سید محمد امین‌آبادی
رقابت‌های انتخاباتی در ایران باعث شد که رسانه‌ها از توجه به تحولات افغانستان غفلت کنند. اخبار و گزارش‌هایی که این روزها از این کشور همسایه به گوش می‌رسد بسیار نگران‌کننده است و خبر از تحولات خطرناکی می‌دهد که باید مسئولین سیاسی و امنیتی کشورمان این تحولات را به دقت رصد کرده و برای سناریو‌های احتمالی آینده آماده بوده و برنامه داشته باشند.
طالبان یکی پس از دیگری شهرهای افغانستان را ‌اشغال و از دست دولت مرکزی بیرون می‌آورد. بر اساس گزارش‌ها تنها طی یک ماه گذشته شمار شهرهایی که به دست این گروه افتاده است به بیش از 23 شهر رسیده است. گفته می‌شود در پی تشدید حملات طالبان در افغانستان، مناطق تحت کنترل این گروه از دولت بیشتر شده است؛ دولت تنها 89 شهرستان را تحت کنترل دارد. این در حالی است که طالبان 119 شهرستان را ‌اشغال کرده است و دو طرف بر سر 190 شهرستان، با هم می‌جنگند. جنگ در بسیاری از مناطق دیگر افغانستان نیز ادامه دارد و به نظر می‌رسد در صورت عدم تقویت نیروهای دولتی این 190 شهر نیز طی روزها و هفته‌های آتی از دست دولت خارج خواهد شد. برخی خبرگزاری‌ها پا را فراتر گذاشته و حتی اعلام کرده‌اند ممکن است کابل پایتخت افغانستان هم در معرض سقوط قرار بگیرد.
از سوی دیگر با تضعیف اقتدار حکومت مرکزی القاعده نیز در افغانستان جان تازه‌ای گرفته است. وزیر خارجه افغانستان اخیراً در این باره اعلام کرده است:« در حال حاضر گروه تروریستی القاعده در 11 ولایت این کشور فعالیت دارند». به گفته «حنیف اتمر» سایر گروه‌های تروریستی نیز مثل «شاخه خراسان داعش» در افغانستان فعال شده‌اند. از آنجا که منبع اصلی درآمد این گروه‌های تروریستی سلفی- تکفیری قاچاق مواد مخدر و اسلحه می‌باشد؛ احتمالا بعد از این شاهد افزایش تصاعدی تولید مواد مخدر و خرید و فروش اسلحه نیز در منطقه خواهیم بود و در این میان مناطق مرزی ایران و افغانستان نیز در معرض خطر جدی سرریز این مشکلات حاد امنیتی به داخل کشور هستند.
قرار است «جو بایدن» رئیس‌جمهور آمریکا روز جمعه در کاخ سفید با «اشرف غنی» رئیس‌جمهور افغانستان و «عبدالله عبدالله» رئیس‌شورای عالی آشتی ملی این کشور دیدار کند. کاخ  سفید در بیانیه‌ای در همین زمینه اعلام کرده است« بایدن در این دیدار به‌اشرف غنی و عبدالله عبدالله اطمینان خواهد داد که حمایت‌های آمریکا از افغانستان تداوم می‌یابد و اینکه افغانستان هرگز بار دیگر به پناهگاهی برای گروه‌های تروریستی تبدیل نخواهد شد» .سفر‌ اشرف غنی و عبدالله عبدالله در شرایط حساس کنونی به آمریکا نشان می‌دهد که دولتمردان افغانستان هنوز هم چاره حل مشکلات خود را در بیرون مرزها جست و‌جو می‌کنند، اما غافل از اینکه اگر حمایت‌های آمریکا و اگر حضور نظامی آمریکا چاره اوضاع نابسامان امنیتی و سیاسی کنونی این کشور بود طی 20 سال گذشته این اتفاق می‌افتاد. مداخله خارجی در کشورهایی که درگیر جنگ داخلی هستند نه تنها به ثبات منجر نمی‌شود بلکه بی‌ثباتی کنونی را تشدید می‌کند.
در وضعیت کنونی گروه طالبان به دنبال سلطه بر تمام کشور است. «ملا عبدالغنی برادر»، رئیس‌دفتر سیاسی طالبان اخیراً طی یادداشتی خطاب به مردم افغانستان و جامعه جهانی نوشته است: «گروه طالبان می‌خواهد به جنگ 40 ‌ساله و تمام عوامل ایجاد آن، پایان ‏دهد... افغانستان به جای نظام غیرمتمرکز و بی‌اختیار، به یک نظام مستحکم اسلامی نیاز ‏دارد اما‎ ما نگرانی‌های موجود در اذهان افغان‌ها و جامعه جهانی، در مورد چگونگی نظام آینده را درک می‌کنیم. این گروه به حقوق همه‌ شهروندان از جمله ‏اقلیت‌ها، آزادی بیان، آموزش، کار و غیره متعهد است‎.‎ دیپلمات‌ها و کارمندان خارجی مؤسسات خیریه نیز در ‏افغانستان، مصون خواهند بود‎.»
ادعای رئیس‌ دفتر سیاسی طالبان در حالی است که مردم افغانستان خاطرات بسیار تلخ حکمرانی این گروه در طی سال‌های 1996 تا 2001 را فراموش نمی‌کنند. آیا طالبان تغییر هویت داده است؟ آیا طالبان دچار دگردیسی شده است و ما با گروه جدیدی مواجه هستیم؟ یا همه این ژست‌ها صرفاً برای جلب افکار عمومی افغانستان و مشروعیت بخشی به خود در نظام بین‌الملل است و زمانی که این گروه حکومت را به دست گرفت باز روندهای وحشتناک سابق را در پیش خواهد گرفت؟ عقل حکم می‌کند که مردم افغانستان از یک سوراخ دوبار گزیده نشوند. تغییر اوضاع کنونی این کشور نیازمند یک تصمیم اساسی در سطح دولتمردان و کف جامعه این کشور است. امنیت کالایی نیست که از بیرون بتوان آن را خریداری کرد. دولت و ملت افغانستان خود باید دست در دست یکدیگر کشور را به ثبات برسانند. تا زمانی که دولت- ملت به مفهوم واقعی در این کشور شکل نگرفته و هنوز مردم به جای کشور افغانستان به قوم و قبیله خود وفادارند؛ در این کشور، بر همان پاشنه خواهد چرخید. تجربه موفق تشکیل «حشدالشعبی» در عراق و عملکرد بسیار موفق تیپ فاطمیون در سوریه برای مقابله با گروه‌های تروریستی مثل داعش نشان داد که مردم افغانستان نیز می‌توانند با تشکیل هسته‌های مقاومت بسیج مردمی متشکل از همه اقوام اصیل اعم از شیعه و سنی و با حمایت و پشتیبانی دولت مرکزی بر بلای تروریسم ، بدون کمک گرفتن از نیروهای خارجی غلبه کنند. هفته جاری خبرگزاری‌های افغانستانی گزارش دادند که همزمان با افزایش تحرکات طالبان؛ صد‌ها تن از ساکنان ولایت «پروان» برای مقابله با این گروه، بسیج شده‌اند و قرار است این نیرو‌ها در دره «غوربند» این ولایت، با جنگجویان طالبان مقابله کنند. مردم افغانستان مردمان جنگجو و سلحشوری هستند و یقیناً استفاده از ظرفیت آنها برای مقابله با تروریسم می‌تواند راه گشا باشد به شرط آنکه اراده‌ای در دولت ‌اشرف غنی برای استفاده از این ظرفیت باشد.