ارزش لیر ترکیه به طور مشخص از سال‌های بعد از 2015 و همگام با افزایش دخالت‌های غیرکارشناسی رئیس‌جمهور این کشور در سیاست‌های پولی در مدار نزولی قرار گرفت به‌طوری که از آن زمان تاکنون لیر ترکیه 85 درصد ارزش خود را از دست داده است.
کمال درویش زمانی که به عنوان رئیس‌کل بانک مرکزی ترکیه منصوب شد اقتصاد ترکیه در شرایط بحرانی به سر می‌برد و حزب عدالت و توسعه با شعار حل بحران اقتصادی در انتخابات مجلس، 50 درصد از کرسی‌ها را به دست آورده و رجب طیب اردوغان نیز به عنوان نخست‌وزیر انتخاب شده بود.
کمال درویش شروط پذیرش این سمت را به دست گرفتن فرماندهی واحد اقتصادی توسط خودش عنوان کرد و اختیارات کامل برای سیاست‌گذاری و اصلاحات اقتصادی را خواستار شد که مورد پذیرش رئیس‌جمهور وقت قرار گرفت. کنترل کسری بودجه، کاهش هزینه‌های دولت، افزایش درآمدهای مالیاتی و کنترل پایه پولی و نقدینگی توانست نرخ تورم را در ترکیه نزولی کرده و در مدت 4 سال به زیر 10 درصد برساند. از طرف دیگر تولید ناخالص داخلی این کشور به استثنای یک دوره کوتاه در مسیر رشد باثبات قرار گرفت.
به گزارش فارس، تورم تک رقمی در ترکیه تا سال 2016 ادامه داشت اما از سال 2017 تورم مجددا وارد دامنه دو رقمی شد و از آن زمان تاکنون همواره در سطح دو رقمی باقی مانده است.
ارزش لیر ترکیه یکی از اصلی‌ترین دلایل بحران در اقتصاد این کشور بوده است که بخش قابل توجهی از این نزول به خاطر افزایش نرخ تورم بوده که نتیجه سیاست‌های شخص رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور این کشور، بوده است.
اردوغان چند سالی است که به‌شدت با افزایش نرخ بهره مخالف است و هر کس را که در این مسیر با وی مخالفت کند، از رئیس‌کل بانک مرکزی گرفته تا مدیران ارشد آن را از سر راه برمی‌دارد.
سیاست تنش‌زایی اردوغان با دیگر کشورها نیز همواره در حال ضربه زدن به ارزش لیر و متعاقبا قدرت خرید مردم این کشور است.
ترکیه در برخی سال‌ها از جمله 2018، 2020 و 2021 همواره شاهد سقوط چند ده درصدی ارزش لیر بوده و حتی در این سال‌ها در نیمه دوم افت نزدیک به 40 درصدی را هم به ثبت رسانده است.
ارزش لیر در سال 2008 حدود 1.17 لیر در برابر دلار بود اما طی همین چند هفته گذشته و باز هم به خاطر سیاست‌های اردوغانی به مرز
10 لیر در برابر دلار رسیده است و در واقع در
13 سال 85 درصد از ارزش خود را از دست داده و یکی از بدترین ارزها در میان بازارهای نوظهور بوده است.
کار در سال 2018 به جایی رسید که سقوط ارزش لیر باعث می‌شد تا ارزش دیگر ارزهای بین‌المللی از جمله روپیه هم پایین بیاید که در ادامه به آن می‌پردازیم.
فوریه 2015- و باز هم پای اردوغان
در میان است
به گزارش وال استریت ژورنال، نگرانی‌ها نسبت به فشار اردوغان برای پایین آوردن نرخ بهره بانکی باعث شد تا در فوریه سال 2015 شاهد افت ارزش لیر در برابر دلار باشیم. دلیل این مسئله نگرانی سرمایه‌گذاران نسبت به تسلیم شدن بانک مرکزی در برابر فشارهای اردوغان بود؛ چراکه آنها می‌ترسیدند نهایتا بانک مرکزی زیر فشار اردوغان کمر خم کرده، نرخ بهره را پایین بیاورد و دیگر نتواند با افزایش تورم مقابله کند.
در ماه ژانویه همان سال بود که بانک مرکزی یک بار نرخ بهره را پایین آورده بود، اما اردوغان در یک سخنرانی گفت باید نرخ بهره بیش از این پایین بیاید.
دسامبر 2016- تأکید دوباره اردوغان
بر کاهش نرخ بهره و افت دوباره لیر
به گزارش حرّیت، در دسامبر سال 2016 ارزش لیر در برابر دلار به 3.58 لیر در برابر دلار رسید که کمترین میزان آن از سال 2005 تا آن زمان بود. در این برهه هم اظهارات اردوغان درباره لزوم پایین آوردن نرخ بهره از یک سو در کنار پیگیری تغییر قانون اساسی از ساختار پارلمانی به ساختار ریاستی و گفتمان‌ها درباره برگزاری همه‌پرسی در این باره باعث شد تا ارزش لیر افت کند. در این میان اردوغان حتی پا را فراتر گذاشت و از مردم خواست تا دلار‌های خود را به لیر یا طلا تبدیل کنند تا از این طریق ارزش لیر را بالا ببرند.
کارشناسان در این زمان گفته بودند افت ارزش لیر بر ارزهای دیگر کشورها هم اثر خواهد گذاشت. به طور کلی افت ارزش لیر باعث تأثیر منفی بر سرمایه‌گذاری خارجی در این کشور شده و می‌شود.
می 2018- وقتی بالا بردن نرخ بهره هم دیگر بی‌فایده است
به گزارش فایننشیال تایمز، بالا گرفتن
کش و قوس‌ها بین بانک مرکزی و اردوغان به عنوان رئیس‌جمهور ترکیه در موضوع کاهش یا افزایش نرخ بهره باعث شد تا ارزش لیر در برابر دلار در روز 24 می‌ سال 2018 کاهش یابد. ارزش لیر در این زمان در برابر دلار 4 درصد ریخت و به 4.76 لیر در برابر دلار رسید.
به طور کلی در این زمان چند روزی بود که اوضاع لیر به هم ریخته بود. یک روز قبل از آن حتی تا 4.92 لیر در برابر دلار هم پایین رفته بود که دلیل آن تلاش اردوغان برای بالا بردن رشد اقتصادی بدون توجه به استفاده درست از سیاست‌های پولی بود.
در حالی که ارزش لیر کاهشی بود، بانک مرکزی ترکیه به شکلی اضطراری نرخ بهره را 3‌درصد بالا برد اما این مسئله هم نتوانست کاهش ارزش لیر را متوقف کند.
آگوست 2018- وقتی نحسی لیر
دامن هندی‌ها را هم گرفت
به گزارش تایمز آو ایندیا، طی روزهای نخست ماه آگوست سال 2008، لیر ترکیه سقوط سنگینی را تجربه کرد و نگرانی‌ها نسبت به این مسئله باعث شد تا برخی دیگر از ارزها از جمله روپیه هم افت ارزش را تجربه کنند. سقوط 8 درصدی لیر در برابر دلار باعث شد تا ارزش روپیه هم حدود 2 درصد بریزد. بنا به گفته خزانه‌دار یک بانک دولتی در هند، دلیل ریزش روپیه سقوط سنگین لیر بوده است.
سپتامبر 2018- سکوت اردوغان
بالا بردن نرخ بهره و رشد ارزش لیر
به گزارش سی‌ان‌بی‌سی، در سپتامبر سال 2018 بانک مرکزی ترکیه نرخ بهره را به 24 درصد افزایش داد و همین امر باعث شد که ارزش لیر به یک‌باره 5 درصد رشد کند. در این زمان نگرانی‌ها نسبت به عدم استقلال بانک مرکزی، دخالت‌های اردوغان در سیاست‌های پولی و بالا گرفتن بین آنکارا و واشنگتن باعث شده بود که برای ماه‌ها شاهد عرضه سنگین لیر توسط سرمایه‌گذاران خارجی باشیم.
از ابتدای سال 2018 تا سپتامبر ارزش لیر
40 درصد سقوط کرد و به 6 لیر در برابر دلار رسید. این مسئله نشان می‌دهد که باور شخص اردوغان در این باره که پایین آوردن نرخ بهره به نفع مردم و اقتصاد خواهد بود تا حدودی‌اشتباه است؛ چراکه هر جا اردوغان روی موضوع کاهش نرخ بهره تاکید کرده ارزش لیر هم پایین آمده است.
آگوست 2020- باز هم داستان اردوغان
و نرخ بهره
به گزارش الجزیره، نگرانی‌‌ها نسبت به تبعات منفی اقدامات دولت ترکیه برای تثبیت ارزش لیر باعث شد تا پس از دو هفته نوسان لیر در روز
6 آگوست افت قابل توجهی را تجربه کند.
کارشناسان هشدار دادند که دولت ترکیه در حال از دست دادن توانمندی برای مقابله با تورم و واردات بالاست و از سوی دیگر ذخایر ارزی بانک مرکزی هم تخلیه شده است و همین امر باعث شده تا ظرفیت دولت این کشور در مقابله با همه‌گیری ویروس کرونا تحلیل رود. در این زمان مردم ترکیه به شدت نسبت به کاهش درآمد و قدرت خرید خود نگران هستند؛ چراکه اقتصاد ترکیه متکی به تجارت و گردشگری است و شرایط پیش آمده استانداردهای زندگی آنها را پایین آورده است.
حشمت، کارشناس نرم‌افزار، 35 ساله و ساکن شهر ازمیر می‌گوید: این مسئله در حال ضربه زدن به مردم در تمام حوزه‌هاست. در همین روزها ارزش لیر 3.5 درصد پایین آمده وبه 7.31 لیر در برابر دلار رسیده است. لیر طی چند هفته قبل از آگوست سال 2020 مجموعا 18 درصد از ارزش خود را در برابر دلار از دست داده و بدترین عملکرد را در میان ارزهای بازارهای نوظهور داشته است. در این مسیر هم پای سیاست‌های غلط اردوغان به چشم می‌خورد.
اکتبر 2020- اردوغان و آمریکایی‌ها
به گزارش بیزینس استاندارد، رجب طیب اردوغان در اکتبر سال 2020 آمریکا را برای تحریم ترکیه به چالش کشید و همین امر باعث شد تا ارزش لیر دوباره سقوط کند. در این زمان لیر حدود 2 درصد افت کرد و به 8.06 لیر در برابر دلار رسید و درواقع مقاومت روی رقم 8 را شکست.
اردوغان درواقع گفته بود که آمریکا جرأت تحریم ترکیه را به خاطر خرید و آزمایش سامانه پدافند هوایی S400 از روسیه ندارد.
اما آمریکا ترکیه را به اعمال تحریم به خاطر خرید و نگهداری این سامانه تهدید کرد و البته آمریکا امیدوار بود که ترکیه از عملیاتی کردن این سامانه پدافندی خودداری کند. به طور کلی در سال 2020 تا ماه اکتبر ارزش لیر 25 درصد ارزش خود را در بازار جهانی از دست داد که یکی از دلایل آن کرونا و دیگری بدتر شدن روابط ترکیه با آمریکا و بسیاری از کشورهای اروپایی بوده است.
نوامبر 2020-روی خوش لیر
به استعفای داماد اردوغان
ارزش لیر ترکیه از ابتدای سال 2020 تا ماه نوامبر 25 درصد سقوط کرد. همین بحران ارزی باعث شد که داماد اردوغان که وزیر اقتصاد بود تنها چند روز پس از برکناری رئیس‌کل بانک مرکزی و پس از 16 ماه از سمت خود استعفا کرد.
نکته جالب آنکه گویا بازار به استعفای داماد اردوغان به عنوان کاهش دخالت وی برای دخالت در سیاست‌های اقتصادی و پولی نگاه کرد و لیر به این مسئله با رشد مثبت واکنش نشان داد.
دسامبر 2020- داستان سامانه پدافند هوایی S400 و تحریم‌های آمریکا
به گزارش رویترز، پافشاری اردوغان برای خرید سامانه پدافند هوایی S400 از روسیه و عصبانیت آمریکایی‌ها باعث شده تا نمایندگان کنگره به سمت تحریم ترکیه بروند.
آمریکایی‌ها می‌گویند خرید پدافند هوایی از روسیه برخلاف سیاست ناتوست و به همین خاطر نمایندگان در تصویب قانون بودجه دفاعی آمریکا، دولت این کشور را ملزم به تحریم دولت ترکیه کرده‌اند. البته ترامپ، رئیس‌وقت آمریکا گفته که به دلایل مختلف این طرح را وتو خواهد کرد. اما این مسئله باعث نشد تا ارزش لیر کاهش یابد، به گونه‌ای که به 7.76 لیر در برابر دلار افت کرد.
در این زمان اقتصاد ترکیه هم در حال دست و پنجه
نرم کردن با تبعات کرونا بود و هم با تورم دو رقمی و کاهش شدید ذخایر ارز خارجی روبرو شده بود.
یک سناتور دموکرات هم به ترک‌ها پیغام داده بود که ما می‌خواهیم به اردوغان نشان دهیم وقتی که حرف از حمایت از امنیت و وفاداری به ناتو پیش می‌آید ما کوتاه نخواهیم آمد.
مارس 2021- اخراج رئیس‌کل بانک مرکزی به خاطر بالابردن نرخ بهره
در مارس سال جاری اردوغان «ناجی اقبال» رئیس‌کل بانک مرکزی را بلافاصله پس از بالابردن نرخ بهره اخراج کرد. اردوغان که به شدت مخالف افزایش نرخ بهره است 2 روز پس از بالارفتن نرخ بهره توسط بانک مرکزی رئیس‌کل را اخراج و هم‌پیمان خود شهاب قافچی اوغلو را جایگزین وی کرد.
علت برکناری «ناجی اقبال» تلاش برای افزایش نرخ بهره و کنترل تورم به وسیله آن باوجود مخالفت رئیس‌جمهور بود. این سومین بار از اواسط سال 2019 است که اردوغان، رئیس‌کل بانک مرکزی را اخراج می‌کند. البته لیر هم به این اتفاق واکنش خوبی نشان نداد و همانطور که انتظار می‌رفت با کاهش ارزش به آن واکنش نشان داد.
به نظر می‌رسد تا زمانی که اردوغان به سیاست‌های اقتصادی و سیاسی مداخله‌جویانه خود پایان ندهد و اقتصاد را به مسیر اصولی خود برنگرداند، سیر نزولی ارزش لیر و رشد نرخ تورم در ترکیه ادامه داشته باشد.