منظور از شهر الکترونیک شهری است که امکان دسترسی الکترونیکی شهروندان به کلیه ادارات، اماکن درون‌شهری و دستیابی به اطلاعات مختلف مورد نیاز را به‌صورت شبانه‌روزی هفت روز هفته به شیوه‌ای با ثبات، قابل اطمینان، امن و محرمانه فراهم می‌سازد.
درخصوص اهمیت ایجاد شهر الکترونیک و نقش موثر تصمیمات شورای اسلامی شهر در ایجاد آن باید گفت؛ همان‌طور که از تعریف شهر الکترونیک مشخص است قرار است که شهر الکترونیک توسط شهروندان مورد استفاده قرار گیرد. یعنی کاربران اصلی این چنین شهری، شهروندان هستند، همان شهروندانی که در سال 1400 بیش از 56 میلیون نفر از ایشان واجد شرایط رای دادن هستند. دایره مکانی استفاده شهروندان کلیه ادارات و اماکن شهری است یعنی هر خدمتی توسط هر اداره دولتی و غیر‌دولتی و حتی نظامی و قضایی به شهروندان ارائه می‌شود را شامل می‌شود. دایره زمانی آن نیز هر روز هفته، هر ساعت و هر لحظه را شامل می‌شود.
اما چرا باید به سمت ایجاد شهر الکترونیک رفت؟ به دلایل مختلفی این موضوع ناگزیر است اما به‌صورت مختصر به دو دلیل آن‌ اشاره می‌نمایم، نخست به‌دلیل وجود مشکل ‌ترافیک در اکثر شهرها و به تبع آن ایجاد شدن مشکلاتی از قبیل آلودگی هوا، آلودگی صوتی و از جمله شیوع بیماری‌های مختلف مثل کرونا که هم اکنون نیز همه کشورها با آن درگیر هستند. لذا به‌صورت جانبی، راه‌اندازی شهر الکترونیک در افزایش سطح سلامت شهروندان و حتی پیشگیری از انتشار بسیاری از بیماری‌ها نیز موثر خواهد بود.
دلیل دوم که اهمیت بسیار بالایی نیز دارد، ایجاد شفافیت و سهولت در ارائه خدمات شهری است. در این خصوص می‌توان به لزوم ایجاد سامانه ارائه خدمات الکترونیک در حوزه شهرسازی، صدور پروانه به‌صورت الکترونیکی، سامانه‌های کتابخانه الکترونیکی، سیستم هوشمند الکترونیکی نظارت بر حمل‌ونقل و ده‌ها مورد دیگر‌ اشاره نمود که شهروندان به آنها نیازمند هستند.
زمانی که کارها توسط سامانه‌ها به‌صورت الکترونیکی و بدون مواجه شدن با کاربران انجام پذیرد تا حدود زیادی عدالت اجتماعی نیز محقق می‌شود زیرا که از مرحله نوبت‌دهی تا بررسی مدارک و نحوه پاسخگویی به‌صورت هوشمند و برخط انجام می‌شود و امکان سوءاستفاده و تبانی، کاسته خواهد شد.
اما تحقق شهر الکترونیک نیازمند رفع برخی موانع و ایجاد برخی پشتیبانی‌ها است. در گام نخست نیازمند ایجاد زیرساخت‌های مناسب مخابراتی می‌باشد زیرا همه این خدمات در بستر فضای مجازی و اینترنت ارائه می‌شود و هر قدر در این حوزه سرمایه‌گذاری بیشتر، بهتر و هدفمند‌تری صورت پذیرد موجب می‌شود سرعت ارائه خدمات بالاتر رفته و متعاقباً رضایت شهروندان افزایش یابد و از این مدل خدمات بیشتر از خدمات حضوری استفاده نمایند.
گام دوم برای این موضوع افزایش سطح سواد الکترونیکی شهروندان است، همان کسانی که قرار است از این خدمات بهره‌مند شوند. این موضوع نیازمند همکاری چندجانبه و گسترده‌ای است که با توجه به‌وجود رایانه‌های شخصی، گوشی‌های تلفن همراه هوشمند و... در حال حاضر امکان‌پذیر است.
همه فواید پیش‌گفته نیازمند توانمندی مدیران شهری و درک و شناخت دقیق آنها نسبت به‌صورت مسئله است. هر چند که هر دستگاه اجرایی در شهر موظف به ارائه خدمات و انجام شرح وظایف خود می‌باشد اما به‌نظر می‌رسد شورای اسلامی شهر به‌عنوان یک نهاد عمومی غیر‌دولتی و بالادستی در حوزه شهری، می‌تواند در زمینه امور مربوط به شهر و شهروندان ضمن تعامل با سایر دستگاه‌های اجرایی، شهر را به سوی شهر الکترونیک- شهروند الکترونیک سوق دهد. همچنان که در بند 2 ماده 80 قانون تشكيلات، وظايف و انتخابات شوراهاي اسلامي كشور و انتخاب شهرداران مصوب 1375 درخصوص وظایف شورای اسلامی شهر این‌گونه ذکر شده «بررسي و شناخت كمبودها، نيازها و نارسايي‌هاي اجتماعي، فرهنگي، آموزشي، بهداشتي، اقتصادي و رفاهي حوزه انتخابيه و تهيه طرح‌ها و پيشنهادهاي اصلاحي و راه‌حل‌هاي كاربردي در اين زمينه‌ها جهت برنامه‌ريزي و ارائه آن به مقامات مسئول ذي‌ربط».
در پایان با عنایت به به حجم گسترده و متنوع امور محوله به شهرداری‌ها به‌نظر می‌رسد آغاز پروژه شهر الکترونیک- شهروند الکترونیک بهتر است که از شهرداری‌ها شروع شده و در ادامه با سایر دستگاه‌های اجرایی شهری به سرانجام مقصود رسد.
این موضوع می‌تواند شعار سال (تولید، پشتیبانی‌ها و مانع‌زدایی‌ها) را در سطح امور شهر و شهروندان، عملیاتی نماید.
علیرضا رحیمی
کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری