در سالروز طلوع آفتاب ولایت از کعبه
شمیمی از روضه خُلد علوی(ع)
جهان امروز مسیری که در پیش رو دارد، انحطاط و تباهی است و به مدد مرکب ناهموارِ جهالت مدرن به شدت از اخلاق و معنویت دور می‌شود؛ فاصله گرفتن از ارزش‌ها و پیدایش مکاتبِ دین‌گریز، انسان‌مدار و لذت‌محور، دیری‌ست انسانیت را رو به زوال کشانیده و حقایق را به مسلخ برده است.
با این وجود، فطرت انسانی قابل استحاله و تغییر نیست و آدمی در ذات خود پیوسته تشنه عدالت و معنویت بوده و هست. آنچه روح الهی انسان‌ها را سیراب می‌سازد و به علاج قطعی نزدیک می‌کند، اقتدا به انسان کامل و پیروی از الگویی است که مطابق با فطرت بشری باشد.
به اعتقاد شیعه، خداوند مهربان قابلیت اقتدا را در وجود مقدس چهارده معصوم علیهم‌السلام قرار داده است. دلیل چنین مدعایی آن است که هر گاه انسانی - ولو بی‌اعتقاد به مکتب شیعه - در برابر فضایل بیکران سلطان اولیا علی بن ابی‌طالب علیه‌السلام قرار بگیرد، محو آن وجود سراپا نور شده و ذره وار مجذوب آن خورشید فروزان حقیقت می‌گردد.
دانشمندان اهل تسنن در طول قرن‌ها در تأليفات خود هنگامی‌که به امیرمؤمنان عليه‌السلام رسیده‌اند، قلم را بر عرصه صفحات رها نموده و حجم عظیمی از کتاب‌های خود را به آن شخصیت باعظمت اختصاص داده‌اند. ده‌ها شرح نهج‌البلاغه از سوی عالمان اهل تسنن به رشته تحریر درآمده و بسیاری از آنان کتاب‌های مستقلی در فضایل علی علیه‌السلام تأليف كرده‌اند. بلکه محققان و خاورشناسانِ دیگر ادیان نیز در آثار خود تعبیرهای بسیار زیبا و بدیعی از امام علی(ع) دارند. آری! صدها کتاب از سوی کسانی تأليف شده که پیرو اعتقاد شیعی نیستند اما خاندان پیامبر(ص) و در رأس آنها امیر مؤمنان(ع) را مظهر فضایل می‌دانند و در برابر او اختیار از کف می‌دهند.
قرن‌هاست فطرت بشریت در جست‌وجوی علی(ع) است. شخصیتی که «زهد» و «عدالت» و «حکومت» را به هم آمیخت و قاعده‌ای حیرت افزا از زمامداری را بنیان افکند. نیز «چشم‌پوشی» و «گشاده‌دستی» و «شفقت» را در عرصه همزیستی به کار گرفت و راه و رسم تعامل انسان‌ها با یکدیگر را آموخت و در میدان نبرد، گذرگاهِ «جهاد» و «شجاعت» و «شهادت‌جویی» را برای طالبان فضیلت گشود.
علی(ع) اقیانوس بیکرانی است که جرعه‌های نوشینش به پیمایش نمی‌آید. کهکشانی باشکوه است که اختران پرفروغش بی‌شمارش است و سپهر افراشته‌ای است که شهباز عقل در گستره وهم‌انگیز آن پر می‌ریزد.
در مدح تو ای مظهر اضداد چه گوییم
بالاست مقام تو و گفتار قصیر است
سيماى امیرمؤمنان علیه‌السلام در آیات و روایات
- خداوند خود در قرآن، امام علی(ع) را به زیباترین نام‌ها ستوده و به والاترین اوصاف معرفی فرموده است:
نبأ عظيم - صاحب‌الامر - دارای علم‌الکتاب - صراط مستقیم - صالح‌المؤمنين - خیر البَریّه - جان پیامبر - حبل‌الله - اُذُن واعیه - شاهد رسالت - هادی امت - در زمره سابقین، راکعین، صادقین، خاشعین، متّقین، فائزون.
- همچنین در آیات بسیاری او را مدح و تمجید فرموده است مانند:
آیه مباهله، آیه ولایت، آیه مَودّت، آیه تبلیغ، آیه اکمال دین، آیه مساجد الله، آیه سِقایهًْ الحاجّ، آیه تطهیر، آیه برائت، آیه نجوا، آیه لیلهًْ المبیت، آیه مسئولون، آیه وُدّ، آیه عذاب واقع، آیه قِتال(کفی الله المؤمنين القتال)، آیه صدّیقون، آیه نور(کِفلَین)، آیه انفاق، آیه محبت(مَن یرتدّ منکم)، آیه اهل‌الذکر، آیه مَرَجَ البحرین، آیه یَحسُدون، آیه تأويل(راسخون)، سوره دهر و...
- رسول گرامی اسلام(ص) نیز در روایات فراوانی از علی علیه السلام تجلیل فرموده است روایاتی مانند:
حدیث ثقلین، حدیث مدینهًْ‌العلم، حدیث منزلت، حدیث طیر، حدیث یوم‌الدار، حدیث وصایت، حدیث رایت(در جنگ خیبر)، حدیث سفینه، حدیث لوح، حدیث شجره، حدیث خاصف النعل، حدیث غدیر، حدیث سدالابواب، حدیث مؤاخات(برادری)
- پیامبر اعظم(ص) در روایات فراوانی از مولی الموحدین ستایش‌های بی‌مانندی فرموده است:
اعلم امت، ولیّ مؤمنين، برترین قضاوت کننده، نخستین نماز گزار، صاحب صراط و میزان، اختر هدایت، پدر امت، ممسوس فی ذات الله، همانند کعبه، برادر، وصی و خلیفه پیامبر، محبوب‌ترین مردان، مدار حق، همراه قرآن، جایگاه اسرار نبی(ص)، همچون انبیای عظام، کلمه طیبه، محبوب خدا، مایه مباهات خداوند، امام خلق، مولای مردمان، پیشوای مؤمنان، راهنما به سوی بهشت، زوج بتول، امیر نیکان، کشنده فاجران، یعسوب مسلمانان، رهبر سپید رویان، صدیق اکبر، فاروق، سیف الله و...
گوشه‌ای از فضایل امیرمؤمنان عليه السلام*
آن حضرت در جنگ بدر کبری شجاعان لشکر کفر را از دم تیغ گذراند تا نیمی از کشتگان به شمشیر او بر خاک افتادند و نیم دیگر را سپاه مسلمانان به مدد ملائک به هلاکت رسانیدند.
در جنگ احد مردم گریختند اما علی(ع) ماند و با تمام وجود از پیامبر(ص) دفاع کرد. زخم‌های عمیق برداشت و شمشیرش شکست تا آنگاه که جبرئیل در آسمان ندای لا فتی الا علی بلند کرد. در جنگ احزاب که تمام کفر در برابر اسلام قد برافراشته بود، علی(ع)، عمرو بن عبدود آن پهلوان شجاع عرب را به دیار نیستی فرستاد. و در جنگ خیبر، دروازه عظیم آن دژ تسخیر ناپذیر را از جا کند و چهل گام دورتر انداخت، مرحب یهودی را به خاک افکند و قلعه‌های خیبر را فتح کرد. در دیگر غزوه‌ها نیز پیوسته پیروزی سپاه اسلام به دستان معجزه‌آسای امیر مؤمنان حاصل می‌شد.
اما در وصف علم بیکرانش فرمود رسول خدا(ص) هزار باب از علوم را بر من گشود که از هر کدام هزار باب دیگر باز می‌شود. و نیز می‌فرمود از من بپرسید که من به راه‌های آسمان از زمین آگاه‌ترم. گاه دست بر سینه مبارک می‌نهاد و می‌فرمود: «إنّ هيهُنا لَعِلماً جَمّا ؛ به‌راستی که اینجا از علم بسیاری آکنده است.»
امام متقین در زهد یگانه دهر بود. غذایش ناگوار و جامه‌اش خشن بود. هیچ‌گاه در مقابل دو کاری که خشنودی خداوند در آنها بود قرار نگرفت، مگر آنکه سخت‌ترین آنها را برگزید. در طول حیات خود خشتی بر خشت ننهاد و مالی از خود به جای نگذاشت. از دسترنج خویش هزار برده خرید و آزاد کرد. معاویه در وصف او می‌گفت اگر علی انباری مملو از طلا و انباری از کاه داشته باشد، طلا را با بخشش و احسان خود زودتر به پایان می‌رساند.
او سید عابدین و مصباح مجتهدین بود و هر شب هزار رکعت نماز می‌گزارد. آنچنان هنگام عبادت، غرق در مناجات محبوب می‌شد که در نماز تیر را از پای مبارکش خارج ساختند و او التفاتی نفرمود.
امیر مؤمنان(ع) مهربان‌ترین مردم بود و پیوسته تبسم بر لب داشت. در جنگ جمل هنگامی که بر دشمنانی چون مروان بن‌حکم و عبدالله بن‌زبیر دست یافت و آنان را به اسارت درآورد، همگی را آزاد ساخت و در صدد انتقام برنیامد. در جنگ صفین سپاه معاویه آب را بر لشکر امیر مؤمنان بست و آن حضرت با یک حمله نهر را آزاد ساخت اما مانع شامیان از آب نشد. آن حضرت حتی در بستر شهادت نیز سفارش‌های اکید در باره قاتل خود می‌فرمود.
حیات طیبه مولی‌الموحدین سراسر شگفتی و مملو از اعجاز می‌باشد و آن حضرت به معنای تام کلمه مظهر العجائب است:
- میلاد باشکوهش در خانه خدا و شهادت مظلومانه‌اش در محراب مسجد و در شب قدر صورت گرفت.
- آن حضرت با هیچ مبارزی به نبرد نپرداخت مگر آنکه بر او پیروز شد و در هر جنگی شرکت کرد، دستاورد آن فتحی مبین بود.
- او امیر بیان است و زیباترین سخنان را در اوج فصاحت و بلاغت ایراد فرموده است. امام علی(ع) سخنان اعجاب انگیزی مانند خطبه بی الف و خطبه بدون نقطه دارد که فی البداهه ایراد فرموده که هر یک مشحون از حکمت و دانش است.
و سرانجام باید اذعان نمود هر کدام از اوصاف امام المتقین(ع) مانند علم، عبادت، زهد، حکمت، سخاوت و... از خوارق عادات و از جمله اعجازهای آن بزرگوار به شمار می‌روند.
کتاب فضل تو را آب بحر کافی نیست
که تر کنم سر انگشت و صفحه بشمارم
سید ابوالحسن موسوی طباطبایی
________________________
* این قسمت با مراجعه به کتاب شریف منتهی‌الامال نگاشته شده است.