کتمان علم و کتمان ایمان
براساس تعالیم قرآن، کتمان ایمان در شرایطی که عدم کتمان موجب قتل یا فسادی بزرگ شود، نه تنها جایز بلکه لازم است؛ چنانکه خدا درباره مومن آل فرعون میفرماید: و مرد مومن از آل فرعون که ایمانش را کتمان میکرد، گفت: آیا میکشید مردی را..(غافر، آیه 28)
در اصطلاح فقه اسلامی از این عمل به تقیه یاد میشود؛ چنانکه خدا درباره عمل عمار یاسر میفرماید: کسانی که بعد از ایمان کافر شوند -بجز آنها که تحت فشار واقع شدهاند در حالی که قلبشان آرام و با ایمان است- آری، آنها که سینه خود را برای پذیرش کفر گشودهاند، غضب خدا بر آنهاست و عذاب عظیمی در انتظارشان! (نحل، آیه 106؛ روایات تفسیری ذیل آیه)
اما کتمان علم جایز نیست؛ چنانکه بنی اسرائیل علم تورات را کتمان میکردند و خدا آنان را به عنوان خورندگان آتش و ملعونین معرفی میکند(بقره، آیات 159 و 174)؛ زیرا چنین چیزی از مصادیق کتمان حق است که جایز نیست.(بقره، آیه 146)
از نظر قرآن، انسان نمیتواند درباره چیزهایی که خدا به او داده، بخل ورزد و آن را کتمان کند(نساء، آیه 37) حال این دادههای الهی مال باشد یا علم یا هر فضلیتی دیگر.(همان)
پیامبر اکرم(ص) دراین باره میفرماید: مَنْ کَتَمَ عِلْماً نَافِعاً أَلْجَمَهُ اللهُ یَوْمَ الْقِیَامَهًْ بِلِجَامٍ مِنْ نَارٍ؛ هر کس علم سودمندی را از دیگران کتمان کند، خدا روز قیامت لگامی از آتش بر او میزند.(بحارالانوار، ج 2، ص 78)