انسان در دنیا با چشم می‌بیند و با گوش می‌شنود و با فواد یا قلب می‌فهمد و گرایش و گریزش دارد؛ زیرا نفس انسانی در دنیا برای کارهایش نیازمند ابزارهایی است؛ اما این گونه نیست که در همه عوالم به این ابزارها نیاز داشته باشد.
از نظر قرآن، حتی محتضر در همین دنیا، در شرایطی قرار می‌گیرد که نوعی انقطاع از بدن برای نفس ایجاد می‌شود که برای دیدن، دیگر نیازی به این ابزار چشم ندارد. از همین روست که بینایی او نیز متفاوت از بینایی است که از طریق چشم به آن دست می‌یابد.
اوج این بینایی پس از انقطاع کامل نفس از بدن و حالت «وفات»
رخ می‌دهد که با توفی الهی و گرفتن نفس از بدن تحقق می‌یابد. در این حالت هیچ مانعی در برابر بینایی نفس متوفی نیست؛ چنانکه خدا می‌فرماید: کَشَفْنَا عَنْکَ غِطَاءَکَ فَبَصَرُکَ الْیَوْمَ حَدِیدٌ؛ پرده تو را از تو برمی‌داریم، پس بینایی تو در این روز تیز می‌شود.(ق، آیه 22)
در این حالت دیگر هیچ مانعی در برابر نفس نیست تا نتواند ببیند. در این وضعیت چشم به مفهوم دنیوی وجود ندارد، چرا که نفس در دنیا نیاز به این ابزار دیدن داشت، اما در عوالم دیگر نیازی به ابزاری ندارد.
از سوی دیگر، در عوالم دیگر از جمله عالم برزخ که شبیه آخرت است؛ زیرا که مقدمه آخرت است؛ فضا و محیط آن عوالم، قیعان و قاعه یعنی دشت و صفصف یعنی صاف و هموار بدون هیچ پستی و بلندی و کژی و ناهمواری است(طه، آیات 106 و 107) و همه افراد آشکار هستند و چیزی مخفی و نهانی نیست.(غافر، آیه 16) در این زمان همان طوری که انسان به لقاء‌الله می‌رسد(انشقاق، آیه 6) اولین و آخرین انسان‌ها با هم ملاقات می‌کنند، بدون اینکه چیزی مخفی از یکدیگر داشته باشند.(غافر، آیات 15 و 16)
هر کسی در آنجا بر اساس عمل خویش از قرب الهی برخوردار بوده و به درجاتی می‌رسد که با نردبان ایمان و عمل صالح از آن صعود کرده و به معارج دسته یافته است؛ البته نهایت عروج و صعود، زمانی رخ می‌دهد که به خدای ذوالعرش برسد و انسان با چنین خدایی در مقام و منزلت تدبیر عالم ملاقات کند: رَفِیعُ الدَّرَجَاتِ ذُو الْعَرْشِ.(غافر،آیه 15)
به هر حال، انسان در عالم آخرت از جمله عالم برزخ از بینایی خاصی برخوردار می‌شود. اگر این امر در دنیا تحقق پیدا کند همان بینایی و بصیرت برزخی است که به غلط از آن به چشم برزخی تعبیر می‌شود؛ زیرا این شخص با چشم مادی و گوشتی به این بینایی نمی‌رسد، بلکه با نفس خویش این بینایی را به دست می‌آورد؛ از همین روست که حتی اگر کور باشد مانند ابوبصیر (شاگرد امام صادق(ع)) یا چشم خویش را ببندد، باز با نفس خویش همه حقیقت وجودی شخص یا جهان را می‌ببیند و چیزی بر او پوشیده نیست.