اخبار ویژه
راز عجله غرب برای سرهم‌بندی توافق
خبرهای متناقضی درباره مذاکرات وین منتشر می‌شود. برخی دیپلمات‌های غربی، مذاکرات را تمام شده و توافق را در دسترس می‌دانند. عجله، به وضوح در ادبیات برخی دیپلمات‌های اروپایی دیده می‌شود که علت آن هم باید معلوم شود. اما طرف ایرانی (وزیر و سخنگوی وزارت خارجه) می‌گویند «اخبار خوب زودرس جایگزین توافق خوب نمی‌شود. تا زمانی که همه مسائل مهم باقی مانده حل و فصل شود، هیچ کس نمی‌تواند بگوید توافق انجام شده است» و «هر زمان که طرف‌های غربی خطوط قرمز باقی‌مانده ما را بپذیرند، به وین می‌روم. شتاب و عجله طرف غربی نمی‌تواند مانع رعایت خطوط قرمز ایران شود. لازمه توافق، رعایت کامل خطوط قرمز ایران و تضمین موثر اقتصادی است».
برخی منابع می‌گویند توافقاتی در حدود 28 صفحه حاصل شده است. گفته می‌شود به نسبت 10 ماه قبل (مذاکرات دولت قبل)، اشخاص و نهاد‌های ایرانی بیشتری از تحریم‌ها مستثنا شده‌اند، یا مثلا قرار شده سانتریفیوژها اوراق نشوند و مازاد مواد غنی‌‌سازی شده، به روسیه منتقل شود. در این میان، نشریه انگلیسی دیلی‌میل ادعا کرده: «دولت بایدن در حال بررسی حذف سپاه پاسداران از فهرست تروریسم است تا تهران را برای بازگشت به توافق متقاعد کند». همچنین علی واعظ «مسئول بخش ایران گروه بین‌الملل بحران» گفته: «دولت رئیسی امتیازهای بیشتری نسبت به دولت روحانی به‌دست آورد. توافق کنونی برای ایران، بهتر از آن چیزی است که در تابستان گذشته روی میز مذاکرات وین بود».
اما این قبیل ادعا‌ها و گمانه‌زنی‌های کلی سیاسی، بدون انتشار متن نهایی هیچ اعتباری ندارد. آنچه توافق خوب و بد برای ایران را از هم متمایز می‌کند و جزو خطوط قرمز می‌باشد، چند نکته است: نخست، لغو تحریم‌ها به نحوی که خروجی آن، انتفاع اقتصادی پایدار ایران در حوزه تعاملات بانکی، فروش نفت و جذب سرمایه‌گذاری باشد. دوم، راستی‌آزمایی لغو تحریم‌ها در ظرف زمانی لازم چند ماهه. سوم، تضمین معتبر درباره لغو تحریم‌ها و عدم تکرار کلاهبرداری آمریکا ظرف شش سال گذشته. چهارم، بسته شدن مسیر بهانه‌جویی نیابتی آمریکا و اسرائیل از طریق بازیچه قرار دادن آژانس به بهانه مطالعات ادعایی ایران در حوزه هسته‌ای.
به عبارت دیگر، توافق خوب توافقی است که پرونده فضا سازی هسته‌ای علیه ایران را ببندد و مسیر برخورداری اقتصادی ایران بدون شل و سفت کردن تحریم‌ها را تضمین کند. یا به عبارت سوم، روند خدعه و عهدشکنی غرب پس از اجرای برجام، تکرار پذیر نباشد. هر قدر که این معیار‌ها کمتر رعایت شده باشد، احتمال بازگشت به چاه ویل و بی‌سر و ته برجام بیشتر خواهد بود خسارت‌های گذشته قابل تکرار است.
اقدام دیروز دولت بایدن در تمدید وضعیت اضطراری علیه ایران، حاکی از تداوم ساختار تحریم‌هاست؛ همچنانکه ظاهرا تکلیف برخی تحریم‌ها مانند کاتسا و آیسا و سیسادا و ویزا نیز ناروشن مانده است. بنابراین آمریکا بلافاصله پس از بازگشت غیر قابل لغو به برجام، انواع تحریم‌ها با برچسب‌ها و بهانه‌های دیگر (غیرهسته‌ای) را ادامه خواهد داد که به معنای نقض اساسی امکان بهره‌مندی ایران خواهد بود.
اکنون که قیمت نفت از مرز 117 دلار گذشته و گاز و بنزین هم رکورد‌های کمرشکنی را تجربه می‌کنند، اورژانسی‌ترین نیاز اروپا و آمریکا، آرامش دادن به بازار از طریق اعلام بازگشت نفت ایران به بازار است که می‌تواند ترمز انفجار قیمتی ناشی از جنگ اوکراین را بکشد و مانع از صعود قیمت، به بالای 150 دلاری شود که محافل غربی پیش‌بینی می‌کنند. در همین حال، رئیس‌جمهور آلمان تاکید کرده «جنگ اوکراین احتمالا مدت زیادی طول می‌کشد و طولانی خواهد شد». بورس‌های اروپایی هم در حال تجربه ریزش‌های قابل توجه هستند.
بنابراین آمریکا می‌خواهد از طریق توافق وین، دو امتیاز نقد و مهم را به دست آورد؛ «عضویت دوباره در برجام و دسترسی به مکانیسم تحریمی ماشه» و «کشیدن ترمز قیمت نفت». در مقابل، امتیازات ایران از توافق -در صورت عدم رعایت خطوط قرمز- می‌تواند موقتی و ناپایدار باشد.
از سوی دیگر، در حالی که گفته می‌شود «احتمالا نتیجه مذاکرات وین بعد از سفر گروسی به ایران و توافق با آژانس اعلام می‌شود» و «تا برجام اجرا نشود، ایران اطلاعات دوربین‌ها را به آژانس نمی‌دهد»، مدیرکل آژانس می‌گوید «پرونده‌های باقی‌مانده ایران در آژانس همچنان باز است و هرگز این پرونده‌ها را به دلایل سیاسی نمی‌‌بندیم». گشوده ماندن مسیر ادعاهای آژانس، می‌تواند بازی 18 ساله مار و پله با آژانس را که صرفا به عنوان گماشته بی‌اختیار غرب عمل می‌کند، باز هم احیا کند و ما را با همه اعتماد‌سازی‌ها و هزینه‌های گزاف، به نقطه صفر بازی
برگرداند.
اجمالا اینکه قالب حقوقی و سیاسی برجام، بر ضد منافع ایران تنظیم شده، و با حفظ نامعادله‌هایی مثل «تعهدات نقد/ نسیه»، «عدم توازن تعهدات» و «نا معلوم بودن تکلیف و تضمین تعهدات غرب در قبال تعهدات روشن و مصداقی و برگشت ناپذیر ایران»، همچنان بر ضد ایران عمل خواهد کرد. چاره کار این است که ایران با انگشت گذاشتن بر عبرت‌های کلاهبرداری غرب، «لغو کامل و موثر تحریم‌ها، راستی آزمایی چند ماهه، اخذ تضمین معتبر، تقدم انجام تعهدات غرب بر تعهدات ایران، و نگاه داشتن مواد غنی شده در داخل کشور، تحت نظارت آژانس (به جای خروج از کشور)»
تاکید کند.
فایننشال تایمز: قیمت نفت احتمالا به 150 دلار می‌رسد
افزایش چشمگیر قیمت نفت و سایر حامل‌های انرژی، رسانه‌های غربی را به شدت نگران کرده است. برخی از این رسانه‌ها پیش‌بینی می‌کنند در اثر پایداری برخی بحران‌های موجود قیمت نفت در چند ماه آینده حتی به 150 دلار برسد.
نشریه تخصصی اویل پرایس در این باره نوشت: کشورهای مصرف‌کننده نفت تا همین اواخر اصرار داشته این واقعیت را نادیده بگیرند که مازاد ظرفیت تولید اندک است اما حالا این موضوع ثابت شده است.
مشکل کمبود مازاد ظرفیت تولید بارها به موضوع مهم تبدیل شده است و اوپک، آژانس بین‌المللی انرژی و بسیاری از تحلیلگران به این مشکل اشاره کرده‌اند. به دلیل ناکافی بودن سرمایه‌گذاری برای ایجاد ظرفیت‌های جدید تولید نفت، کاهش ظرفیت تولید به زودی قابل معکوس شدن نیست.
اکنون قیمت نفت به بالای 110 دلار رسیده چرا که آمریکا، کانادا، اتحادیه اروپا و انگلستان اعلام کرده‌اند برای قطع دسترسی بانک‌های روسیه به سیستم سوئیفت انجام خواهند داد.
با توجه به میزان عظیم صادرات نفت و گاز روسیه، معامله‌گران نگران هستند که تحریم‌های غرب علیه این کشور، اختلال‌های جدی در صادرات حامل‌های انرژی ایجاد کند.
طبق تخمین بانک «جی‌پی‌مورگان»، میزان مازاد ظرفیت تولید به 2/8 میلیون بشکه در روز رسیده که این رقم تقریبا نصف رقم مناسب مازاد ظرفیت تولید است.
نکته نگران‌کننده این است که به گفته رئیس بخش استراتژی انرژی در بانک «جی‌پی‌مورگان»، در حال حاضر مازاد ظرفیت تولید چنان اندک است که حتی اگر بحران اوکراین و تحریم‌ها، اختلالی در عرضه ایجاد نکند، رشد قیمتها ادامه پیدا خواهد کرد.
یکی از تحلیلگران در مصاحبه با خبرگزاری «سی‌ان‌بی‌سی» گفته است: «انواع تحریم‌هایی که علیه روسیه اعمال شده، فروش نفت را برای این کشور دشوار می‌کند. اکثر بانک‌ها خدمات اولیه تامین مالی را به روسیه ارائه نخواهند کرد؛ زیرا از نقض تحریم‌ها می‌ترسند. اگرچه تحریم‌ها فعلا طوری طراحی شده که از شوک انرژی اجتناب شود، ما نگران هستیم که رویکرد تند کشورهای غربی شدت یابد؛ در این حالت حتما اختلال‌هایی در عرضه نفت و گاز روسیه رخ خواهد داد.»
از سوی دیگر روزنامه نیویورک تایمز با اشاره به غلبه ترس بر بازار نفت و انرژی دنیا نوشت: روسیه تامین‌کننده بزرگ نفت و گاز برای اروپاست و حالا به دلیل شرایط جدیدی که پدید آمده، یعنی حمله روسیه به اوکراین و اعمال تحریم‌های گوناگون از سوی غرب علیه مسکو، نقاط آسیب‌پذیری اروپا در حوزه انرژی کاملا آشکار شده است. روسیه 25 درصد نفت مورد نیاز اروپا را تامین می‌کند.
شرایط کنونی، ویژه بحرانی است.
قیمت بنزین در آمریکا در روزهای اخیر پیوسته رشد کرده و حالا نسبت به یک‌سال پیش حدود 30 درصد بالاتر است. از آنجا که شرایط اعلام شده از سوی روسیه برای آتش‌بس با دیدگاه‌های اوکراین بسیار فاصله دارد، تنش‌ها ادامه یافته و شدت پیدا کرده است.
روزنامه فایننشال تایمز خاطرنشان کرد: حتی قبل از آنکه تانک‌های روسیه وارد خاک اوکراین شوند، دولت‌های غربی با مشکل رشد قیمت انرژی که می‌تواند روند بهبود شرایط اقتصادی را متوقف کند، مواجه بودند.حالا جنگی که روسیه علیه اوکراین آغاز کرده است، می‌تواند آن تهدید را به واقعیت تبدیل کند. قیمت انواع حامل‌های انرژی از نفت و گاز طبیعی تا سوخت‌های دیگر به شدت افزایش یافته و احتمال تغییر روابط ژئوپلیتیک بین تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان نفت، بسیار بالاست.
روسیه دومین صادرکننده بزرگ نفت در جهان است و غرب به دلیل حمله این کشور به اوکراین، تحریم‌های رو به رشدی علیه مسکو اعمال کرده است. اخیرا قیمت گاز طبیعی در اروپا رشد کرده زیرا این احتمال مطرح شده که روسیه در واکنش به تحریم‌های غرب، به صادرات گاز به اروپا پایان دهد. روسیه تقریبا یک سوم نیاز اروپا به گاز طبیعی را تامین می‌کند.
در این میان، کشورهای خاورمیانه‌ای صادرکننده نفت و گاز از وضعیت به وجود آمده سود می‌برند. در سال‌های 2005 تا 2008 نیز وضعیت مشابهی در بازار پدید آمد و کشورهای یاد شده از آن سود بردند. با توجه به نزدیک بودن زمان انتخابات میان دوره‌ای کنگره آمریکا و کاهش محبوبیت بایدن،اکنون کاستن از قیمت بنزین اولویت اصلی
اوست.
در حال حاضر، مصرف نفت در آمریکا به رکورد بی‌سابقه 23 میلیون بشکه در روز رسیده و این رقم تقریبا یک چهارم مصرف جهانی نفت است. آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرده است که در سال جاری مصرف جهانی نفت به 100/5 میلیون بشکه در روز افزایش خواهد یافت که رقمی بی‌سابقه است.
برخی تحلیلگران معتقدند که در تابستان قیمت هر بشکه نفت به 150 دلار خواهد رسید.
نشریه فارین پالیسی دیگر نشریه آمریکایی است که درباره بحران قیمت انرژی می‌نویسد: نکته مهم این است که کاهش عرضه نفت و گاز روسیه به بازارهای جهان بر بازار دیگر حامل‌های انرژی از جمله زغال‌سنگ و گاز طبیعی مایع اثر دارد و سبب رشد قیمتها می‌شود. در روزهای آینده، حتی اگر تحریمی علیه این بخش اعمال نشود، صادرات انرژی روسیه شامل نفت، گاز طبیعی و زغال‌سنگ، به میزان قابل ملاحظه‌ای کاهش خواهد یافت. معامله گرانی که محموله‌های انرژی را می‌خرند، بانک‌هایی که اعتبارنامه صادر می‌کنند، نفتکش‌هایی که مجبورند محموله‌های خود را بیمه کنند و بسیاری دیگر از دست‌اندرکاران و فعالان بازارهای انرژی در تمامی فعالیت‌های خود با احتیاط رفتار خواهند کرد و تلاش می‌کنند، هیچ تعاملی، چه به صورت مستقیم و چه غیرمستقیم، با بخش انرژی و... روسیه نداشته باشند.