قدرت‌نمایی مجدد کرونا ویروس سرکش چگونه مهار می‌شود؟
سرویس اجتماعی-
در حالی که در هفته‌های اخیر صحبت از مهار موج چهارم کرونا بود که از فروردین امسال کشور را درگیر خود کرده بود، در روزهای گذشته طبق اعلام مسئولان بهداشت، بخش زیادی از کشورمان در حال تجربه موج پنجم کرونا است، آن هم با فعال شدن ویروس جهش یافته هندی یا همان «دلتا» که قریب 70 کشور را نیز درگیر کرده است.
اما سؤال اینجاست که چرا در کشورمان کرونا برای چندمین بار دچار چنین فراز و فرود‌هایی می‌شود؟ گاه با رعایت پروتکل‌ها و تلاش کادر درمان میزان تلفات روزانه به حدود 30 نفر کاهش پیدا می‌کند و گاه تا 500 نفر می‌رسد. گاه با هشدارها و برخی اقدامات، رسیدن تعداد فوتی‌های روزانه به زیر 200 نفر باعث خوشحالی می‌شود و گاه مدت‌ها باید برای دو رقمی شدن این آمار به انتظار نشست.
رابطه بین میزان رعایت پروتکل‌ها و میزان تلفات
یکی از علت‌های این فراز و فرود و بالا و پایین شدن موج کرونا، میزان رعایت پروتکل‌های بهداشتی است. اکنون بعد از 17 ماه از ورود کرونا به کشور اثبات رابطه بین میزان رعایت پروتکل‌ها و میزان تلفات و مبتلایان کرونا کار سختی نیست. بر این اساس، هرگاه کاهش تلفات در بین مردم به پایان یافتن کرونا تعبیر می‌شود و در نتیجه رعایت پروتکل‌ها کاهش می‌یابد، بلافاصله شاهد شعله‌ور شدن دوباره بیماری هستیم و هرگاه میزان رعایت‌ها افزایش می‌یابد بیماری رو به کاهش می‌رود.
در این روزها گزارش‌ها از میزان رعایت پروتکل‌ها نیز وضعیت ناخوشایندی دارد و در شرایطی که میانگین کشوری رعایت پروتکل‌ها به زیر 70 درصد رسیده است در بخش‌هایی از کشور این میزان به مراتب پایین‌تر و نگران‌کننده‌تر است.
با وجود اینکه عده زیادی از مردم سعی می‌کنند فاصله اجتماعی و شیوه نامه‌های ابلاغی و توصیه شده را رعایت کنند اما عده زیادی نیز همچنان در شرایط کرونایی مشغول مهمانی و دورهمی‌های خانوادگی، مراسمات عروسی و عزا، مسافرت و زیر پا گذاشتن بسیاری از توصیه‌ها در بازارگردی و گشت و گذارهای غیر ضروری هستند.
فقط مردم مقصر نیستند
در کنار انتظار و توقعی که از مردم برای همراهی بسیار موثر در رعایت شیوه‌نامه‌ها و کمک به قطع زنجیره انتقال بیماری می‌رود، برخی اقدامات مسئولان مدیریت کنترل کرونا در کشور به ویژه ستاد ملی مقابله با کرونا نیز می‌تواند در زمره علل خاموش نشدن شعله کرونا در کشور قلمداد شود.
در کنار تلاش‌های خالصانه کادر بهداشت و درمان کشور که از ابتدای شیوع کرونا با تمام وجود و تقدیم ده‌ها شهید سلامت جان بسیاری از هموطنان را نجات داده‌اند و با وجود انتظار به جایی که از مردم برای همراهی در مهار کرونا وجود دارد، متاسفانه برخی اقدامات غیر کارشناسی یا متناقض ستاد ملی کرونا هم در این مدت به کمک کرونا آمده است.
نمونه بارز این موضوع، بی‌توجهی عجیب مسئولان ستاد ملی کرونا با محوریت رئیس‌جمهور به هشدارهای مکرر کارشناسان، رسانه‌ها و حتی وزارت بهداشت درخصوص خطر آزاد گذاشتن سفرهای نوروزی در ابتدای امسال بود. در شرایطی که در اواخر زمستان گذشته که حتی بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکا غرق در بحران کرونا و مرگ‌های روزانه فراوان بودند کشورمان با تلاش‌های صورت گرفته کادر درمان و همراهی مردم به آمار فوتی روزانه حدود 30 نفر و تعداد شهرهای قرمز انگشت‌شمار رسیده بود، با تصمیم ستاد کرونا و باز گذاشتن جاده‌ها در شرایطی که جناب رئیس‌جمهور از مهار کرونا خبر می‌داد، پس از تعطیلات کم کم روند افزایشی و موج چهارم کرونا در کشور ایجاد شد و تا مدت‌ها شاهد افزایش فوتی‌های روزانه تا 500 نفر هم بودیم و حتی تا کنون نیز این موج به طور کامل مهار نشده است که شناسایی بیش از 10 هزار بیمار در روز و تثبیت مرگ‌های سه رقمی روزانه و مقاومت آن برای دو رقمی شدن شاهد این ادعا است.
از سوی دیگر آنگاه که نقش سفرها در افزایش شیوع کرونا بالاخره برای رئیس و مسئولان ستاد کرونا با فوت هزاران نفر از هموطنانمان اثبات شد، در تعطیلات بعدی از جمله عید فطر یا نیمه خرداد و... به جای اعمال کامل ممنوعیت سفر شاهد تدبیر اعلام بازه زمانی بودیم یعنی از این تاریخ تا آن تاریخ سفر ممنوع است و این یعنی روز قبل و بعد و حتی ساعت‌های قبل و بعد این بازه منعی برای سفر وجود ندارد!
هجوم مردم برای سفر در فصل بهار
آغازی برای موج پنجم کرونا
آن طور که ایسنا گزارش داده بر اساس آخرین آمار ارائه شده از سوی مرکز مدیریت راه‌های کشور، بیش از ۵۶ میلیون تردد بین استانی وسایل نقلیه مختلف اعم از سبک و سنگین در خرداد ماه امسال در جاده‌های کشور به ثبت رسیده است که نسبت به اردیبهشت و فروردین ماه امسال افزایش معناداری داشته و این عدد طبق آمارهای رسمی اعلام شده ۲۱ درصد بیشتر از دومین ماه امسال است.
حتی بر اساس آمار تجمیعی سه ماهه از ترددهای بین استانی صورت گرفته در کشور، ۱۵۴ میلیون و ۹۰۱ هزار و ۲۵۲ تردد در محورهای مواصلاتی بین استانی کشور ثبت شده است که این آمار تردد نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۷ درصد افزایش یافته است و جالب‌تر اینکه وسایل نقلیه سبک در همین آمار افزایش ۱۹ درصدی را تجربه کرده‌اند.
این آمارهای افزایش یافته سفرهای مردم در بهار امسال در حالی رخ داده که طی ماه‌های گذشته سه بار و در بازه‌های زمانی چند روزه ممنوعیت‌های تردد به تصویب ستاد ملی مقابله با کرونا رسیده است چرا که قرار بود با اعمال این ممنوعیت‌ها، ایران از پیک چهارم کرونا عبور کند اما هنوز کشور به شرایط متعادلی از پیک چهارم نرسیده به گفته مسئولان به پیک پنجم رسیده و تعداد شهرهای قرمز کرونایی رو به افزایش است. این وضعیت نشان می‌دهد سفرهای مردم که بارها مورد هشدار مسئولان مختلف قرار گرفته بود در به وجود آمدن این شرایط تاثیر بسزایی داشته است. از سوی دیگر حتی وضعیت سفرهای جاده‌ای در نیمه خرداد ماه با وجود اعمال ممنوعیت 6 روزه تردد تغییری نکرده و تنها روزهای رفت و برگشت سفرهای مردم به قبل و بعد از این ممنوعیت تغییر کرده است که به عنوان مثال این آمارها نشان از خروج وسایل نقلیه از تهران و البرز قبل از اعمال محدودیت‌ها و بازگشت آنها دقیقا پس از پایان ممنوعیت داشته است.
تناقض در بستن مرزها
یکی دیگر از ایرادهای وارد شده به تصمیم‌های ستاد کرونا اتخاذ تصمیمات متناقض در شرایط مشابه است. در نوروز امسال در شرایطی که کشور ترکیه درگیر موج عظیم کرونا بود متاسفانه فعالیت تورهای گردشگری و سفر هموطنانمان به این کشور بدون مخالفت ستاد کرونا انجام شد درست در همان شرایط هرگونه سفر به عراق ممنوع و مرزها نیز با توجیه ورود کرونای انگلیسی بسته بود. این در شرایطی است که اکنون با وجود نزدیکی پاکستان به یکی از مراکز اصلی و فعلی شیوع کرونا یعنی هندوستان آن حساسیت و عجله‌ای که برای بستن مرزهای عراق وجود داشت در مسدود کردن مرزهای شرقی دیده نمی‌شود.
ضعف در اجرای محدودیت‌ها
یکی دیگر از نکات مهم در تصمیمات ستاد کرونا، ضعف در موضوع نظارت بر تصمیمات است به طوری که مثلا وقتی قرار است در شهرهای قرمز و نارنجی فعالیت برخی گروه‌های شغلی ممنوع شود، شاهد بی‌توجهی یا کم توجهی بسیاری از کسبه به این موضوع هستیم که هرچند با توجیهاتی همچون خطر برگشت چک به فعالیت خود ادامه می‌دهند اما ضعف نظارت بر تخلف آنها مشهود است. در این بین البته باید قانونی در نظر گرفته شود که چک واحدهای تجاری تعطیل به علت کرونا برگشت نخورد. از طرفی وقتی ممنوعیت سفر اعلام می‌شود شاهد دریافت راحت و با رابطه مجوز سفر توسط برخی افراد هستیم که برای خوشگذرانی هم حاضر به رعایت قانون نیستند.
البته در این بین نباید از تبعات اقتصادی تعطیلی بازار و تولید یا تبعات اجتماعی و روحی روانی ادامه کرونا بر مردم و خانواده‌ها غافل شد که این موضوع نشان‌دهنده این است که باید دست به دست هم داد تا هر چه سریعتر این بیماری ریشه‌کن شود.
چرا به طب سنتی توجه کافی نشد؟
موضوع دیگر اینکه مهرماه سال گذشته اعلام شد از مجموع بیش از ۲۵۰ طرح تحقیقاتی مصوب دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور درخصوص کرونا که کد اخلاق کمیته و کد IRCT را گرفتند، ۶۷ طرح، طرح‌های طب سنتی، طب مکمل و گیاهان دارویی است که نشان دهنده یک پتانسیل بزرگ است. اما در شرایطی که کشوری مثل چین در مهار موفق کرونا از طب سنتی نیز بهره برد سؤال اینجاست چرا علی‌رغم شواهد و برخی نتایج، در کشورمان به‌اندازه کافی و مناسب از ظرفیت و توانمندی‌های علمی طب سنتی برای مهار کرونا استفاده نشد؟ این در حالی است که بارها از داروها و شیوه‌های توصیه شده بهداشت جهانی استفاده کرده و پس از مدتی با معلوم شدن عوارض یا بی‌اثر بودن برخی داروها از چرخه خارج یا برخی روش‌ها مثل پلاسما درمانی متوقف می‌شود.
چرایی عدم کنترل کرونا در کشور
دکتر علیرضا ناجی، رئیس‌مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز درخصوص علت مهار نشدن کرونا در کشور به ایسنا گفت: دلیل این است که قوانین محدودیت را اعمال نمی‌کنیم. ما در زمینه افزایش سطح پوشش واکسیناسیون موفق نبودیم و از طرفی قوانین کنترلی کووید را به خوبی اعمال نمی‌کنیم. درمان کرونا را می‌توان به دو دسته درمان‌های دارویی و غیردارویی تقسیم کرد؛ درمان دارویی همان درمان بیماران بستری در بیمارستان‌ها است که واکسن هم می‌تواند در این زمینه به خوبی پیشگیری کند. به نظر من اما قسمت غیر دارویی مهم‌تر است. اینکه ما جامعه را باز گذاشته تا ویروس بچرخد و فقط امیدمان به واکسن باشد، درست نیست. زمانی این موضوع می‌تواند موثر باشد که واکسن موثر در اختیار داشته و آن را تزریق کنیم، اما ما در حال حاضر چنین موقعیتی نداریم و با این حال محدودیت‌های اجتماعی‌مان را هم به موقع برقرار نمی‌کنیم، نه تنها شهرهایمان را به موقع قرنطینه نمی‌کنیم، بلکه اصلا دستوری در این زمینه نداریم. در یک شهر جنوبی بعد از قرمز شدن وضعیت تصمیم می‌گیرند که دو روز شهر را قرنطینه کنند که این یک حالت فکاهی دارد. این موارد منجر به کنترل نمی‌شود. وقتی روند مداوم چرخش ویروس را شاهد هستید، به این معنی است که ما داریم به سمت بدی می‌رویم و طی این مدت روند کاهشی نداشته‌ایم. ما نباید اجازه دهیم که ویروس پخش شود و بعد بخواهیم اقدامی‌کنیم.
واکسیناسیون
درخصوص واکسیناسیون که به عنوان یک روش مهم در جلوگیری از افزایش مرگ و میرهای کرونایی مطرح است هرچند برخی بدقولی‌های طرف‌های خارجی روند واردات واکسن و تزریق به مردم را کند کرده و باید دولت اقدامات لازم را برای رفع کمبودها انجام دهد، از سوی دیگر مردم چشم انتظار تحقق وعده‌های مطرح شده درخصوص ارائه فراوان واکسن تولید داخل به سطح عرضه هستند تا با استفاده از تولیدات دانشمندان داخلی خود را در برابر این بیماری ایمن کنند.