نشانه‌های کمال خردمندی

عن النبی(صلّی‌‌الله‌علیه‌‌وآله‌): اَعْقَلُ النّاسِ اَشَدُّهُمْ مُداراهًًْ لِلنّاسِ و أولَى النّاسِ بِالتُّهمَهًِْ مَن جالَسَ أهلَ التُّهمَهًِْ و أعتَى الناسِ مَن قَتَلَ غيرَ قاتِلِهِ‌، أو ضَرَبَ غيرَ ضارِبِهِ؛ پیامبر اکرم(ص) فرمود: خردمندترين مردم‌، با مداراترين آنها با مردم است و سزاوارترین مردم به تهمت‌، کسى است که با اهل تهمت همنشینى کند و سركش‌ترين مردم كسى است كه بى‌گناهى را كه قصد كشتن او را نداشته است، بكشد يا غيرزننده خود را بزند.(1)

***

 مدارا یعنی راه آمدن با مردم‌، دنبال نقطه‌ اشتداد و اختلاف نگشتن. این معنای مداراست. یک وقتی انسان یک دعوای اصولی با کسی دارد، حق و ناحقی در میان است، این بحث دیگری است. اما وقتی این جور نیست‌،می‌شود با طرف راه آمد، چه در معامله، چه در تعاملات سیاسی، چه در تعاملات اجتماعی، چه در خانواده. می‌فرماید عاقل‌ترین مردم کسی است که بیشتر از همه با دیگران مدارا کند، وجهش هم واضح است. زیرا که مدارای در جامعه‌، آرامش را، یک زندگی راحت را برای همه فراهم می‌کند. برخلاف آن کسانی که دنبال سختگیری با این و آن هستند که سر هر چیزی، سر هر نقطه‌ کوچکی سختگیری کردن، اذیت کردن‌، بگو مگو کردن، این درست نقطه‌ مقابل مدارا است.

- وأولَى النّاسِ بِالتُّهمَهًِْ مَن جالَسَ أهلَ التُّهمَهًِْ؛

این هم یک دستور ارشادی عقلایی است‌، می‌فرمایند که از همه‌ مردم آماده‌تر و اولی‌تر برای متهم شدن، آن کسی است که با مردمان متهم می‌نشیند.(آن حضرت در جای دیگر) فرمود: اتقوا مواضع التهم.(از قرار دادن خود در موضع تهمت بپرهیزید)(2). همه بایستی این را مراعات کنند. با کسی که متهم به یک امری است‌، به یک خلافی است، به یک فسادی است‌، مجالست کردن و افت و خیز کردن با او موجب توجه تهمت به انسان است.

- وان أعتي الناس علي الله من ضرب غير ضاربه و قتل غير قاتله؛

ظالم‌ترین مردم، متجاوزترین مردم، گردن‌کش‌ترین مردم آن کسی است که کسی را به قتل برساند که او درصدد قتل این نیست. کسی را مضروب کند که او این را مضروب نمی‌کند.

 شرح حدیث در ابتدای درس خارج فقه، 1392/8/9

ـــــــــــــــــــ

۱- امالى صدوق‌، ص 73

۲- بحارالأنوار‌، ج75‌، ص90

* پايگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار رهبر معظم انقلاب