پرسش:
انسان چگونه می‌تواند از سرمایه عمر و وقت خود بیشترین بهره را ببرد و آن را مدیریت کند؟
پاسخ:
جایگاه و اهمیت سرمایه عمر در روایات
1- پیامبر اکرم(ص) به ابوذر غفاری فرمود: درباره عمر بیش از مال امساک داشته باش، برای صرف وقت بیش از صرف مال بخل بورز!(بحارالانوار، ج 77، ص 76)
2- همچنین آن حضرت به ابوذر فرمود: مبادا که وقت را به امید آینده تلف کنی، تو متعلق به امروز هستی نه به فردا.(همان)
3- امام علی(ع) می‌فرماید: «الفرصته تمر مرالسحاب، فانتهزوا فرص الخیر» فرصت‌ها(سرمایه عمر) همچون ابرها می‌گذرند، پس فرصت‌های نیک را غنیمت شمارید. (نهج‌البلاغه، حکمت 21)
اسراف وقت زیانبارتر از اسراف مال
اگر یک نفر را ببینیم که ثروت هنگفتی به او رسیده و دیوانه‌وار اسراف و تبذیر می‌کند بر حال او تاسف می‌خوریم که چرا قدر مال را نمی‌داند، چرا آن را در راه مفیدی به کار نمی‌اندازد؟ عاقبت فلاکت‌بارش را پیش‌بینی می‌کنیم که تا چه اندازه بدبخت خواهد شد، ولی خود ما در برابر سرمایه بزرگتری همان اندازه در غفلت هستیم و توجه نداریم و آن سرمایه وقت و زمان است.
اسراف وقت و زمان از اسراف مال زیانبارتر است، زیرا مال قابل جبران و تدارک است اما وقت و زمان قابل تدارک نیست! ساعتها و روزها و ماهها و سالها بدون یک لحظه توقف بر ما می‌گذرد و اینها قطعاتی است که مستمراً از آن سرمایه اصلی عمر ما جدا می‌گردد و دیگر قابل وصل شدن نمی‌باشد!!
ملاک‌های ارزش‌گذاری
ارزش هر چیزی برای انسان وابسته به دو چیز است: یکی مقدار اثری که در سعادت زندگی دارد. یکی دیگر فراوانی و یا کمیابی آن چیز است. به هر اندازه که یک چیز مؤثرتر و کمیاب‌تر بوده باشد قیمت و ارزش بیشتری پیدا می‌کند. وقت و زمان پرارزش‌ترین سرمایه‌های انسانی است. اما چون افراد بشر غالباً به اهمیت آن پی نبرده‌اند، آن را به رایگان از دست می‌دهند. شاخص‌های رفتاری زندگی ما نشان می‌دهد که برای وقت، زمان و عمر خود ارزش قائل نیستیم! زیرا هنگامی که وقتی از خود یا دیگران تلف می‌کنیم، به ذهن ما خطور نمی‌کند که سرمایه‌ای از خود یا از دیگری تلف کرده‌ایم. افرادی دیده می‌شوند که در حد کمال رعایت حقوق دیگران حاضر نیستند دیناری از مال مردم را بخورند، اگر احیاناً اندکی ناچیز از مال کسی را تلف کنند، خود را ضامن می‌شمارند! اما همین اشخاص هنگام تلف کردن وقت دیگران احساس گناه نمی‌کنند، و خود را مدیون نمی‌دانند! از چیزهایی که سبب تلف شدن وقت دیگران می‌گردد، مانند خلف وعده و معطل کردن ارباب رجوع و تأخیر برنامه‌های تعیین شده مجالس و مانند اینها پرهیز ندارند و آن را قبیح نمی‌شمارند! امان مردمی که این سخن پیامبر اکرم(ص) را که فرمود: به وقت بیش از پول اهمیت بدهید! به ارزش وقت پی برده‌اند، برای ثانیه‌های خود هم اهمیت قائلند، و اتلاف وقت خود و دیگران را قبیح می‌شمارند. بچه‌ها را باید طوری تربیت کرد که حس احترام به وقت در آنها پیدا شود. کسی که از لحاظ وقت منظم است، در نظر دیگران، خودش و کارش محترم می‌گردد.
لزوم پرهیز از وقت کشی
برخی از مردم نه تنها ارزشی برای وقت قائل نیستند، بلکه دشمن و قاتل وقت خود نیز می‌باشند! آن را موذی و مزاحم می‌پندارند. سرگرمی‌هایی برای گذران وقت یعنی به خیال خود برای خلاص شدن از شر وقت انتخاب می‌کنند، و به انواع مخدرات و مسکرات و میز قمار و سرگرمی‌های نامتعارف و تخریبی پناه می‌برند! یعنی از یک دشمن خیالی که دوست واقعی است به یک دشمن واقعی پناه می‌برند.
یک اثر علم و کمال و هنرمندی این است که وجود انسان بارور و ثمربخش می‌گردد، در همه حال می‌تواند، سرگرمی‌های مفید و تفریحات سازنده و سالمی داشته باشد و در هر حالی، هر چند در حالت بیماری، یا مسافرت یا... به نوعی از عمر و زمان خود بهره‌برداری کند، دیگر نه تنها وقت را دشمن نمی‌شمارد و مزاحم خود نمی‌داند، بلکه بهترین دوست خود را وقت و فراغت به حساب می‌آورد، و دیگر هیچگاه به دامن مخدرات و مسکرات و قمار و تفریحات ناسالم نمی‌افتد! بنابراین انسانی که برای سرمایه عمر و زمان خود ارزش قائل است، تلاش می‌کند با یک برنامه‌ریزی جامع و کارآمد بهترین بهره‌برداری بهینه را از این سرمایه خدادادی ببرد، و سیر حرکت خود را به سوی کسب کمالات انسانی در مسیر الی‌الله قرار دهد.