در فهرست نویسندگان پُرفروش‌ترین کتاب‌های کودک و نوجوان در 18 ردیف اول(به صفحه ششم کیهان ۲۶ اردیبهشت مراجعه شود) انتخاب شده، تنها یک نویسنده ایرانی دیده می‌شود که مرحوم مهدی آذریزدی مؤلف کتاب «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» است که مورد تأیید رهبر انقلاب اسلامی قرار گرفته است!!
اگر دقت کنیم که اغلب کتاب‌های این نویسندگان رویکرد اومانیستی به انسان و جهان هستی دارند و بدون خدائی را ‌ترویج می‌کنند و سبک زندگی غربی به‌خصوص زیست با حیوانات و اختلاط دختران و پسران یعنی آزادی جنسی و معماری غربی و پوشش غیردینی را تبلیغ می‌نمایند، متوجه خسارت عظیمی‌که به فرهنگ ملی اسلامی آن هم در ابتدای یادگیری و الگوبرداری سنّی یعنی کودک و نوجوان، وارد می‌آید می‌شویم.
بعضی از نویسندگان غربی هستند که بنا به سفارش سرویس‌های امنیتی آمریکا و کشورهای اروپایی کتاب می‌نویسند و ناشران و مترجمان دانسته یا ندانسته به سراغ این کتاب‌ها می‌روند.36
متأسفانه در خریدهای هیئت خرید ارشاد از ناشران‌ترجمه‌محور آثار زیادی در هر جلسه خریداری می‌شود که قطعاً در سوگیری آنان به ‌ترجمه مؤثر بوده و بخشی از نقدینگی آنان را برای ادامه کار تأمین می‌نماید. به آماری که از 19 جلسه خرید ارشاد تهیه شده است. (603ـ621)، (مرداد 97ـ مهر99) در سه گروه ادبیات و هنر، کودک و نوجوان و علوم اجتماعی از‌ ترجمه‌های ناشران توجه نمائید.
آش آن‌قدر شور شده است که ناشرانی که در سال‌های دهه هفتاد و هشتاد خود در رأس ‌ترجمه کتاب جای داشتند احساس نگرانی کرده و در جلسات انجمن ناشران کودک و نوجوان، موضوع چالش‌ترجمه را به‌عنوان یک تهدید مطرح می‌نمایند! البته بعضی از آنها تا حدودی رعایت جوانب اسلامی و ایرانی را می‌نمودند ولی اکنون ناشران تازه به میدان آمده عمدتاًً هیچ احساس قرابتی با فرهنگ ایرانی اسلامی نمی‌کنند.
۳- جشنواره‌های برترین‌های کتاب و نویسنده و ناشر
جشنواره‌های متعدی در حوزه کتاب اتفاق افتاده است که چندی است بر تعداد آنها با نام‌های مختلف افزوده شده است. اگرچه علی‌القاعده به‌نحوی با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارتباط دارند ولی بعضاً چندان با ضوابط و ملاک‌های مصوب ارشاد گره نخورده‌اند. ما با آن دسته از جشنواره‌ها که خارج از حیطه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اقدام به برگزیدن کتاب و نویسنده و ناشر می‌کنند یا به‌طور ماهیانه و فصلی کتاب‌های حوزه کودک و نوجوان را بررسی و گزینش‌شده‌هایشان را معرفی می‌نمایند، کاری نداریم. آنها دارند به نوعی در جهت‌دهی به انتخاب مردم و تغییر ذائقه‌ها اقدام می‌کنند و طبعاً نظارت و ساماندهی آنان به عهده متولی فرهنگ کشور یعنی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است و اینکه چقدر به این وظیفه عمل می‌کند و درست عمل می‌کند جای بحث دارد.
آنچه مورد‌ اشاره ما در این بحث است، مراسم‌ و جایزه‌های معتبر تحت نام رسمی ‌وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که انجام می‌گیرد و متأسفانه گاه آن‌قدر تلخ است که فریاد کارشناسان و دلسوزان را بلند می‌کند.
به‌عنوان نمونه درگروه ادبیات سی‌وهشتمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در بخش نقد ادبی، همه آثار راه‌یافته به دوره دوم داوری، ‌ترجمه هستند!!
در بخش نقد ادبی کتاب‌های «درآمدی بر رویکرد زیبایی شناختی به ادبیات کودک» تألیف ماریا نیکولاویا،‌ ترجمه مهدی حجوانی، تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، 1398، 572 ص»؛ «داستان‌نویسی: نگارش و نقد، تألیف آماندا بولتر،‌ ترجمه انیسا رئوفی، تهران: نشر هنوز، 1398، 384 ص»؛ «ژانر، تألیف جان فرو، ‌ترجمه لیلا میرصفیان، تهران: شرکت انتشارات علمی ‌فرهنگی، 1398، 275 ص»؛ «شعر را چگونه بخوانیم (دلباختن به شعر)، تألیف ادوارد هرش، ‌ترجمه مجتبی ویسی، تهران: مروارید، 1397، 364 ص»؛ «رویداد ادبیات، تألیف ‌تری ایگلتون، ‌ترجمه مشیت علایی، تهران: لاهیتا، 1398، 314 ص»؛ «سبک‌شناسی با شواهدی از نظم و نثر فارسی، تألیف پل سیمیسون، ترجمه فاطمه کردچگینی، تهران: نشر سیاهرود، 1398، 492 ص» و «درآمدی بر شعر معاصر آمریکا، تألیف و ‌ترجمه کامران احمدگلی و بهادر باقری، اصفهان: نشر خاموش، 1398، 528 ص» به‌عنوان نامزد شناخته شدند.37
و در اعلام نتایج برگزیدگان و شایستگان تقدیر جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، در گروه ‌ترجمه نوجوان سه اثر، کودک یک اثر، در نقد ادبی دو اثر در ‌تربیت‌بدنی یک اثر در عکاسی دو اثر، در هنرهای نمایشی یک اثر و در هنر یک اثر، برگزیده شده‌اند!38 جالب است که این آثار عمدتاًً از ناشران‌ترجمه‌محور گزینش شده‌اند! این گزینش در حالی است که به تعبیر وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی انتخاب کتاب سال جمهوری اسلامی، کارنامه نشر ایران است.(خبرگزاری مهر)
چرایی این اتفاق را بایستی کارشناسان و هیئت داوری نظر بدهند ولی در کدامین کشور، کتاب سال آن کشور اثر ‌ترجمه‌های دیگر کشورها، انتخاب می‌شود؟
چرا در زمینه نقد ادبی و سایر حوزه‌ها، شاهد کارکرد قابل قبولی برای چنین رخداد مهم کشور نیستیم؟ آیا همچنان به تولید داخل به چشم درجه دوم نگاه می‌شود؟ رصد نتایج جشنواره‌های مختلف، می‌تواند جریانی که آشکار و پنهان و هدفمند در حال شکل دادن به حوزه کتاب هستند را شناسایی و معرفی نماید و درصدد برنامه‌ریزی برای برطرف کردن ضعف‌ها باشد. این آمارها البته ظاهر قضیه هستند که تلخ‌اند اگر ورود به محتوا بشود چه بسا تلخی گزنده‌تر هم بشود. به‌عنوان مثال «درآمدی بر شعر معاصر آمریکا» چه کارکرد و نیازی از نیازهای حوزه ادبیات کشور را جوابگوست؟ در سایر کتب نیز می‌توان پرسش‌هایی را مطرح و نسبت به چرایی انتخاب آنها و جواب‌گویی به کدام نیاز فرهنگ و ادبیات کشور چالش آفرید.
آمار دیگری را در این زمینه ارائه می‌دهیم تا عمق این کودتا و فاجعه ‌ترجمه‌محوری مشخص شود. در جام باشگاه‌های کتابخوانی کتاب‌هایی که توسط دبیرخانه پنجمین جام باشگاه‌ها در سال 1399 و از سوی دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی فرهنگی معاونت امور فرهنگی (تا نیمه سال 98) انتخاب و برای مطالعه توصیه شده‌اند، با توجه به آنکه در ابتدای این معرفی کتاب‌ها، تأکید کرده‌اند که نسبت به‌ترجمه در برابر تألیف سخت‌گیری نموده‌اند، با شمارشی که انجام داده‌ایم این نتایج به ‌دست ‌آمده است:
«در کتاب‌های معرفی شده برای پیش دبستانی (دقت کنید که چه سنی از کودکان مورد مخاطب این کتاب‌ها هستند) از 258 عنوان کتاب معرفی شده تعداد 120 عنوان یعنی حدود 46/5 درصد آنها‌ ترجمه بوده است! و ناشران ‌ترجمه‌محور پرتقال با 22 عنوان و سپس زعفران و مبتکران هر کدام با 9 عنوان بیشترین کتاب را در این فهرست به‌ خود اختصاص داده‌اند!
در همین معرفی و توصیه به مطالعه، در گروه ویژه سه سال اول دبستان از 353 عنوان کتاب معرفی شده 152 عنوان یعنی 43 درصد آن کتاب‌های‌ترجمه هستند! در اینجا هم، نشر پرتقال با 26 عنوان، فاطمی‌(طوطی) با 17 عنوان و پرنده آبی (علمی ‌و فرهنگی) با 13 عنوان و زعفران با 9 عنوان در صدر قرار دارند!
باز در همین معرفی‌نامه و توصیه به اعضای باشگاه کتابخوانی برای گروه خردسال و کودکان سال اول دبستان از 150 اثر معرفی شده 79 اثر یعنی 52/7 درصد آن را آثار‌ترجمه تشکیل می‌دهند که همچنان نشر پرتقال با 23 عنوان در صدر قرار دارد و چشمه (چ) با 9 و میچکا با 5 اثر در ردیف‌های بعدی هستند!39
کتاب‌های معرفی شده برای سه سال دوم دبستان
از 391 عنوان کتاب معرفی شده تعداد 194 عنوان یعنی 49/6 درصدکتاب‌های ‌ترجمه و تعداد 197 عنوان یعنی 50/4 درصد کتاب‌های تألیفی هستند. در این فهرست نشر آفرینگان با 13 عنوان، پرتقال با 12 عنوان و محراب قلم و پیدایش هر کدام با 11 عنوان و طوطی (فاطمی) با 10 عنوان کتاب ‌ترجمه در صدر قرار دارند.
کتاب‌های معرفی شده برای دوره متوسطه (نوجوان)
از 443 عنوان کتاب معرفی شده 207 عنوان یعنی 46/7 درصد ‌ترجمه و 236 عنوان یعنی 53/3 درصد تألیف می‌باشند. در این فهرست نشر افق با 31 عنوان، پرتقال با 28 عنوان، پیدایش با 19 و محراب قلم و آفرینگان هر کدام با 14 عنوان، بیشترین آثار ‌ترجمه معرفی شده را به‌خود اختصاص داده‌اند.
ملاحظه می‌فرمایید که در مجموع از 1595 عنوان کتاب معرفی شده برای مطالعه کودکان و نوجوانان تعداد 752 عنوان یعنی 47 درصد کتاب‌ها‌ ترجمه و تعداد 843 عنوان یعنی 53 درصد کتاب‌ها تألیفی هستند. و نشر پرتقال (جدیدالتأسیس و از ناشران بزرگ‌ ترجمه‌محور) با 111 عنوان کتاب ‌ترجمه یعنی 15 درصد کل کتاب‌های معرفی شده بیشترین کتاب ‌ترجمه را در این فهرست دارد!40
آیا توصیه به مطالعه این حجم از آثار ‌ترجمه برای این گروه‌های سنی بسیار حساس که باید در دامان جمهوری اسلامی با فرهنگ، اعتقادات و سبک زندگی ایرانی اسلامی گره بخورند و زیر بنای محکمی‌ پیدا کنند، عجیب، دور از انتظار و تلخ نیست؟ آیا نگرانی معتقدین به انقلاب اسلامی و فرهنگ ملی اسلامی، به‌جا و تعبیر تهاجم فرهنگی مصداق پیدا نمی‌کند؟ به‌خصوص که در اغلب این کتاب‌های ‌ترجمه، انسان بی‌خدا، زیست با حیوانات به‌عنوان جایگزین انسان، اختلاط جنسی، پوشش غیردینی و... تبیلغ و ‌ترویج می‌گردد.
در هر حال، نشر کشور با یک لشکرکشی آشکار ‌ترجمه مواجه است. ‌ترجمه‌ای که سبک زندگی ایرانی اسلامی و پشتوانه فکری انقلاب اسلامی را هدف گرفته است. در این تهاجم ‌ترجمه‌ای، برخی عامداً و هوشمندانه عمل می‌کنند و بایستی در برابر آنها چه در دادن مجوز چه در دادن امکاناتی مثل خرید و انتخاب و گزینش مقابله قانونی و منطقی بشود؛ و بعضی نیز از سر غفلت و آسانی کار و اقتصاد فروش، در صف ‌ترجمه‌محورها درآمده‌اند که بایستی با آنان نیز رویکرد اجرای قانون و تشویق به تألیف را در پیش گرفت.
در هر صورت مسئولیت دادن به افراد متعهد و معتقد به فرهنگ ایرانی اسلامی در عمل و رفتار و نگاه در اهمیت اول اصلاح اوضاع قرار دارد و جلوگیری از نفوذ جناح‌ها و گرایشات سیاسی در حوزه کتاب و ‌ترجمه و سوگیری‌های آن نیز در اولویت بعدی است.
مؤسسه فرهنگی هنری قدر ولایت
_________________________________
36 - رجوع شود به کتاب «ارتش سرّی روشنفکران» که اسامی بخشی از این نویسندگان و ارتباطشان با سرویس‌های امنیتی را بازگو کرده است.
37- خبرگزاری دفاع پرس، 25/11/1399، کد خبر 442589
38- خبرگزاری فارس، 2/12/1399
39- سایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت امور فرهنگی.
40- لازم به ذکر است که این آمار به طور دستی از فهرست‌های معرفی کتاب استخراج شده و امکان چند خطای غیرمؤثر در نتیجه بررسی وجود دارد.