مواضع و مواقع بیان حکمت

قال رسول‌الله(صلی الله علیه و آله): إن عیسی بن مریم (علیهما السلام) قام فی بنی إسرائیل، فقال: یا بنی إسرائیل لا تحدثوا بالحکمهًْ الجهال فتظلموها، و لا تمنعوها أهلها فتظلموهم، و لا تعینوا الظالم علی ظلمه فیبطل فضلکم، الأمور ثلاثهًْ: أمر تبین لک رشده فاتبعه، و أمر تبین لک غیه فاجتنبه، و أمر اختلف فیه فرده إلی‌الله‌تعالی».(1)

 پیامبر خدا(ص) فرمود: عيسي‌(ع) ميان بني اسراييل ايستاد و گفت: اي بني اسراييل، خبر حكمت را به نادانان نگوييد كه به آن سخن حکیمانه ستم كرده باشيد و از اهل حكمت آن را بازنداريد كه به آنها ستم كرده باشيد. ظالم را در ظلمش کمک نکنید که اگر این کار را کردید برتری شما ازبین خواهد رفت.كارها سه گونه‌اند:كارى كه خوبى آن بر تو آشكار است پس از آن پيروى كن،كارى كه بدى آن بر تو آشكار است،پس از آن دورى كن و كارى كه در آن اختلاف است،پس آن را به خدا برگردان.

***

- ان عیسی بن مریم‌(ع) قام فی بنی اسرائیل فقال: یا بنی اسرائیل لاتحدثوا بالحکمه الجهال فتظلموها؛

 سخن حکیمانه را نزد جهال نگویید. چون این ظلم به آن سخن حکیمانه است. گاهی این جوری است. یک وقت کسی متعلّم است، درصدد فهمیدن است شما سخنی را به او می‌گویید حکمتی را به او می‌آموزید، این خدمت به اوست و خدمت به این سخن است. یک وقت کسی است که جزو جهال است، جاهل در اینجا به معنای مطلق جاهل نیست. یعنی آن کسانی که یا ظرفیت فهمیدن برخی از مسائل حکمت‌آمیز را ندارند یا درصدد یاد گرفتن نیستند. حرف را می‌زنید رد می‌کنند، حرف به ابتذال کشانده می‌شود. یک حرفی را انسان در غیر جای خود نزد کسانی که اهل آن نیستند می‌گوید، تکرار می‌کند، این حرف‌،هم از اعتبار و از حیثیت می‌افتد‌،او هم قبول نمی‌کند. می‌فرمایند این کار را نکنید.

- ولاتمنعوها اهلها فتظلموهم؛ 

نقطه‌ مقابل این است سخن حکمت‌آمیز را از اهل حکمت هم منع نکنید که این کار ظلم به آنهاست، اگر منع کنید به آنها ظلم کردید. اهل یعنی کسی که هم ظرفیت شنیدن و فهمیدن را دارد، هم درصدد فراگیری است. یا اگر درصدد فراگیری هم نیست وقتی شما گفتید با حال فراگیری با آن برخورد می‌کند. بنابراین حکمت، انتشار پیدا می‌کند، اگر منع کردید‌،به آن کسان ظلم کردید.

- و لا تعینو الظالم علی ظلمه فیبطل فضلکم؛

ظالم را در ظلمش کمک نکنید که اگر این کار را کردید‌،فضل شما، ارزش شما، برتری شما ساقط خواهد شد.

- الامور ثلاثه، أمر تبین لک رشده فاتبعه؛‌، یکی از مهمترین و بزرگترین حِکَمی که از معصومین‌(ع)رسیده همین مطلب است که خیلی هم معروف است. حالا این یکی از عباراتی است که برای این حدیث نقل شده. کاری بین الرشد است معلوم است که حق است، درست است، باید این راه را رفت.

- و أمر تبین لک غیه فاجتنبه؛ 

 یک چیزی هم هست که معلوم است غلط است، باطل است از او هم اجتناب کنید.

- أمر اختلف فیه فرده إلی الله تعالی؛

 تصمیم گیری نکنید آنجایی که امری مشتبه است و معلوم نیست جنبه‌ رشدی ممکن است داشته باشد یا جنبه‌ غی داشته باشد، اینجا قاطعانه نظر ندهید، اینجا به خدا واگذار کنید. آن وقتی که بنا باشد که محل استفاده قرار بگیرد و فهمیده بشود، خدای متعال کمک خواهد کرد فهمیده خواهد شد

 شرح حدیث در ابتدای درس خارج فقه، 1392/6/19

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1) الوافی، فیض کاشانی، ج26، ص139

 * پايگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار رهبر معظم انقلاب