قانون مالیات بر ارزش افزوده سال 87 در ایران تصویب شد و قرار بود به مدت 5 سال به‌طور آزمایشی انجام شود. مهلت اجرای آزمایشی این قانون در سال 92 به پایان رسید و پس از آن هر سال در قانون بودجه تمدید شد. دولت تدبیر و امید با حدود سه سال تاخیر در اسفند سال 95 لایحه جدید مالیات بر ارزش افزوده را به مجلس ارسال کرد. به هر ‌ترتیب پس از کش‌وقوس‌های فراوان، قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده تیرماه امسال در 57 ماده در مجلس شورای اسلامی تصویب و تاریخ اجرای آن
13 دی‌ماه جاری اعلام گردید.
آخرین تغییرات کالاهای مشمول
به‌نظر می‌رسد قانون جدید تغییراتی را در نرخ تعدادی از کالاها و خدمات به‌وجود آورده است. علاوه بر افزایش 4درصدی قیمت بلیت هواپیما با اعمال قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده، خبرگزاری تسنیم هم گزارش داد گمرک جمهوری اسلامی ایران از تاریخ اجرای قانون (13دی) مکلف است در مبادی ورودی گمرکی از کالاهای موضوع جزءهای یک، سه و پنج به شرح ذیل، مالیات و عوارض ارزش افزوده با نرخ استاندارد 9 درصد وصول نماید.
براین اساس، جزء یک شامل کلیه محصولات کشاورزی فرآوری نشده مشتمل بر محصولات خام زراعی و باغی، گیاهان دارویی، محصولات مرتعی، محصولات جنگل (از جمله چوب خام)، محصولات گلخانه (از جمله سبزی، صیفی، گل و گیاه و انواع قارچ) است.
البته فعالیت‌های مربوط به مراحل بسته‌بندی، انبارداری و نگهداری محصول در دمای مناسب در سردخانه، انجماد محصول(شامل سردخانه)، پاک کردن، درجه‌بندی، بوجاری بذور، پوست‌گیری مانند شالی‌کوبی، شستشو، تمیزکاری، تفکیک، همگن‌سازی، خشک کردن انواع محصولات مانند چای، کشمش و خرما با روش‌های مختلف، تفت دادن، مانند پخت نخود و پنبه پاک‌کنی، فرآوری محصولات کشاورزی محسوب نمی‌شود. ارائه خدمات مزبور به محصولات کشاورزی مشمول مالیات و عوارض فروش نیست.
جزء سه شامل بذر، نشاء، نهال، سم و کود می‌باشد.
جزء پنج نیزکالاهای شیر، پنیر و ماست، تخم ماکیان، آرد و نان، انواع گوشت و فرآورده‌های گوشتی مطابق با فهرستی که هر سال وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تا پایان دی‌ماه برای اجرا در سال بعد به این سازمان ارسال می‌کند را شامل می‌گردد.
سایر کالاهای جزء پنج هم شامل برنج، حبوبات، سویا و پروتئین سویا، انواع روغن‌های خوراکی، اعم از گیاهی و حیوانی، شیر خشک مخصوص تغذیه کودکان، تخم‌مرغ نطفه‌دار و تبدیل آن به جوجه یک‌روزه هستند.
با این وصف احتمالا قیمت کالاهای مذکور به بهانه مالیات جدید تغییر خواهد
کرد.
مالیات یک تا دو درصدی خودرو
همچنین به گفته معاون سازمان مالیاتی براساس قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده، اولین انتقال خودرو از کارخانه‌های سازنده و یا وصل‌کننده قطعات پیش ساخته (مونتاژ‌کننده) داخلی و یا واردکنندگان (نمایندگی‌های رسمی شرکت‌های خارجی) به خریداران، مشمول پرداخت مالیات نقل و انتقال به نرخ یک درصد برای انواع خودرو‌های تولید داخل و دو درصد برای انواع خودرو‌های وارداتی است.
محمد مسیحی اظهار کرده است: خدمات حمل‌ونقل اعم از بار و مسافر درون و برون‌شهری و بین‌المللی جاده‌ای، ریلی و دریایی از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف است. اما خدمات حمل‌ونقل هوایی اعم از بار و مسافر به نرخ
9 درصد مشمول مالیات بر ارزش افزوده
است.
از آنجایی‌که براساس قانون جدید، 5 درصد عوارض شهرداری‌ها از بلیت پروازهای داخلی حذف شده و به جای آن 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده به بلیت هواپیما افزوده می‌شود، در عمل چهار درصد به نرخ بلیت پروازهای داخلی تعلق می‌گیرد.
همچنین در قانون جدید اصل طلا مشمول مالیات نخواهد بود. ابراهیم محمدولی، رئیس اتحادیه طلا و جواهر تهران در این زمینه می‌گوید: از 13 دی ماه در فاکتور خرید طلا تنها اجرت مشمول مالیات بر ارزش افزوده شده و به‌نظر می‌رسد این روش به نفع مردم و فروشندگان بازار طلاست. حذف مالیات بر ارزش افزوده از طلا، بازار این کالا را گرم می‌کند.
پیش از این 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده از کل فاکتور دریافت می‌شد. اما حالا اصل طلا از پرداخت مالیات 9 درصدی معاف شده و فقط اجرت ساخت و سود مشمول مالیات
9 درصدی می‌شود.
فشار به مزدبگیران
گفتنی است این قانون موافقان و مخالفان خود را دارد. حامیان معتقدند قانون جدید تفاوت‌های زیادی با قانون قبلی دارد و بسیاری از ایرادات آن رفع شده است. اصلاح دادرسی مالیاتی، حذف ممیز، اصلاح برخی از معافیت‌ها، سیستمی‌شدن مالیات‌ستانی و... از جمله این اصلاحات عنوان می‌شود.
از سوی دیگر منتقدان می‌گویند بار قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده بر دوش مزدبگیران قرار گرفته است. ایلنا در این خصوص گزارش می‌دهد: در قانون جدید، معافیت اقلام بسیاری که پیش از این خارج از دایره شمول مالیات بر ارزش افزوده قرار می‌گرفتند، برچیده شده و بدون‌تردید، سربار ۹ درصدی مالیات بر ارزش افزوده، گرانی‌های جدیدی به دنبال خواهد داشت.
نادر مرادی، فعال کارگری در ارتباط با تغییرات اعمالی جدید و با‌ اشاره به گروه‌های صاحب ثروت و سرمایه که به انحای مختلف از پرداخت مالیات فرار می‌کنند، تصریح می‌کند: سؤال این است که آیا دولت می‌تواند از فردی که صاحب چند دستگاه آپارتمان در دل تهران است و ماهی نزدیک به ۱۰۰ یا حتی ۲۰۰ میلیون تومان از قبلِ کرایه خانه‌ها سود خالص و بدون سربار به جیب می‌زند، ریالی مالیات بگیرد؛ چرا در تنظیم پایه‌های مالیاتی و در برنامه‌ریزی برای افزایش مالیات، می‌توان سراغ سرراست‌ترین و بی‌دردسرترین راهکارها رفت؛ چرا از صاحبان شبه‌پول و دریافت‌کنندگان سودهای نجومیِ بانکی مالیات نمی‌گیرند.
وی می‌افزاید: مالیات بر ارزش افزوده ۹ درصدی که قرار است از سیزدهم دیماه بر واردات تخم ماکیان، انواع گوشت، آرد و نان، شیر، پنیر، ماست، برنج و حبوبات، سویا و انوع روغن‌های خوراکی، همچنین شیر خشک مخصوص تغذیه کودکان، تعلق بگیرد، بار مضاعفی است بر شانه‌های نحیف طبقه کارگر و مزدبگیر که بیش از نیمی از جمعیت کشور هستند و مصرف‌کننده بالقوه این کالاها به‌حساب می‌آیند؛ پرداخت هزینه‌ بیشتر برای کالاهای مصرفی، به معنای گران شدن سبد معیشت کارگران است؛ آن وقت، وقتی پای مذاکرات مزدی در میان است، فقط همان تورم رسمی چند درصدی مرکز آمار را مبنای چانه‌زنی قرار می‌دهند و به این ‌ترتیب، هر سال عقب‌افتادگی مزدی کارگران تشدید
می‌شود.
درج برچسب معافیت مالیاتی
همچنین از 13 دی‌ماه تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان کالاهای موضوع بند (الف) ماده 9 قانون مالیات بر ارزش افزوده، مکلف به درج برچسب معافیت از این مالیات روی بسته‌بندی کالاهای مذکور شدند.
بر اساس نامه سازمان امور مالیاتی کشور به رئیس اتاق ایران که به امضای داود منظور رئیس این سازمان رسیده، علاوه بر آنکه تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان کالاهای معاف مکلفند برچسب معافیت از مالیات بر ارزش افزوده را از تاریخ اجرای قانون، روی بسته‌بندی کالاهای مزبور درج کنند، به هنگام عرضه، مجاز به دریافت مالیات و عوارض ارزش افزوده از کالاها و خدمات معاف نیستند و در صورت تخلف نه تنها باید مالیات و عوراض دریافتی را عودت کنند، بلکه مشمول جریمه‌ای معادل دو برابر مالیات و عوارض دریافت نیز می‌شوند که غیرقابل بخشش است.
از سوی دیگر سازمان امور مالیاتی هیئت‌های حل اختلاف مالیاتی را همزمان با شروع تاریخ اجرای قانون دائمی مالیات بر ارزش تعطیل کرده است.