انسان وقتی کار زشت، خطا و گناهی مرتکب شود، ممکن است اصلا از کرده خود پشیمان نشود و آثار ندامت در روان و جسم او آشکار نشود؛ زیرا نه تنها از کارش پشیمان نیست، بلکه حتی بدان افتخار می‌کند؛
اما گاهی شخص به دلیل آنکه هنوز قلبش بیمار نشده و از سلامت برخوردار است، با سرزنش و ملامت نفس الهی(قیامت، آیه 2) مواجه شده و پشیمان می‌شود. از این رو همه انواع پشیمانی‌ها به یک معنا ارزشی است؛
حال سؤال این است که: آیا همه پشیمانی‌ها مفید و سازنده است یا نه؟ از نظر قرآن، پاسخ مثبت نیست؛ زیرا زمانی پشیمانی سود دارد که به هنگام و به موقع باشد؛ در این صورت است که شخص پس از پشیمانی به دنبال توبه و اصلاح امر می‌رود و خطا و گناه خود را به شکلی با عذرخواهی و مانند آنها جبران می‌کند. از همین رو گفته‌اند: کفی بالندم توبة؛ پشیمانی به عنوان توبه کفایت می‌کند.(الکافی، ج 2، ص 426)
از نظر آموزه‌های قرآن، پشیمانی پس از ارتکاب عمل زشت، اگر با تاخیر و در زمان مجازات باشد، سودی ندارد؛ زیرا بسیاری از مجرمان تا زمانی که دستگیر نشدند و مجازات و کیفری را احتمال ندهند، دست از جرم و جنایت بر نمی‌دارند، اما همین که احساس خطر کردند و مجازات را می‌بینند، دم از ندامت می‌زنند، که در این زمان دیگر سودی ندارد؛ زیرا این افراد از کرده خویش پشیمان نیستند، بلکه ندامت آنان به سبب شرایطی است که در آن قرار گرفته‌اند و می‌خواهند به گونه‌ای از آن رهایی یابند. از همین رو وقتی قوم هود، ناقه صالح را پی کردند و کشتند، پشیمان شدند: فَعَقَرُوهَا فَأَصْبَحُوا نَادِمِینَ.(شعراء، آیه 157) اما این ندامت به حال آنان سودی نداشت؛ زیرا اولا از زشتکاری خویش پشیمان نشدند، بلکه از وقوع یا احتمال قوی وقوع عذاب ترسیدند.
خدا درباره اصل پذیرش توبه می‌فرماید: توبه تنها برای کسانی هستند که عمل زشتی را از روی نادانی مرتکب شده سپس به زودی از آن توبه کردند؛ و توبه برای کسانی نیست که زشتی‌ها را مرتکب می‌شوند و تا زمان مرگ آن را به تاخیر می‌اندازند و آنگاه می‌گویند: الان توبه کردم.(نساء، آیات 17 و18)