سوریه به‌عنوان یکی از کشورهای مهم محور مقاومت از اواخر سال 2010 درگیر بحرانی شد که پشت پرده آن آمریکا و هم‌پیمانان منطقه‌ای‌اش بودند. بحرانی که تاکنون مطابق گزارش‌های بین‌المللی 442 میلیارد دلار خسارت مالی به‌همراه داشته است. همچنین در طول 10 سال بحران در این کشور یک میلیون و 65 هزار نفر کشته و یا مفقود شده‌اند. هدف اصلی این بحران نیز سرنگونی دولت سوریه بود که در مقابل زیاده‌خواهی‌های سیاسی و اقتصادی آمریکا و محور آمریکایی در منطقه مقاومت می‌کند.
با فروکش کردن بحران در سوریه و ناامیدی دشمنان این کشور از سرنگونی دولت قانونی آن، روند بازسازی روابط با سوریه آغاز شد و با انتخابات ریاست جمهوری اخیر این کشور سرعت گرفت. در این میان یکی از کشورهایی که در جهت حمایت همه‌جانبه‌ای که از تروریست‌ها داشت و در تلاش برای سرنگونی دولت سوریه، اقدام به قطع روابط دیپلماتیک و اقتصادی کرد عربستان است. اما سعودی‌ها با وجود پرداخت هزینه‌های سیاسی، مالی و حیثیتی زیادی در بحران‌های منطقه‌ای به‌ویژه در خصوص سوریه، نتوانستند دستاورد قابل‌توجهی داشته باشند؛ بنابراین سعی می‌کنند تا با تغییر رویکرد خود و بازگرداندن روابط دیپلماتیک خود با سوریه، مانع هزینه‌های بیشتر شوند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که یکی از اهداف اصلی ورود عربستان به سوریه مقابله با نفوذ ایران و نیز تلاش برای فاصله دادن سوریه از محور مقاومت از طریق سرمایه‌گذاری اقتصادی و بازسازی این کشور است. در این میان اما تحریم سزار که از سوی آمریکا اعمال شده است، مانع بزرگی برای این بازگشت، است. بر اساس تحریم سزار، هر کشور، نهاد یا شخصی که در دوران بازسازی با دولت و نهادهای مرتبط با دولت سوریه همکاری نماید، از سوی آمریکا، تحریم ‌خواهد شد. هدف واشنگتن از اعمال این تحریم‌ها، شعله‌ور نگه‌داشتن آتش فتنه در سوریه به بهانه مسائل اقتصادی و معیشتی همراه با غارت منابع این کشور است.
با این ‌وجود، سعودی‌ها در حال حاضر در تلاش برای بازگشت به سوریه از دریچه کمک به بازسازی سوریه هستند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که یکی از دلایل اصلی تلاش عربستان برای بازگشت به سوریه کم‌هزینه بودن این بازگشت به‌دلیل نیاز بالای سوریه به سرمایه‌گذاری و ایجاد روابط اقتصادی با کشورهای عربی است؛ کشورهایی که زمانی از شرکای اصلی تجاری سوریه بوده‌اند. روابط اقتصادی عربستان با سوریه از آغاز دهه 2000 با روی کار آمدن بشار اسد، روند صعودی به خود گرفت اما با آغاز بحران در اوایل سال 2011 این روند به‌شدت کاهشی شد و حتی به زیر 100 میلیون دلار نیز رسید.
با فروکش کردن بحران و ناکامی کشورهای ضد مقاومت در براندازی دولت سوریه، عربستان سعودی به منظور ایجاد تبادلات تجاری در سطح بخش خصوصی و نیز جایگزینی کالاهای کشاورزی سوریه با کالاهای ترکیه، گذرگاه الحدیثه را بعد از حدود 9 سال به روی کامیون‌های سوری باز کرد. این بازگشایی سبب شد صادرات سوریه به عربستان و برخی دیگر از کشورهای حاشیه خلیج ‌فارس، افزایش یابد. همین مسئله سبب شد برخلاف صادرات بسیار پایین عربستان به سوریه در دوران بحران و بعد از آن، واردات عربستان از سوریه، روند افزایشی به خود بگیرد. همچنین انتظار می‌رود که در آینده صادرات سوریه به عربستان افزایش بیشتری نیز داشته باشد.
صادرات سوریه به عربستان با آغاز بحران به‌شدت کاهش ‌یافته بود که یکی از دلایل اصلی آن علاوه بر قطع بودن روابط دیپلماتیک دو کشور، بسته بودن گذرگاه‌های سوریه با اردن و ممنوعیت ورود کامیون‌های سوریه به عربستان از طریق خاک این کشور بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که بازگشایی گذرگاه‌های مرزی بین دو کشور در اکتبر سال 2020 سبب افزایش صادرات سوریه به عربستان و سایر کشورهای حاشیه خلیج‌ فارس از طریق این کشور شده است. کارشناسان این اقدام عربستان را چراغ سبزی برای بازگشت روابط دیپلماتیک با سوریه ارزیابی کردند؛ چند ماه بعد و در ماه می 2021 یک هیئت بلندپایه امنیتی عربستان با سفر به سوریه، تلاش کرد تا مقدمات سفر هیئت سیاسی را فراهم آورد. در روزهای اخیر نیز سفر وزیر گردشگری سوریه به عربستان برای شرکت در یک اجلاس گردشگری، نشان از بازگشت قریب‌الوقوع روابط دیپلماتیک دو کشور دارد.
تلاش برخی کشورها که زمانی به دشمن تمام‌عیار ملت و دولت سوریه تبدیل ‌شده بودند از دریچه بازسازی و با هدف جدا کردن این کشور از محور مقاومت به‌ویژه ایران، نشان از طراحی بازی جدید دشمنان مقاومت در سوریه دارد. در مقابل این تحرکات، جمهوری اسلامی ایران می‌تواند با به اجرا درآوردن توافق‌نامه‌های اقتصادی منعقد شده بین دو کشور در راستای بازسازی سوریه، علاوه بر افزایش نفوذ خود در این کشور، وضعیت اقتصادی آن را نیز بهبود بخشد تا این وضعیت نامناسب اقتصادی، سبب بروز فتنه‌ای دیگر از طرف دشمنان نشود.
صمد محمدی
* منابع در دفتر روزنامه موجود است.