشتر به گفتاردرمانی و ارجاع دادن رفع مشکلات به بیرون از کشور و مسائلی از این دست پرداختند.
نماینده مردم ساری در مجلس در رابطه با ضمانت اجرایی طرح‌های نام برده شده در این گزارش برای رفع دغدغه‌های عمده جوانان، گفت: «ضمانت اجرایی طرح‌ها و برنامه‌های دولت و مجلس وابسته به تغییر نگاه مسئولین است؛ نگاهی که قانون و مصوب شده باشد. تا اعتقاد عملی به شیوه‌های اجرایی و مطالبات جوانان شکل نگیرد و همچنین مسئولین و مدیران اعتقاد پیدا نکنند که مشکلات جوانان جدی است، این طرح‌ها نتیجه نخواهند داشت.»
این گزارش بازخوانی بخشی از دغدغه‌های جوانانی بود که به فرموده رهبر معظم انقلاب اسلامی «آینده در اختیار جوان‌ها و متعلّق به آنها است». جوانان سرمایه‌های ارزشمند ایران عزیز هستند و حمایت از آنها و تلاش برای رفع دغدغه آنها در واقع تلاش برای ساختن آینده ایران است.