مرد نقره‌ای و قهرمان‌پردازی برای کودکان و نوجوانان
میلاد شایگان
«مرد نقره ای» جدیدترین گروه سازنده فیلم «قهرمانان کوچک» یک گام جدید در جهت ترویج غرور ملی از طریق روایتی قهرمان‌پردازانه است. ساخت این فیلم را می‌توان نوعی تلاش برای رفع یک خلأ بزرگ دانست.
یکی از معضلات فرهنگی سال‌های اخیر در کشورمان، خلأ قهرمانان ملی در میان محصولات و تولیدات فرهنگی و هنری است؛ هرچند که در چند سال اخیر تلاش‌هایی برای انتشار نوشت‌افزار با تصاویر اسوه‌ها و اسطوره‌های ملی انجام گرفته است، اما در این بازار، همچنان وسائلی با تصاویر ابرقهرمانان غربی و شرقی بیداد می‌کند. متأسفانه با کم‌کاری مسئولان و فعالان فرهنگی نیز بیشتر بازی‌ها و ابزارهای سرگرم‌کننده نونهالان را شخصیت‌های کارتونی خارجی از قبیل سوپرمن و بتمن گرفته و اسپایدرمن و... تشکیل می‌دهد. در حالی که کمپانی‌های تولید‌کننده فیلم و سریال در دنیا از طریق قهرمان‌پردازی سعی در به دست گرفتن نبض بازارهای جهانی دارند اما هنوز هم حتی بسیاری از مراکز تولید فیلم و انیمیشن و سریال برای نسل جدید، از این مهم غفلت می‌ورزند. این در حالی است که یکی از راه‌های جذب مخاطب در یک فیلم یا داستان، وجود یک قهرمان است. به این معنی که مخاطب به‌خاطر علاقه‌مند شدن به قهرمان، ماجراهای فیلم را تا آخر با اشتیاق دنبال کنند. یکی از دلایل اینکه هالیوود توانسته جهان را تصرف کند، توجه به همین عنصر مهم در روایت است. چرا که قهرمان‌پردازی یا قهرمان‌سازی، یکی از شاخص‌های دراماتیک سینمای آمریکاست که کارکرد ایدئولوژیک هم دارد، اما در سینمای ایران بسیار کمرنگ است. در واقع شخصیت‌هایی که با شمایل قهرمان در فیلم‌های‌هالیوودی ظهور می‌کنند، سفیران فرهنگی آمریکا در بین «مردم» کشورهای مختلف هستند. سفیرانی که در قالب اسطوره، در ناخودآگاه و ضمیر کودکان و نوجوانان نفوذ می‌کنند و اخلاق و سبک زندگی و ایدئولوژی لیبرال سرمایه‌داری را به آنها می‌آموزند.
آنها حتی گاهی از درون فيلم‌ها فراتر رفته و تبديل به ماشین‌هایی براي ساخت تاریخ و هویت و بازسازی روحیه و انگیزه مردم آمریکا عمل می‌کنند. از اين رو، تلاش براي خلق قهرمان در سینما صرفاً دليل دراماتيك ندارد، بلكه يك نوع كوشش براي تأمين نياز جامعه هم هست.
متأسفانه به‌رغم همه تأکیدات دلسوزان و کارشناسان فرهنگی مبنی بر لزوم جایگزینی قهرمانان وطنی، اما هنوز هم دستگاه فرهنگی ما در خواب غفلت به سر می‌برد. در این میان فیلمی‌سینمایی با همین احساس مسئولیت و دغدغه تولید شده است؛ «مرد نقره‌ی» تازه‌ترین ساخته محمدحسین لطیفی، فیلمساز نام‌آشنای کشورمان است که این‌بار و در اثر جدیدش به درامی قهرمان‌محور پرداخته است.
این فیلم با نام قبلی «سبز؛ سفید؛ قرمز» در ژانر اکشن، مهیج و کمدی ساخته شده اما لحن و روح حماسی و قهرمان‌پردازی بر آن غالب و حاکم است. این فیلم ماجرای سفر پرماجرای تیم ملی تکواندوی نوجوانان ایران به یک تورنمنت بین‌المللی است. اعضای این تیم با رویای فتح سکوی قهرمانی پا به مسابقات جهانی در کشور ترکیه می‌گذارند، غافل از اینکه حوادث پیش‌بینی نشده‌ای در انتظار آنهاست. اما این ورزشکاران نوجوان، در کوران یک بحران بزرگ، به دستاوردی ارزشمندتر از مدال طلا دست می‌یابند.
در واقع فیلم «مرد نقره‌ای» یک اثر ملی است که راهبردی دراماتیک را انتخاب کرده است. به این معنی که تلاش دارد تا از طریق طرح روایتی پر از ماجراجویی و انجام رفتارهای شجاعانه از سوی نوجوانان، محتوای مدنظر خودش را به روح و جان مخاطبش تزریق کند. با این تفاوت که هیچ‌یک از کاراکترهای این فیلم، حرکات محیرالعقول یا خارق‌العاده‌ای انجام نمی‌دهند، بلکه همان توانمندی‌هایی که از یک نوجوان ورزشکار می‌رود را از خود بروز می‌دهند.
جای‌جای این فیلم، عطر و بوی قهرمان به مشام می‌رسد. حتی در یکی از صحنه‌های فیلم، تصویری از ابرقهرمان این دوران ملت ایران، یعنی سردار شهید قاسم سلیمانی در پس زمینه فیلم دیده می‌شود. «مرد نقره‌ای» ضمن توجه دادن مخاطب نونهال به قهرمانانی از نسل گذشته که درخشان‌ترین کارنامه را در دوران دفاع مقدس بجا گذاشتند، به نسل جدید آموزش می‌دهد که می‌تواند در زمینه‌ها و مسیرهای دیگر قهرمان باشد. مهدی سلطانی بازیگر توانا و محبوبی است که این‌بار در شمایل یک کهنه‌سرباز و نماینده نسل جنگ در این فیلم حضور دارد. شخصیتی کاریزماتیک و پرجاذبه که هم همدلی و همذات‌پنداری مخاطب بزرگسال و هم بیننده خردسال فیلم را برمی‌انگیزد. نام فیلم نیز اشاره به این اسطوره جنگ و مرد صلح دارد که در این دوران نیز می‌درخشد. اما محور اصلی داستان فیلم که می‌تواند مخاطب کودک و نوجوان را با خودش درگیر سازد، کاراکتر ورزشکار فیلم است که با توانمندی خودش می‌تواند ضدقهرمانان فیلم را از سر راهش بردارد و عاملی برای رهایی و نجات از بحران شود. قرار دادن این ورزشکار در مقابل نماینده‌ای از دشمن سنتی ایران یعنی آمریکا، به هیجان و ضرباهنگ روایی فیلم کمک کرده است. حتی پدر این ورزشکار نیز قهرمانی در عرصه‌ای دیگر است. با انتخاب یکی از آتش‌نشانانی که در حادثه پلاسکو به شهادت رسیده‌اند، این فیلم به آن عزیزان هم ادای دین می‌کند و یادشان را گرامی می‌دارد. در واقع در فیلم «مرد نقره‌ای» طیف‌های مختلفی از قهرمانان ملی را می‌بینیم که هر یک به نوعی روح مخاطب نوجوان را جلا می‌دهند. به همین دلیل هم این گروه سنی پس از تماشای فیلم، با روحیه‌ای متفاوت و روانی پر از انگیزه و شوق برآمده از غرور و افتخار ملی، از سالن سینما خارج می‌شود. شاید بزرگ‌ترین کارکرد فرهنگی فیلمی چون «مرد نقره‌ای» این باشد که می‌تواند احساس واقعی اعتماد به نفس و افتخار به هویت و ملیت را به نسل جدید ایرانی اعطا کند.