قیام امام برای تحول
گروه گزارش
«[امام] یک انسان ذوابعاد و دارای خصوصیّات برجسته متعدّدی بودند؛ این خصوصیّتی که امروز بحث می‌کنیم، جزو مهم‌ترین و برجسته‌ترین خصوصیّات امام بزرگوار است و آن عبارت است از روحیه تحوّل‌خواهی و تحوّل‌انگیزی امام بزرگوار. امام، روحاً، هم یک انسان تحوّل‌خواه بود، هم تحوّل‌آفرین بود. در مورد ایجاد تحوّل، نقش او صرفاً نقش یک معلّم و استاد و مدرّس نبود؛ نقش یک فرمانده داخل در عملیّات و نقش یک رهبر به معنای واقعی بود. ایشان بزرگ‌ترین تحوّلات را در دوران خودشان، در زمان خودشان در حوزه‌های متعدّدی و در عرصه‌های متنوّع زیادی ایجاد کردند.»
(رهبر معظم انقلاب- ۱۳۹۹/03/۱۴)
به فرموده رهبر معظم انقلاب؛ روحیه تحوّل‌خواهی از دیرزمان در شخصیت حضرت امام(ره) وجود داشته؛ امام از دوران جوانی یک انسان تحوّل‌خواه بودند که نشانه آن عبارت است از همان یادداشت و نوشته‌ای که ایشان در دوران جوانی -تقریباً در دهه ۳۰ از عمرشان- در دفتر مرحوم وزیری‌یزدی نوشته‌اند.
فردا سالگرد رحلت امام خمینی(ره) و روز بعد هم قیام تاریخی 15 خرداد است، گزارش امروز را به بررسی و تحلیل این موضوع پرداخته‌ایم.
تحولی که با قیام آغاز شد
«قال الله تعالی: قل إنما اعظکم بواحده ان تقوموا لله مثنی وفرادی. (سبا (۳۴)، ۴۶.) خدای تعالی در این کلام شریف، از سرمنزل تاریک طبیعت تا منتهای سیر انسانیت را بیان کرده، و بهترین موعظه‌هایی است که خداوند از میان تمام مواعظ انتخاب فرموده و این یک کلمه را پیشنهاد بشر فرمود. این کلمه تنها راه اصلاح در جهان است. قیام برای خداست که ابراهیم خلیل الرحمن را به منزل خلت رسانده و از جلوه‌های عالم طبیعت رهانده... خودخواهی و ترک قیام برای خدا ما را به این روزگار سیاه رسانده و همه جهانیان را بر ما چیره کرده و کشورهای اسلامی را زیر نفوذ دیگران درآورده. قیام برای منافع شخصی است که روح وحدت و برادری را در ملت اسلامی خفه کرده. قیام برای نفس است که بیش از ده‌ها میلیون جمعیت شیعه را به طوری از هم متفرق و جدا کرده که طعمه مشتی شهوت‌پرست پشت میز نشین شدند. قیام برای شخص است که یک نفر مازندرانی بی‌سواد را بر یک گروه چندین میلیونی چیره می‌کند که حرث و نسل آنها را دستخوش شهوات خود کند. قیام برای نفع شخصی است که الآن هم چند نفر کودک خیابان‌گرد را در تمام کشور بر اموال و نفوس و اعراض مسلمانان حکومت داده. قیام برای نفس اماره است که مدارس علم و دانش را تسلیم مشتی کودک ساده کرده و مراکز علم و قرآن را مرکز فحشا کرده. قیام برای خود است که موقوفات مدارس و محافل دینی را به رایگان تسلیم مشتی هرزه‌گرد بی‌شرف کرده و نفس از هیچ کس در نمی‌آید. قیام برای نفس است که چادر عفت را از سر زن‌های عفیف مسلمان برداشت و الآن هم این امر خلاف دین و قانون در مملکت جاری است و کسی علیه آن سخن نمی‌گوید. قیام برای نفع‌های شخصی است که روزنامه که کالای پخش فساد اخلاق است، امروز همان نقشه‌ها را که از مغز خشک رضاخان بی‌شرف تراوش کرده تعقیب می‌کنند و در میان توده پخش می‌کنند....
هان‌ای روحانیین اسلامی، ای علمای ربانی، ای دانشمندان دین دار، ای گویندگان آیین دوست، ای دین‌داران خداخواه، ای خداخواهان حق پرست،ای حق پرستان شرافتمند،ای شرافتمندان وطن خواه،ای وطن خواهان باناموس، موعظه خدای جهان را بخوانید و یگانه راه اصلاحی را که پیشنهاد فرموده بپذیرید، و ترک نفع‌های شخصی کرده تا به همه سعادت‌های دو جهان نایل شوید و با زندگانی شرافتمندانه دو عالم در آغوش شوید.»
(صحیفه نور، ج ۱۱، ص ۶۳- ۶۴.)
بند بند این جملات روح تحول‌خواهی را در وجود هر انسان آزاده‌ای زنده می‌کند.
انگیزه قیام برای خدا از طریق امام تحول به جان‌های مردم انقلابی ایران منتقل گشت و سرانجام در بهمن 57 به نتیجه رسید.
حضرت امام به صورت مِیدانی وارد مسئله تحوّل شدند، نه فقط گفتاری و دستوری؛ از تحوّل‌آفرینی روحی در یک مجموعه‌ای از طلّاب جوان در قم تا تحوّل‌آفرینی وسیع در عموم ملّت ایران. این را رهبر انقلاب می‌فرمایند.
حل مسائل کشور با روحیه
تحول‌خواهی
ضرورت تحول به سمت نقاط مثبت با بهره‌گیری از سیره امام روح الله، مسئله ایست که حضرت آقا از سال گذشته بر روی آن تاکید فرمودند و این مهم تا آخرین دیدارهایی که با جوامع مختلف داشتند ادامه داشته است. به گونه‌ای که اگر بیانات حضرت آقا را در طول یک سال گذشته درباره مسئله تحول کنار یکدیگر ببینیم، درک خواهیم کرد که حل همه مشکلات امروز و فردای کشور با روحیه تحول و تحول‌خواهی امکانپذیر خواهد بود.
رهبر انقلاب 21 اردیبهشت امسال در دیدار با نمایندگان تشکل‌های دانشجویی می‌فرمایند: «اولاً تحوّل لازم است و نیاز امروز ما است؛ ثانیاً تحوّل ممکن است؛ ثالثاً راه ایجاد تحوّل عبارت است از تشکیل یک دولت معتقد به تحوّل و معتقد به عنصر تحوّل‌آفرین، یعنی عنصر جوان نخبه مؤمن انقلابی؛ یعنی شرطش این است که مؤمن باشد و انقلابی باشد؛ وَالّا اگر جوان بود با همان خصوصیّات جرئت و توانایی و ابتکار، لکن ایمان در او وجود نداشت، خب فایده‌ای ندارد؛ آن جوان با همان نیرو، راه غلط را خیلی سریع‌تر و تندتر از پیرها و سالخورده‌ها خواهد رفت؛ اگر با ایمان نباشد فایده‌ای ندارد؛ اگر انقلابی نباشد، کشور را به سمت یک حرکت تحوّلیِ درست هدایت نخواهد کرد؛ پس بایستی، هم جوان باشد، هم مؤمن باشد، هم انقلابی باشد؛ یعنی این عناصر بایستی در مجموعه دولت جمع باشد.»
دکتر طهرانچی، رئیس‌دانشگاه آزاد در این باره می‌گوید: «اگر تحول را دالّ مرکزی مباحث علمی قرار دهیم، بسیاری از مشکلات ما در علوم پشتیبان حکمرانی حل خواهد شد. بعضی بخش‌های فنی کشور، امام تحول را درک کردند و به‌نظر من، 8 سال جنگ این جرأت را به ما داد که به خودباوری برسیم و در آن شرایط جنگی، مثلا روی اروند پل بسازیم. البته باور تحول در علوم پایه، مهندسی بسیار سختی بود. در دوره ما اگر در دانشگاه شهید بهشتی، فردی می‌توانست کتاب کارشناسی ارشد فیزیک را تدریس کند، واقعا معجزه می‌کرد. به‌سختی استاد دانشگاهی پیدا می‌شد که یک مقاله علمی داشته باشد، اما امروز در همان‌جا افرادی حضور دارند که لبه فناورانه پشتیبان حکمرانی را فراهم می‌کنند.»
معیار انتخاب
مسیر تحول از انتخاباتی که در روزهای پیش رو برگزار می‌شود، می‌گذرد. همان‌طور که در اصل 113 قانون اساسی آمده، پس از مقام رهبری، رئیس‌جمهور عالی‌ترین مقام رسمی کشور است و مسئولیت اجرای قانون اساسی و ریاست قوۀ مجریه را جز در اموری که مستقیماً به رهبری مربوط می‌شود، بر عهده دارد. در واقع این اصل به ما می‌گوید ریاست‌جمهوری نقش مهمی در ادارۀ امور کشور و تحول آفرینی در کشور دارد.
سایت جامع امام خمینی(ره) در مطلبی از فرمایشات حضرت امام، عدم وابستگی به قدرت‌های سیاسی و اقتصادی خارجی و داخلی، نداشتن روحیه اشرافی‌گری، داشتن تخصص لازم برای مدیریت کشور و اسلام‌گرایی را از مهم‌ترین معیارهای یک انتخاب درست و تحول آفرین می‌خواند. توجه به همه این شاخص‌ها در انتخابات پیش رو می‌تواند شروع یک تحول بزرگ را به دست مردم برای آینده کشور
رقم بزند.
آشنایی با قیام 15 خرداد
قیام ۱۵ خرداد که در پی دستگیری امام خمینی(ره) در ۱۳ خرداد ۱۳۴۲ خورشیدی رخ داد و به دنبال آن، کشتار رژیم شاهنشاهی در خیابان‌های تهران و سراسر کشور به وقوع پیوست در حقیقت بسترساز و منشأ انقلاب اسلامی در بهمن ۱۳۵۷ خورشیدی بود و نخستین جرقه‌های سرنگونی رژیم شاهنشاهی را رقم زد.
خاستگاه قیام ۱۵ خرداد از نقش و جایگاه روحانیّت شیعه در جامعه ایران و پیروی مردم از آنها ناشی می‌شود. زیرا در طول ۱۰۰ سال گذشته تاریخ معاصر، روحانیّت مبارز انقلابی به دلیل سیاست‌ها و برنامه‌های ضد اسلامی سلسله قاجار و خاندان پهلوی، توده‌های مردم مسلمان ایران را علیه آنها بسیج کردند.
در طول این ۱۰۰ سال، درک شیعه از مسایل سیاسی به تدریج دچار تحوّل شد و با سیاسی شدن افکار عمومی مردم، روحیه مبارزه جویی با نظام‌های طاغوتی در سرلوحه حرکت‌های آنها قرار گرفت. ابتدا قیام تنباکو بر ضد تسلّط اقتصادی بیگانگان (انگلیس) شکل گرفت. سپس افکار عدالت‌جویانه و قانون‌خواهی در انقلاب مشروطیت و قانون اساسی مشروطه تبلور یافت. جنبش ملّی شدن نفت نیز یک مبارزه ضد استعماری بود که حیطه وسیع‌تری نسبت به قیام تنباکو داشت.
سرانجام نهضت پانزده خرداد ۱۳۴۲ خورشیدی در کوران اقدامات تسلّط جویانه آمریکا که در پوشش برخی اصلاحات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، حقوقی و اجتماعی انجام می‌شد، به وقوع پیوست و پایه‌های رژیم سلطنتی پهلوی را متزلزل کرد. در همه این جنبش‌های سیاسی و اجتماعی روحانیّت مبارز شیعه نقش اصلی را برعهده داشت و این قیام با تلاش‌های مجدّانه امام خمینی(ره) روی داد.
چگونگی رخداد قیام ۱۵ خرداد
خبر دستگیری امام به سرعت در قم و مناطق اطراف پیچید. زنان و مردان از روستاها و شهرها به طرف منزل رهبر خود حرکت کردند. شعار اصلی جمعیت «یا مرگ یا خمینی» بود که از تمام فضای قم به گوش می‌رسید. خشم مردم آنچنان بود که ابتدا مأموران پلیس پا به فرار گذاشتند. آنها پس از تجهیز قوا به میدان آمدند.
نیروهای کمکی نظامی نیز از پادگان‌های اطراف به قم گسیل شدند. هنگامی که سیل جمعیت از حرم حضرت معصومه(س) بیرون آمدند، رگبار مسلسل‌ها گشوده شد و تا ساعتی چند درگیری شدید ادامه داشت. حمام خون به راه افتاده بود. هواپیماهای نظامی از تهران به پرواز درآمدند و در فضای قم برای ایجاد رعب بیشتر دیوار صوتی را شکستند. قیام با سرکوبی شدید کنترل شد. کامیون‌های نظامی، اجساد شهدا و مجروحان را به سرعت از خیابان‌ها و کوچه‌ها به نقاط نامعلومی انتقال دادند. غروب آن روز قم حالتی جنگ زده و غمگینانه داشت.
صبحگاه پانزده خرداد خبر دستگیری امام خمینی(ره) به تهران، مشهد، شیراز و دیگر شهرها رسید و وضعیتی مشابه قم پدید آورد. مردم ورامین و شهرک‌های اطراف به طرف تهران سرازیر شدند.تانک‌ها و ابزار زرهی و نیروهای نظامی برای جلوگیری از ورود معترضان به شهر در سه‌راهی ورامین با جمعیت درگیر شدند و جمع زیادی از راهپیمایان را به خاک و خون کشیدند. جمعیت انبوهی در حوالی بازار تهران و مرکز شهر نیز گرد آمده و با شعار «یا مرگ یا خمینی» به طرف کاخ شاه به حرکت درآمدند. از جنوب شهر تهران نیز سیل جمعیت به سمت مرکز راه افتاده بود نزدیک‌ترین ندیم همیشگی محمدرضا پهلوی، تیمسار حسین فردوست در خاطراتش از به کارگیری تجربیات و همکاری زبده‌ترین مأموران سیاسی و امنیتی آمریکا برای سرکوب قیام و همچنین از سراسیمگی محمدرضا پهلوی و دربار و امرای ارتش و ساواک در این ساعات پرده برداشته و توضیح
داده است که چگونه محمدرضا پهلوی و ژنرال‌هایش دیوانه‌وار فرمان سرکوب صادر می‌کردند.
ارتشبد فردوست در توضیح وخامت اوضاع می‌نویسد: به اویسی (فرمانده لشکر گارد ویژه) گفتم «تنها راه این است که هر چه آشپز و نظافتکار و اسلحه‌دار و غیره در لشکر داری مسلح کنی». سرانجام مأموران نظامی و پلیس با تیراندازی‌های گسترده و مستقیم و به کارگیری هرچه در توان داشتند بر قیام مردم
فائق آمدند.
امیر اسدالله علم نخست‌وزیر در خاطراتش می‌نویسد: اگر ما عقب‌نشینی کرده بودیم ناآرامی به چهار گوشه ایران سرایت می‌کرد و رژیم ما با تسلیم ننگ‌آوری سقوط می‌کرد. در آن موقع حتی این را به شاه عرض کردم که اگر خود من هم از مسند قدرت به زیر کشانده شوم شما همیشه می‌توانید با محکوم کردن و اعدام من به عنوان مسبب آنچه واقع شده خود را نجات دهید! (گفت وگوهای من با شاه: خاطرات محرمانه امیر اسدالله علم.)