اتفاقی که یکی دو سال اخیر برای محصول زرشک رقم خورده است، دپو شدن این محصول در بارگاه‌های استان خراسان جنوبی و سردخانه‌ها به دلیل کاهش قیمت این محصول استراتژیک و صادراتی می‌باشد که به حد صفر رسیده است.
زرشک محصولی استراتژیک در سطح جهانی است و بیش از ۹۷ درصد زرشک دنیا در خراسان‌جنوبی تولید می‌شود. تنها زرشک بی‌دانه‌ای که در دنیا تولید می‌شود، در خراسان‌جنوبی است. زرشک از جمله محصولاتی است که برای ارائه به بازار و صادرات باید به‌صورت خشک تحویل مشتریان شود و تنها مقدار محدودی از آن را می‌توان به‌صورت تازه به مشتریان فروخت چرا که در حالت تازه ماندگاری آن کوتاه‌مدت است.
زرشک به دو شیوه خرمنی و بارگاهی خشک می‌شود، زرشک خرمنی معمولا ۱۵ روز تا یک ماه بعد از برداشت خشک می‌شود و آماده عرضه به بازار است. اما در روش دوم، زرشک به‌صورت بارگاهی خشک می‌شود که معمولا ۴ تا ۵ ماه فرایند خشک‌شدن آن به طول می‌انجامد و این نوع زرشک پس از ایام عید نوروز به بازار عرضه می‌شود و تا پایان سال و تا زمانی که زرشک جدید به بازار عرضه شود، امکان فروش دارد.
دپو شدن این محصول در بارگاه‌های زرشک خشک‌کنی و سردخانه‌ها سبب شده نگرانی مضاعفی بر ذهن و روان کشاورزان استان حاکم شود و آن به‌دلیل فرا رسیدن فصل برداشت زرشک در سال جدید است، چرا که اگر فصل برداشت آغاز شود و زرشک سال گذشته از بارگاه‌ها و سردخانه‌ها جمع نشود مشکلی بر مشکلات کشاورزان افزوده خواهد شد و از طرف دیگر شاهد خراب شدن این محصول در انبارها خواهیم بود. مشکلی که زرشک کاران استان آن را مطرح و خواستار حمایت دولت و مسئولان شده‌اند.
دپو زرشک پارسالی در انبارها و سردخانه‌ها
یکی از زرشک‌کاران قاینی با تایید این خبر که بخش زیادی از زرشک تولیدی کشاورزان از سال گذشته همچنان در انبارها، سردخانه‌ها و خانه‌ها دپو هست و به فروش نرسیده خواستار حمایت عملی دولت و مسئولان از کشاورزان شد و گفت: زمینه فروش زرشک با توجه به شیوع کرونا و نبود بازارهای مصرف مانند تعطیلی صادرات، تالارها، رستوران‌ها و... همچنان وجود ندارد و به‌نظر نمی‌رسد اتفاق خاصی هم در سال جاری بیفتد تا زمینه فروش این محصول فراهم‌ شود.
خرید تضمینی زرشک
تنها راهکار کمک به زرشک‌کاران استان
محمدی تنها راه کمک به زرشک‌کاران را خرید تضمینی این محصول دانست نه خرید توافقی آن و در ادامه افزود: زرشک پارسال همچنان روی دست کشاورز مانده و از طرف دیگر هنوز برخی از کشاورزان به پول فروش زرشک توافقی خود از سال گذشته نرسیده‌اند.
دولت حمایت خاصی
از زرشک‌کاران استان نکرده است
او معتقد است در شرایط شیوع کرونا و از بین رفتن بازار مصرف و همچنین درگیری شدید استان با خشکسالی و با توجه به اینکه خراسان جنوبی تنهاترین استان تولید‌کننده زرشک کشور است دولت حمایت خاصی از زرشک کاران نکرده است.
این زرشک کار قاینی همچنین خواستار ورود عملی دولت در فصل برداشت زرشک شد و گفت: سال گذشته اتحادیه‌های تعاون روستایی زرشک را از طرف دولت به صورت توافقی خریداری کردند ولی هنوز پولی به‌ حساب‌شان واریز نشده و مسئولان اتحادیه‌ها مجبور به گرفتن وام برای پرداخت حق و حقوق کشاورزان شده‌اند و برخی هم هنوز پول کشاورزان را نپرداخته‌اند.
محمدی با بیان اینکه مشخص نیست دولت چه حمایتی از زرشک‌کاران می‌خواهد صورت دهد، افزود: باید برنامه‌ریزی شود تا زرشک‌کار هم مانند زعفران‌کار در یک بازه زمانی ۲ ماهه به حق و حقوق خود برسد.
کاشت زرشک صرفه اقتصادی ندارد
یکی از زرشک‌کاران شهرستان درمیان هم با بیان اینکه دخل و خرج زرشک‌کاران با هم هم‌خوانی ندارد، گفت: بالا بودن هزینه کارگر، افزایش قیمت نهاده‌های تولید مانند کود و... و از طرف دیگر پایین بودن قیمت زرشک باعث شده کاشت زرشک برای کشاورز صرفه اقتصادی نداشته باشد.
توکلی با انتقاد از عدم حمایت دولت و مسئولان از زرشک‌کاران استان عنوان کرد: قیمت خرید توافقی زرشک هم اکثرا از قیمتی که دلالان پیشنهاد می‌دهند کمتر است و از طرف دیگر همین زرشکی که کیلویی ۴۵ هزار تومان از کشاورز خریداری می‌شود به قیمت کیلویی ۱۰ دلار (۲۵۰ هزار تومان) به کشورهای خارج صادر می‌شود و در این بین فقط کشاورز است که متضرر می‌شود.
وی با بیان اینکه زرشک پارسالی نهایتا تا چند روز و یک ماه آینده با توجه به گرمای هوا قابلیت نگهداری دارد، افزود: اگر کشاورزی توانایی اجاره غرفه‌ای در سردخانه را داشته باشد ممکن است محصولش بماند در غیر این صورت پروانه‌ها به این محصول حمله کرده و آن را از بین خواهند برد.
عدم افزایش قیمت زرشک طی دو سال اخیر
دبیر اجرایی نظام صنفی کشاورزی خراسان جنوبی هم با‌ اشاره به افزایش قیمت نهاده‌های تولید، کود، بذر، سم و مکانیزاسیون کشاورزی طی دو سال گذشته و از سوی دیگر عدم افزایش قیمت زرشک عنوان کرد: با این وجود در مقاطعی شاهد کاهش شدید قیمت زرشک هم بوده‌ایم.
رومنجانی با‌ اشاره به شیوع کرونا و عدم صادرات زرشک و یا صادرات اندک آن افزود: پایین بودن قیمت زرشک کفاف هزینه‌های تولید آن را هم نمی‌دهد.
وی با بیان اینکه خرید توافقی زرشک تا حدودی باعث ثبات قیمت این محصول می‌شود، ادامه داد: با این وجود بخش زیادی از زرشک کشاورزان در انبارها و سرد خانه‌ها دپو شده است.
وی با بیان اینکه هنوز بازار مصرف زرشک در کشور جایی برای خودش باز نکرده، افزود: فرآوری زرشک می‌تواند به اقتصاد کشاورزان و استان کمک کند ولی متأسفانه بجز در دو شهرستان در این حوزه اتفاق خاصی نیفتاده است.
وی بیان کرد: زرشک بصورت خام از استان خارج می‌شود و اگر ۵۰ تا ۶۰ درصد زرشک استان فرآوری شود بخش عمده مشکلات کشاورزان مرتغع خواهد شد.
مواجهه زرشک‌کاران با کوهی از مشکلات
رئیس خانه کشاورز خراسان جنوبی هم با‌ اشاره به مشکلات زرشک‌کاران استان و با به ‌کار بردن این عبارت که گویی مسئولان استانی در خواب به سر می‌برند، گفت: نه تنها فرآوری محصول زرشک بلکه کلیه محصولات استراتژیک استان مورد توجه قرار نگرفته است.
کریم دادی از مدیریت ضعیف بخش کشاورزی استان انتقاد کرد و افزود: کشاورزان به امید فروش بهتر، محصول‌شان را دپو کرده‌اند و این در حالی است که هیچ راهکاری از سوی جهاد کشاورزی برای حل این معضلات ارائه نمی‌شود.
وی از پیگیری برای رونق صادرات به‌عنوان یکی از مهم‌ترین راهکارهای حل مشکل زرشک‌کاران نام برد و ادامه داد: بخش کشاورزی استان به‌خاطر بی‌برنامگی مسئولان متضرر شده است.
پروسه بعد برداشت زرشک
مربوط به تعاون روستایی است
معاون بهبود تولیدات گیاهی جهاد کشاورزی استان در پاسخ به این سؤال که جهاد کشاورزی چه حمایتی از زرشک‌کاران در شرایط فعلی در دستور کار قرار دارد گفت: فرآیند بعد از برداشت محصول و پروسه بعد از آن مربوط به سازمان تعاون روستایی است.
اکبری افزود: ما فقط در خرید توافقی و یا صادرات زرشک کمک کار تعاون روستایی هستیم.
از بین رفتن بازار داخلی مصرف زرشک
دبیرکمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی بیرجند هم با‌ اشاره به مشکلاتی که فروش زرشک را دچار خدشه کرده، گفت: شیوع کرونا و کاهش صادرات از یک طرف و از بین رفتن بازار مصرف داخلی با بسته شدن تالارها و کاهش برگزاری مجالس از سوی دیگر یاعث شده زرشک‌کاران در فروش محصول‌شان دچار مشکل شوند.
حسین خیریه با بیان اینکه به‌نظر می‌رسد امسال هم شرایط خوبی را برای فروش زرشک نداشته باشیم، افزود: فرآوری زرشک به زرشک‌کاران استان کمک زیادی خواهد کرد ولی با توجه به حجم سرمایه‌گذاری که می‌طلبد تاکنون سرمایه‌گذاری در این حوزه به‌صورت عمده ورود پیدا نکرده است.
وی با بیان اینکه هنوز برای امسال برنامه‌ای برای حمایت از زرشک‌کاران تعریف نشده ادامه داد: حمایت‌هایی که تاکنون از زرشک‌کاران شده کافی نبوده چرا که شاهد دپوی این محصول به میزان زیادی هستیم.
معاون سازمان تعاون روستایی خراسان جنوبی هم با بیان اینکه سیاست‌های جهاد کشاورزی برای حمایت از زرشک‌کاران در سال جاری ابلاغ نشده است، گفت: سال گذشته خرید توافقی زرشک به‌خوبی صورت گرفت و مشکلی نداشتیم که امیدواریم امسال هم ادامه داشته باشد.
جعفری افزود: خرید توافقی در اختیار استان است ولی خرید تضمینی جزو سیاست‌های کشور به شمار می‌رود.
وی از فرآوری به‌عنوان حلقه گم شده محصول زرشک در استان نام برد و ادامه داد: هنوز فرهنگ استفاده از زرشک در کشور جا نیفتاده و در سفره خانوار ایرانی جایی برای این محصول باز نشده است.
وی بیان کرد: از حضور سرمایه‌گذاران برای ورود به صنعت فرآوری زرشک در استان استقبال می‌شود.