تهیه و تدوین آیین نامه مقاوم سازی ساختمان‌ها در برابر زلزله (استاندارد 2800 ایران)یکی از اقدام‌های موثر مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با همکاری محققین و متخصصین ذی‌ربط به منظور احداث واحدهای ساختمانی ایمن و مطمئن بود.
نقش مؤثر و سازنده این آیین نامه در ترویج ساخت و ساز ایمن در کشور بر کسی پوشیده نیست و تدوین این آیین نامه موجب رونق ضوابط مهندسی در روند ساخت و ساز کشور و در عین حال، تلاش برای اجرای فراگیر آن و جلوگیری از تخلفات،در کاهش خسارات ناشی از زلزله بسیار تاثیرگذار خواهد بود. بنا بر اظهارات دست اندرکاران ویرایش آیین نامه مذکوربرای تهیه آیین نامه جدید استاندارد مقاوم سازی ساختمان ها در برابر زلزله 37 موضوع مرتبط با آن مورد بازنگری قرار گرفت تا در استانداردهای جدید شاهد تحول بنیادی نسبت به آیین نامه قبلی باشیم.انتظار مردم این است که با تلاش و پشتکاری که در تهیه و بازنگری استاندارد 2800 انجام می شود و با توجه و اهتمام جدی مسئولان در به کارگیری نظام اجرایی آن در حوزه ساخت و ساز کشور، شاهد تکرار مصائب و خسارات غیرقابل جبران زلزله در مناطق مختلف کشورمان نباشیم.
خوشبختانه امروزه با بهره مندی از پیشرفت‌های علمی در زمینه مهندسی زلزله و زلزله شناسی می‌توان با ساخت و ساز ایمن مخاطرات ناشی از این بلایای طبیعی را به حداقل ممکن رساند.البته روشن است تنها نوشتن آیین نامه بر روی کاغذ کفایت نمی کند. همواره باید بین متخصصین زلزله شناس واهل فن در علم ساختمان سازی پل های مستحکمی ایجاد کرد.
 اگر ویرایش مکرر آیین نامه مقاوم سازی ایجاد کننده و در بردارنده چنین فرصتی است،پس می‌تواند با پتانسیل‌های خوبی که ایجاد می کند در این امر راهگشای موثری باشد.ضمنا باید اهمیت مقاوم سازی ساختمان را به مدد فرهنگ سازی و تبلیغات درلیست اولویت های شماره یک ضوابط ساخت و ساز قرار داد. موضوع با اهمیتی که تا کنون به آن خیلی کمتر از حد انتظار توجه شده و گویی درمیدان سودهای کلان نادیده گرفته شده است.از سوی دیگر هنوز که هنوز است اهمیت مقاوم سازی برای شهروندان نیز تبیین و تثبیت نشده است.
آیین‌نامه مربوط به ایمن‌سازی و مقاوم‌سازی ساختمان‌ها، یکی از مفاد طرح جامع در قانون برنامه چهارم توسعه و به شرح زیر است:ایمن‌سازی و مقاوم‌سازی ساختمان‌ها و شهرها به منظور کاهش خسارات انسانی و اقتصادی ناشی از حوادث غیرمترقبه شامل:
1)کلیه سازندگان و سرمایه‌گذاران احداث بنا در کلیه نقاط شهری و روستایی و شهرک‌ها و نقاط خارج از حریم شهرها و روستاها ملزم به رعایت آیین‌نامه (ایران) در رابطه با طراحی ساختمان‌ها و اقتصادی در مقابل زلزله می‌باشند. وزارت راه و شهرسازی مکلف به اعمال نظارت عالیه در مراحل مختلف طراحی و ساخت ساختمان‌ها می‌باشد.
2)استاندارد کردن مصالح و روش‌های موثر در مقاوم‌سازی ساختمانی تا پایان برنامه چهارم و حمایت از تولیدکنندگان آنها.
3)صدور پایان کار برای ساختمان‌های عمومی و مجتمع‌های مسکونی آپارتمانی منوط به ارائه بیمه‌نامه کیفیت ساختمان می‌باشد.
4)صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و وزارتخانه‌های فرهنگ و ارشاد اسلامی، علوم، تحقیقات و فناوری و راه و شهرسازی و آموزش و پرورش مکلفند خطرات ناشی از سکونت در ساختمان‌های غیرمقاوم در مقابل زلزله و لزوم رعایت اصول فنی در ساخت و سازها و نیز چگونگی مقابله با خطرات ناشی از زلزله را به مردم آموزش دهند.
5)وزارت امور اقتصادی و دارایی مکلف است با استفاده از تجارب سایر کشورها، نظام بیمه ساختمان و ابنیه در مقابل زلزله و سایر حوادث را گسترش داده و راهکارهای همگانی شدن بیمه حوادث را مشخص و مقدمات قانونی اجرای آن را فراهم نماید..
6)دولت مکلف است بازسازی و نوسازی بافت‌های قدیمی شهرها و روستاها و مقاوم‌سازی ابنیه موجود در مقابل زلزله را با استفاده از منابع داخلی و خارجی مذکور در بند (ب) ماده (12) این قانون آغاز و ترتیباتی اتخاذ نماید که حداکثر ظرف 10سال عملیات اجرایی مربوط به این امر در کل کشور خاتمه یابد.
 7)وزارتخانه‌های نفت، نیرو، ارتباطات و فناوری اطلاعات و شرکت‌‌های تابعه مکلفند با استفاده از آخرین فناوری‌ها، سیستم خدماتی آب، برق و گاز، مخابرات و سوخت‌رسانی را به گونه‌ای ایمن‌ سازند که در اثر بروز حوادث، خدمت‌رسانی مختل نگردد.
8)در صورت عدم رعایت آیین‌نامه‌های مربوط یا عدم اجرای صحیح نقشه‌های طراحی شده توسط مهندسان مشاور یا مهندس محاسب یا سازندگان ساختمان‌ها اعم از پیمانکار و کارفرما و مهندس ناظر مربوطه مکلف به جبران خسارت وارده به ساکنان و مالکان (در صورتی که خود مقصر نباشند) می‌باشند. در صورت تکرار، پروانه کار مقصران لغو خواهد شد.
معماری اسلامی- ایرانی به جای سبک های رومی و یونانی
نمایشگاه صنعت ساختمان که از 19 تا 22 مرداد ماه سال جاری در محل دائمی نمایشگاه های بین المللی تهران برگزار شد و با استقبال بسیار خوب و کم سابقه ای از سوی اقشار مختلف مردمی مواجه گردید. همین استقبال خوب گواه این است که فرهنگ سازی در زمینه ساخت و‌ساز با کیفیت تا حدود زیادی جواب داده و به سمت نتایج روشن و بهتر اوج می گیرد.مردم باید بدانند که هر چه در راه ساخت و ساز با کیفیت و امن هزینه کنند،پولشان نه تنها دور ریخته نشده بلکه با افزایش عمر مفید ساختمان و کاهش تعمیرات بعدی هم در پولشان صرفه جویی شده و هم جان زن و بچه شان در امان خواهد بود.
هر چند که همواره مسئولیت نظارت بررعایت ضوابط مقاوم سازی بین شهرداری و سازمان نظام مهندسی پاسکاری شده اما اگر مردم را با تبلیغات و فرهنگ سازی به نقطه ای برسانیم که خودشان تحت لوای احساس مسئولیت شهروندی و یا مطالبه گری در جایگاه مالک پیگیری پر و پا قرصی داشته باشند،حساسیت ها حین ساخت و ساز بویژه در مقوله مقاوم سازی بیشتر و بیشتر خواهد شد.
اکبر جواد زاده مدرس دانشگاه آزاد و فوق لیسانس معماری را در یکی از غرفه های نمایشگاه صنعت ساختمان ملاقات کرده و به گفت و گو در باب مسائل مختلف ساخت و ساز در کشورمان می نشینیم. وی برایمان در مورد سبک‌های معماری رایج امروزمان توضیح می‌دهد:«خوشبختانه در حال حاضر شهرداری در پی حمایت گسترده از طرح های معماری اسلامی-ایرانی است. حتی در برخی مناطق کشور جلوی سبک های رومی،یونانی،مدرن غربی گرفته شده است.درستش هم همین است چرا که سبک معماری هر کشوری اولا باید گویای هویت و فرهنگی باشد که در آن کشور رواج دارد و در ثانی با اقلیم،مصالح موجود در منطقه و نیازهای روانی شهروندان همخوانی داشته باشد.معماری اسلامی-ایرانی در 200-300سال گذشته روی نقطه اوج بوده و از این سبک نمونه های شاخص فراوانی را سراغ داریم. حال به‌نظر می رسد وظیفه طراحان آکادمی دیده ما این باشد که بین آموخته های مدرن و سبک های بومی کشورشان پلی زده و بالاخره به سبکی مشخص با کاربری امروزی در عرصه معماری داخلی دست پیدا کنند.در اینجا این نکته اهمیت دارد که نه از طرح های گذشتگان تقلیدی صرف بدون در نظر گرفتن کاربری امروزی و اقتضائات زندگی امروزمان داشته باشیم و نه از معماری مدرن غربی تقلیدی کور کورانه و صرف انجام دهیم.»
با شنیدن صحبت های این استاد معماری دانشگاه یاد ساختمان تازه سازی به سبک رومی می افتم که درست وسط محله مان قد فراز کرده است. ساختمانی سفید،بی‌روح،دژ مانند که شب ها تمامی چراغ های طبقات خالی از سکنه اش را روشن می گذارند که شاید زیبایی این عروس رومی شان را به رخ اهالی محل بکشند! بی‌خبر از آنکه دل آدم از این همه ناهمگونی سبک معماری تاریک می ماند. گویی روح های سر گردانی در این دژ مانندِ سفید در گذرند!
وی گله مندانه می گوید:«در بحث استاندارهای ساخت و ساز تنها مقاوم سازی در برابر زلزله مطرح نیست و بیشمار موارد دیگری مد نظر است که هر یک در جایگاه خود از اهمیت ویژه ای بر خوردارند.برای مثال آیتم صرفه‌جویی در انرژی از آن دست مواردی است که در کیفیت ساختمان سازی ما از سهم ناچیزی برخوردار است، حال آنکه در کشورهایی که مدعی معماری مدرن هستند در ردیف اولویت های شماره یک گنجانده شده است.نباید فراموش کرد که صرفه جویی ریشه در آموزه های دینی ما دارد و این ما هستیم که باید داعیه الگوهای صرف جویی بویژه در ساختمان های محل سکونتمان را داشته باشیم.»
این مدرس دانشگاه در علم معماری معتقد است که دانشجویان رشته معماری باید از اولین ترم ورودشان به دانشگاه متوجه اهمیت توجه به معماری اسلامی- ایرانی شوند و پایه فکری شان در رابطه با علم معماری بر این اساس شالوده اش بنا نهاده شود.
وی مهم ترین چالش در امر ساخت و ساز در کشورمان را فاصله بین دست اندر کاران این صنعت با هم دانسته و می گوید:«بین درک نیازهای مردم،دلال های بازار،طراحان،مجریان ساختمان و... گَپ بزرگی(فاصله و فضای خالی)وجود دارد.این فاصله باعث شده که اهالی صنعت ساختمان و مردم حرف هم را به خوبی درک نکنند.»
از جواد زاده می پرسم:شاید چون هزینه های ساخت ساختمان با کیفیت و منطبق با سلیقه های بومی هزینه‌های دوچندانی در بر دارد،مردم اغلب ترجیح می‌دهند از مدل های کپی شده وارداتی استفاده کنند.وی پاسخ می دهد:«اتفاقا ما ساختمان هایی می سازیم که هم هزینه بردارند و هم علی رغم ظاهر شیکشان بی‌کیفیت اند، می شود جمع و جورتر اما با کیفیت تر بسازیم.»
نماهای آلومینیمی تولید داخل
در یکی دیگر از غرفه ها ی چهاردهمین نمایشگاه بین‌المللی صنعت ساختمان، خانم حسنی غرفه دار این بخش برایمان درباره نماهای کامپوزیت یا به اصطلاح نمای پانل آلومینیم توضیح می دهد. این نماها در کشورمان قدمتی پانزده ساله دارند که ورق آلومینیم به کار رفته در آنها ممکن است خارجی یا داخلی باشند،اما محصول تولید داخل هم داریم. بر خلاف تصور عام مبنی بر اینکه چون ورق آلومینیمی ست پس سریعا در برابر آفتاب داغ می‌کند،غرفه دار این بخش برایمان توضیح می‌دهد:«درحواشی قطعات شیارهایی وجود دارد که مواد عایق در این درزها قرار می گیرد. ورق های "پانل آلومینیم” متشکل از سه لایه اند:دو لایه ورق از جنس آلومینیم به ضخامت سه دهم تا نیم میلیمتر و یک لایه "پلی اتیلنی” به ضخامت 3 الی 5 میلیمتر می باشد. لایه خارجی دارای پوشش "آستراپوکسی رزین” و یک لایه  "پی .وی. دی. اف” جهت تثبیت رنگ است.علاوه بر زیبایی و درخشندگی بر روی نما،تنوع رنگ نامحدود دارد و امکان اجرای انواع قوس و خم در نما و ایزولاسیون صوتی و حرارتی را داشته و در برابر تکان های باد و شوک‌های حرارتی کاملا پایدار است. روی سطح کامپوزیت با یک لایه فیلم محافظت می شود. سهولت و قابلیت بالای اجرا،عمر طولانی ،وزن سبک و ایمنی بالا در برابر زلزله از امتیازات ویژه این محصول است.»
 نماهایی که نورگیر هم هستند
"شیدر” یا "لوور” ها انقلابی در سایبان ها آفریده اند وحتی باعث شده اند تا حدود زیادی از اتلاف انرژی در درون ساختمان جلوگیری شود.
خانم علیپور غرفه دار این بخش برایمان در مورد این محصول توضیح می دهد:«لوورها علاوه بر جلوگیری از تابش مستقیم خورشید،مهندسین معمار را در طراحی نمای زیبا کمک می کنند. این لوورها نسل جدیدی از نورگیرها هستند که در سایز های مختلف تولید شده و می توان آنها را به صورت های افقی و یا عمودی نصب کرد. در این سیستم می توان با استفاده از تیغه هایی با مقطع دوکی شکل نماهای ظریف و بسیار زیبا به وجود آورد که ماحصل آن علاوه بر زیبایی نما سایبان های کاربردی و مفید است.برای این محصول دو سیستم نصب وجود دارد:سیستم ثابت و متحرک.سیستم ثابت پرمصرف‌ترین نورگیر های لووری در نوع خود هستند که به دلیل سادگی و اقتصادی بودن و امکان نصب مستقیم بر روی انواع سیستم‌های نمای شیشه‌ای ،ورق کامپوزیت و هر نوع نمای دیگر طرفداران بسیاری را به سمت خود جلب کرده است.سیستم متحرک با سیستم کنترل از راه دور یا سوئیچی به مشتریان عرضه می شود. این سیستم با اتصالات و قطعات خاص با تکنولوژی جدید که کاملا اختصاصی می‌باشد به همراه سیستم ثابت با اتصالات ساده آماده ارائه و اجرا به مشتریان است.» همان‌طور که از آمار منتشره بر می آید هم اکنون شدت مصرف انرژی در کشورمان یک و نیم برابر متوسط جهانی است. ارزیابی‌ها نشان می دهند که بیشترین شکاف و فاصله مربوط به بخش‌های تجاری،اداری و عمومی است. بنابراین شاید محصولاتی نظیر "لوورها” بتوانند سهمی هر‌چند کوچک درمهار اتلاف انرژی برای ساختمان های اداری وتجاری داشته باشند. در همین جا فرصت دیگری برای فارغ‌التحصیلان معماری ما ایجاد می شود که بتوانند با تجربه و هوش سرشار خود از این دست محصولات را طراحی کرده و حتی روانه بازارهای جهانی سازند.
چطور سن ساختمان از سی به سیصد سال برسد؟
یکی دیگر از شاخص‌های تعیین‌کننده کیفیت ساختمان از نظر مقاوم بودن آن، عمر مفید ساختمان‌ها است که متاسفانه در کشور ما کمتر از 30 سال برآورد شده است،درحالی‌که درکشورهای پیشرفته نزدیک 100 سال است و این یعنی اتلاف منابع ملی.اما چنانچه ساختمان‌ها با استاندارد بين المللي و مهندسي ساخته شود و محاسبه دقيق بار مرده و زنده رعايت و مكانيك خاك و مقاومت زمين نيز بررسي و كليه موارد رعايت شود، عمر مفيد مطابق استانداردهاي دنيا خواهد بود وچنانچه اين عمل با دقت كافي رعايت نشود، عمر ساختمان به حدود 20 تا 30 سال مي‌رسد.اين در حالي‌است كه در كشورهاي اروپايي و آمريكايي، با رعايت استانداردها عمر ساختمان‌ها 250 تا 300 سال محاسبه مي‌شود كه اين كار در ايران نيز قابل اجرا خواهد بود.
مورد دیگری که به عمر مفید ساختمان می افزاید کیفیت و استاندارد مصالح است. مصالح اصلي همانند سيمان، ميل‌گرد، آهن، لوله كابل ... بيشتر به مقاومت ساختمان كمك مي‌كند و بقيه مصالح نيز عمر ساختمان را طولاني‌تر مي‌كند. وقتي مصالح استاندارد در ساختمان مصرف شود و بر اجراي صحيح آن نيز نظارت صحيح صورت گيرد در حوادث طبيعي همانند زلزله، سيل و ... ساختمان پايدارتر و مقاوم‌تر عمل مي‌كند. بنابراين چنانچه حادثه‌اي پيش آيد با مصرف مصالح استاندارد، ساختمان‌ها بالاترين حد ممكن مقاومت را دارند و در نتيجه خسارت مالي و جاني كاهش مي‌يابد و به كمترين ميزان خود مي‌رسد.
بعد از مقوله مقاوم ساختن که به عمر مفید ساختمان می افزاید باید به ایمن ساختن اندیشید. علیرضا پازوکی دانشجوی رشته معماری و شهر سازی یکی از بازدید کنندگان نمایشگاه صنعت ساختمان برایمان در باب ایمن ساختن می گوید:«نباید ایمن سازی در پس مقوله مقاوم‌سازی در ساختمان محو و نابود شود.ایمن‌سازی به این معناست که آیا ساکنین ساختمان در برابر حوادثی چون آتش سوزی،خرابی سیستم آسانسور،خطرات ناشی از گاز و برق و ... بیشترین مصونیت را دارند؟ ضمن اینکه حوادث ناشی از ساخت و سازها برای کارگران در حین کارباید به حداقل ممکن برسد.»دراین بخش از صحبت‌های پازوکی خاطره تلخ سقوط  یک کارگر خارجی از طبقه چندم یک ساختمان تجاری در ذهنم تداعی می شود و ناخوداگاه به لرزه می افتم.کارگری که نه تخصصی در امر ساخت و ساز داشت و نه حتی بیمه‌ای که حین کار از او حمایتی شود.این دانشجوی رشته معماری و شهر‌سازی در ادامه می گوید:«مقوله سوم بهینه سازی است.اینکه چطور با کیفیت بسازیم و درعین حال مصالح را در حین ساخت و انرژی را در طراحی ساختمان به هدر ندهیم.طوری بسازیم که هم در مصالح صرفه جویی شود و هم پس از بهره برداری از ساختمان انرژی های مصرفی در ساختمان به حد اقل ممکن برسد.»