انصاف اصناف در برابر مشتری و کنترل نرخ‌ها
گالیا توانگر
می‌گوید: «یک جفت کفش دخترانه را در مغازه ۲۸۵ هزار تومان قیمت گرفته‌ام. دقیقاً همان کفش و همان مدل در بساط دست‌فروشان نزدیک عید ۸۰ هزار تومان قیمت خورده بود!»
قصه پرغصه اختلاف قیمت‌ها در فاصله یک مغازه تا مغازه دیگر و یک بساط تا بساط دیگر همچنان پا‌برجاست و دراین‌بین حسرت خرید شب عید بر دل و دیده مشتری کم‌برخوردار باقی می‌ماند. به‌راستی دلیل این قبیل اختلاف فاحش قیمت‌ها و نبود کنترل دقیق چه می‌تواند باشد؟
آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور با اشاره به تلاش شبانه‌روزی دولت برای جبران کاستی‌ها و رفع مشکلات معیشتی و اقتصادی مردم می‌گوید: «همه وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرایی و نظارتی موظف هستند، اخبار مطرح شده در حوزه فعالیت خود را بادقت رصد و پیگیری کرده و در صورت صحت بلافاصله برای رفع مشکل اقدام کنند و مواردی را که با هدف ایجاد نگرانی و تشویش اذهان عمومی در فضای مجازی منتشر می‌شود، برای مردم تبیین کنند.»
محمد مخبر معاون اول رئیس‌جمهور در جلسه ستاد تنظیم بازار که وزیران کشور، صنعت، معدن و تجارت، جهادکشاورزی، راه و شهر‌سازی، تعاون، کار و رفاه اجتماعی، دادگستری و همچنین سخنگوی دولت حضور داشتند، با اشاره به تأکید رئیس‌جمهور مبنی بر ایجاد ثبات در بازار کالاهای اساسی، از وزارتخانه‌های صنعت، معدن و تجارت، جهاد کشاورزی و دادگستری و همچنین سازمان بسیج خواست تا برای بازرسی گسترده در سطح کشور اقدامات لازم را انجام دهند. در همین زمینه مقرر شد بازرسین درج برچسب قیمت مصرف‌کننده در مغازه‌ها و خرده‌فروشی‌ها بر مبنای حاشیه سود قانونی را تحت نظارت بیشتر قرار دهند. علاوه بر این اطلاع‌رسانی و آموزش مردم توسط رسانه‌ها درخصوص درج قیمت تولیدکننده بر روی کالاها تشدید شود.
دغدغه مردم درباره خرید شب عید
اگر سری به بازار بزنید با قیمت‌هایی روبه‌رو می‌شوید که به‌صورت سرسام‌آوری افزایش داشته و در برخی از اقلام و حتی کالاهای اساسی این افزایش قیمت از ابتدای امسال برای چندمین بار اتفاق افتاده است.
جدای از شب عید و خریدهای این ایام وقتی به سطح بازار و به میان مردم می‌رویم، مشاهده می‌کنیم که عده زیادی حتی در خرید مایحتاج اولیه و اقلام اساسی دچار مشکل هستند، چه برسد به خریدهای عید.
مردم از عدم نظارت کافی بر بازار و به‌ویژه کالاهای اساسی گلایه دارند هرچند این گلایه‌ها به‌نوعی به یک داستان تکراری تبدیل شده که روزبه‌روز بر سختی مردم می‌افزاید. به نظر می‌رسد با وجود اجرای طرح‌های مختلف هنوز جای کار بسیار وجود دارد.
علی مصدق‌زاده یک شهروند تهرانی می‌گوید: «آشفته‌بازار قیمت‌ها به‌خاطر نبود نظارت و عدم برخورد با گران‌فروشی است. محتکران و گران‌فروشان می‌خواهند از شرایط سوءاستفاده کنند.»
این شهروند با بیان اینکه با افزایش لحظه‌ای قیمت اقلام ضروری رو‌به‌روییم، در ادامه می‌گوید: «این در حالی است که مطرح می‌کنند افزایش قیمت کالاهای اساسی را نداریم و از طرح‌های جدید قیمت‌گذاری خبر می‌دهند.»
ضرورت افزایش نظارت‌های میدانی بر بازار
مهرعلی صالحی دادستان تهران با تأکید بر ضرورت افزایش نظارت‌های میدانی بر بازار شب عید، از دستگاه‌های متولی خواستار می‌شود با انجام تکالیف قانونی خود از کمبود و گرانی مایحتاج عمومی مردم جلوگیری کنند.
وی از معاونان خود می‌خواهد در راستای اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و حفظ حقوق عامه پیگیر عملکرد سازمان‌های متولی و افزایش نظارت‌های میدانی برای پیشگیری از گران‌فروشی و احتکار کالاهای اساسی و مایحتاج عمومی برای ایام نوروز باشند.
دادستان تهران با اشاره به اینکه در حوزه نظارت بر بازار ضعف‌های جدی وجود دارد، یادآور می‌شود: «بخشی از مشکلات ناشی از ترک فعل‌ها و در بعد نظارتی دستگاه‌های متولی است.»
دادستان تهران خواستار حضور میدانی دستگاه‌های متولی و افزایش گشت‌های مشترک برای نظارت بر قیمت‌ها شده و تأکید دارد: «باید افزایش نظارت‌ها و کنترل بازار به‌گونه‌ای باشد که مردم نتایج حاصل از نظارت‌ها را از نزدیک احساس کنند.»
صالحی در بخش دیگری از اظهارات خود بر لزوم استفاده مناسب از ظرفیت‌های نیروهای آموزش‌دیده و همچنین فعال‌‌سازی درگاه‌های پاسخگویی برای اعمال نظارت مردمی و استفاده از امکانات دستگاه‌های متولی تأکید کرده و ادامه می‌دهد: «در این راستا ضروری است گشت‌های مشترک با حضور دستگاه‌های نظارتی، سازمان‌های متولی و نیروهای بسیج مردمی و معاونین و نماینده دادستانی در هر ناحیه از تهران افزایش یابد.»
وی همچنین خواستار نظارت کامل و مستمر دستگاه‌های متولی و نظارتی بر انبارهای عمومی کالا و همین‌طور گمرکات شده و تأکید می‌کند: «با این دسته از اقدامات کالاهای اساسی به‌موقع و با قیمت مناسب توزیع و به دست مردم می‌رسند.»
صالحی بر لزوم نظارت بر قیمت‌های درج شده بر کالاها به‌ویژه در فروشگاه‌ها و همچنین قیمت‌گذاری کالاها از مرحله تولید تا توزیع تأکید کرده و در ادامه می‌گوید: «باید نظارت‌ها به نحوی باشد که سهم سود تولیدکننده و سود واسطه‌ها در قیمت تمام‌شده برای مصرف‌کننده نهایی مشخص شود، تا کالا با قیمت مناسب به دست مصرف‌کننده برسد.»
وی از دبیرخانه خود می‌خواهد تا با اخذ نظرات دستگاه‌های متولی، برنامه عملیاتی سالانه‌ای تنظیم و گزارش عملکرد دستگاه‌ها به طور مستمر دریافت و بررسی شود.
جلسه بررسی و نظارت بر تولید و توزیع کالاهای اساسی و مایحتاج عمومی مردم در ایام پایانی سال مصوباتی دارد که شامل افزایش تعداد تیم‌های بازرسی نسبت به تشکیل فرایند نظارتی بر بازار از سوی نهادهای ذی‌ربط، ارائه آموزش‌های لازم به نمایندگان حاضر در تیم‌های بازرسی به‌منظور اثربخشی بر نظارت بر بازار، نظارت مستمر وزارت صنعت، معدن و تجارت نظارت فرایندی بر روند توزیع کالا (مخصوصاً کالاهای اساسی و مایحتاج عمومی) هم به‌صورت هوشمند و سیستمی و هم به‌صورت میدانی و پیگیری نتایج در پایان هر هفته و اعلام به دادستانی تهران، اعلام قیمت کالاهای اساسی و مایحتاج مردم از سوی سازمان حمایت تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان به تیم‌های بازرسی و اعلام به دادستانی و نهادهای نظارتی و تشکیل تیم‌های بازرسی در تمام مناطق تهران با حضور نمایندگان نهادهای نظارتی و متولی در طول سال، مخصوصاً در ایام پایانی سال و ماه مبارک رمضان و نظارت بر توزیع است.
پوشاک اولویت خرید شب عید نیست
مجید افتخاری عضو هیئت‌مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و فروشندگان پوشاک از رکود بی‌سابقه و افزایش ۴۰ درصدی قیمت پوشاک در بازار نوروزی خبر داده و با بیان اینکه پوشاک دیگر اولویت سبد خرید نوروز نیست، بر لزوم اتخاذ تدابیری برای تحریک تقاضا از جمله راه‌اندازی جریان خرید اعتباری پوشاک تأکید دارد. به طور سنتی بازار پوشاک در نیمه دوم سال از اهمیت بالاتری برخوردار است، چرا که فصل عوض می‌شود و مناسبت‌های بیشتری در نیمه دوم سال قرار دارد، بنابراین طبق روال هرسال بهمن‌ماه باید جزو پررونق‌ترین ماه‌های سال باشد. این در حالی است که به گفته مجید افتخاری عضو هیئت‌مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و فروشندگان پوشاک در بهمن امسال شاهد رکود عجیب در سطح عمده‌فروشی هستیم که بی‌سابقه است و در سطح فروشگاهی نیز مطلقاً رونقی مشاهده نمی‌شود. این وضعیت حتی در بهمن‌ماه سال ۱۳۹۸ که کرونا آغاز شد، مشاهده نشده بود. در سال‌های قبل تولیدکننده محصولات خود را عرضه می‌کرد، اما توزیع‌کننده به‌سختی عرضه می‌کرد، اما حالا حتی تولیدکننده هم نمی‌تواند کالای خود را بفروشد که در این وضعیت کل زنجیره قفل می‌شود. به‌طورکلی رکود در بهمن پیامدهای بسیاری خواهد داشت.
وی وضعیت اقتصادی حاکم بر جامعه و کاهش قدرت خرید مردم را دلیل اصلی این وضعیت عنوان کرده و می‌گوید: «وقتی فروشگاه‌داران زمستان مناسبی نداشتند، سرمایه‌ای هم برای خرید کالای جدید برای شب عید ندارند. از طرف دیگر نگرانی از تعطیل شدن واحدهای صنفی در پی شیوع گونه جدید ویروس کرونا باعث شده چشم‌انداز مثبتی وجود نداشته باشد؛ بنابراین فروشگاه‌ها مانند شب‌های عید سال‌های گذشته از عمده‌فروشان خرید نمی‌کنند.»
در این میان به گفته عضو هیئت مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و فروشندگان پوشاک در همین شرایط اقتصادی بد و نبود نظارت شرایط را پیچیده‌تر کرده است.
برای مثال پدیده دست‌فروشی به بساط گستری و فروشگاه‌داری خیابانی تبدیل شده است و با وجود تعطیلی کرونایی و فشار اقتصاد سال جاری برای کسبه، رونق اقتصادی شب عید هم در اختیار بساط‌گسترانی قرار می‌گیرد که تعداد آنها به طرز چشمگیری افزایش پیدا کرده و مالیات، اجاره و عوارض قانونی هم پرداخت نمی‌کنند.
افتخاری می‌افزاید: «علت اینکه از کلمه بساط‌گستر استفاده می‌کنم این است که دست‌فروش محصول را روی دست خود می‌گیرد، اما این پدیده در حال حاضر حالت فروشگاه پیدا کرده، در مجموعه آنها چند کارمند فعالیت می‌کند و حتی دستگاه نورپرداز دارند.» از طرف دیگر به گفته عضو هیئت‌مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و فروشندگان پوشاک عزم جدی برای مبارزه با قاچاق وجود ندارد. از تیرماه اعلام شد با برندهای محرز قاچاق برخورد می‌شود و به مراکز تجاری نامه ابلاغ شد، اما این برندها همچنان مشغول فعالیت هستند. کالای قاچاق با سیستم‌های رسمی حمل‌ونقل وارد می‌شود.
وی با بیان اینکه از زمان ممنوعیت واردات پوشاک از سال ۱۳۹۷، به‌جای تولیدکننده، قاچاقچی بیشترین استفاده را برده، تصریح می‌کند: «نوع قاچاق مکرر در حال تغییر است و به‌غیراز کالاهای فیک و کالاهای کیلویی که از بنگلادش وارد می‌شد، می‌توان به قاچاق به‌صورت فروش اینترنتی از طریق خرید آسان از کشورهای همسایه اشاره کرد. در حال حاضر مصرف‌کنندگان می‌توانند از طریق برخی درگاه آنلاین به‌راحتی از کشورهای همسایه کالا بخرند و در فاصله زمانی کوتاهی با سیستم‌های رسمی حمل‌ونقل کشور آن را دریافت کنند. این روند نوع خرید بخشی از دهک‌های جامعه را تحت‌تأثیر قرار داده است.»
افتخاری همچنین درباره مزون‌های خانگی و شبکه زیرزمینی تولید و عرضه پوشاک می‌گوید: «این فروشگاه‌ها نیز به‌نوعی مشاغل سیاه محسوب می‌شوند که هیچ مالیاتی پرداخت نمی‌کنند و امکان نظارت بر عملکرد آنها نیست.»
وی با بیان اینکه کاهش دید و بازدیدها به دلیل مشکلات اقتصادی و شیوع ویروس کرونا، پوشاک از اولویت سبد کالایی نوروز خارج شده، اظهار می‌کند: «به‌طورکلی سبد کالای مردم در نوروز به‌شدت کوچک و پوشاک تقریباً از اولویت نوروز خارج شده است. مردم، حتی دهک‌های پایین، درگذشته حداقل سالی یک‌بار در بهمن و اسفند پوشاک می‌خریدند، اما حالا این خرید هم برای بسیاری منتفی شده است. حتی لباس بچه‌گانه که همیشه پررونق‌ترین رسته در شب عید بود، امسال وضعیت خوبی ندارد.» به گفته افتخاری علاوه بر کاهش خرید دهک‌های پایین جامعه، دهک‌های بالا هم به‌صورت اینترنتی لباس‌های خارجی سفارش و درب منزل تحویل می‌گیرند، بنابراین نظارتی بر کالاهای قاچاق نیست. در این شرایط برای فعالان این حوزه انگیزه‌ای باقی نمی‌ماند، تولید توجیه اقتصادی ندارد و احتمالاً در آینده فعالیت تولیدکنندگان پوشاک کمتر خواهد شد.
راه‌اندازی فروش اعتباری پوشاک
مجید افتخاری عضو هیئت‌مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و فروشندگان پوشاک با تأکید بر لزوم اتخاذ تدابیر برای تحریک تقاضا، توضیح می‌دهد: «برای مثال می‌توان جریان خرید اعتباری پوشاک را به‌ویژه برای کارمندان دولت راه‌اندازی کرد. جشنواره فروش نوروزی هم به‌نوعی روش تحریک تقاضا است. البته باید برای مقابله با بحران از روش‌های مختلف استفاده شود. اما به نظر می‌رسد پوشاک از اولویت دولت خارج است و تمرکز وزارت صنعت، معدن و تجارت هم بیشتر بر کنترل بازار مواد غذایی است.» وی در پاسخ به سؤالی درباره میزان تخفیف در جشنواره نوروزی می‌گوید: «میزان این تخفیف دلبخواهی است، اما با توجه به رکود حاکم بر بازار برخی حاضرند کالا را به قیمت تمام شده بفروشند.»
عضو هیئت‌مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و فروشندگان پوشاک در ادامه با اشاره به افزایش قیمت جهانی نخ و پنبه و سایر هزینه‌های تولید، می‌گوید: «قیمت پوشاک نسبت به مدت مشابه سال قبل ۴۰ تا ۵۰ درصد افزایش‌یافته است.»
افتخاری با تأکید بر اینکه طبق اعلام وزارت صمت، پوشاک مشمول قیمت‌گذاری نیست، تصریح می‌کند:
«با این حال شاهد هستیم سازمان تعزیرات حکومتی به‌خاطر گران‌فروشی یا نداشتن فاکتور واحدهای صنفی را در این شرایط رکود جریمه می‌کند، بنابراین بین نهادهای حاکمیتی هماهنگی وجود ندارد، این در حالی است که در صورت شکایت از واحدهای صنفی هم اتحادیه مسئول رسیدگی است.»
وی در پایان با اشاره به نام‌گذاری سال به‌عنوان مانع‌زدایی، می‌گوید: «امسال تولیدکنندگان شاهد هیچ مانع‌زدایی نبودند. به نظر نمی‌رسد می‌توان مشکلات بخش خصوصی را با نگاه حاکمیت حل کرد و بسیاری از دولت‌ها راهکار رفع کردن مشکلات بخش خصوصی را ندارند، بنابراین بهتر است از بخش خصوصی کمک بگیرند.»
قول برخورد شدید با احتکار و گران‌فروشی
محسن منصوری استاندار جوان تهران درخصوص وضعیت نظارت بر بازار شب عید توضیح می‌دهد: «با نزدیک‌تر شدن به ایام پایانی سال مراجعه مردم به مراکز خرید و فروشگاه‌ها بیشتر می‌شود و همین امر اهمیت نظارت بر این مراکز را بیشتر می‌کند.» وی بازار ۴۵ روز گذشته استان تهران را آرام توصیف کرده و درعین‌حال می‌گوید: «البته قیمت گوشت، برنج، سیب‌زمینی، گوجه‌فرنگی، پیاز و موز افزایش داشته است که باید با نظرات و بررسی دقیق و سریع سبب آرامش خاطر شهروندان شویم.»
استاندار تهران احتکار و گران‌فروشی در حوزه کالاهای اساسی را غیرقابل‌قبول دانسته و می‌افزاید: «درج قیمت روی همه کالاها الزامی است و همه عرضه‌کنندگان کالا و خدمات باید بدانند، عدم درج قیمت تخلف محسوب می‌شود.»
منصوری از اصناف و تعزیرات می‌خواهد به‌شدت با احتکار و گران‌فروشی برخورد کنند و بر درج قیمت کالاها نظارت داشته باشند. وی در ادامه می‌گوید: «تخلفات اقتصادی این‌چنینی امنیت روانی جامعه را به هم می‌ریزد، همه دستگاه‌های نظارتی در کنار دستگاه‌های متولی و مسئول باید شب و روز بازار را رصد کنند و حتی اگرچند روز این پایش و نظارت متوقف شود، آرامش بازار به هم خواهد خورد.»