انوشه میرمرعشی

در طول ماه رمضان امسال ویژه برنامه‌های رمضانی گوناگونی از شبکه‌های مختلف سیمای جمهوری اسلامی قبل از زمان افطار به روی آنتن رفت. برنامه‌هایی که بسیاری از آنها با رویکرد برنامه «ماه عسل» به موضوعاتی می‌پرداختند که در آن به زیبایی‌ها، تلاش‌ها، صبوری‌ها و موفقیت‌های مردم عزیز ایران
‌اشاره داشت.
ولی دو ویژه برنامه شبکه 4 «زندگی پس از زندگی» و ویژه برنامه شبکه قرآن سیما یعنی «ضیافت» از سایر ویژه برنامه‌های قبل از افطار متمایز بود. در واقع می‌توان گفت رویکرد پژوهشی و متفاوت بودن موضوع، دو شاخصه مهم این دو برنامه بود که آنها را از سایر برنامه‌های قبل از افطار متفاوت می‌کرد. البته و متاسفانه در این میان ویژه برنامه «ضیافت» با وجود غنای بالا در محتوا، ابتکارات و خلاقیت‌های تصویری، کمتر مورد توجه سایر رسانه‌ها قرار گرفت....  
تلویزیون، تاریخ و قهرمانان
یکی از کارکردهای خوانش تاریخ برای همه ملت‌ها، سرمشق گیری و تاثیرپذیری از شخصیت‌های مثبت، انسانهای فداکار و قهرمانان آن سرزمین هاو ترویج مشی آنهاست. اما متاسفانه از آنجا که در طی دهه‌های طولانی تدوین تاریخ معاصر به وسیله جریان‌های روشنفکر وابسته به غرب و عمدتا انگلستان و یا وابسته به شرق و با نگاه مارکسیستی انجام می‌شده است؛ مذهبیون و قهرمانان آنها در تاریخ نگاری به حاشیه برده شده؛ و حتی گاهی کاملا حذف شده بودند.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی رویکرد حذف یا کمرنگ جلوه دادن نقش مذهبیون و به ویژه علما و دستگاه روحانیت در حوادث گوناگون فرهنگی، اجتماعی، علمی، اقتصادی و سیاسی در تاریخ نگاری تاریخ معاصر ایران مورد نقد قرار گرفت. و در مقابل مورخان و تاریخ نگارانی با رویکرد قرآنی شروع به تدوین تاریخ و معرفی زندگینامه علمای بزرگ و مجاهد و بیان نقش مؤثر آنها در تاریخ معاصر ایران کردند.
نتیجه این رویکرد جدید، تدوین کتاب‌هایی با محور زندگینامه و مبارزات علما و روحانیون بزرگ تاریخ معاصر در موسسات گوناگون تاریخی بود. کتابهایی که مبارزات بی‌وقفه و مجاهدانه علما و روحانیون با استبداد داخلی و استعمار را پیش چشم مخاطبان به نمایش می‌گذاشت و ناگفته‌های بسیاری از سلوک معنوی و عرفانی این علما و همچنین ناگفته‌های بسیاری از تاریخ معاصر ایران به همراه داشت.
طبیعتا مخاطب این‌گونه کتابهای پژوهشی تاریخی نه مخاطب عام که مخاطب خاص و جست‌وجوگران حقایق تاریخ بوده و هست.
اما قطعا لازم بوده و هست که مطالب این کتابهای ارزشمند در قالب، داستان کوتاه و رمان، برنامه‌های تصویری همچون برنامه‌های گفت‌وگومحور، مستند، فیلم، سریال و غیره تهیه شود و در اختیار مخاطب عام قرار گیرد...
مخاطب را به ضیافت تاریخ بردن
شبکه قرآن به رسم سال‌های گذشته، امسال هم ویژه برنامه قبل از افطار خود یعنی «ضیافت» را برای مخاطبان تدارک دیده بود.
این برنامه به تهیه کنندگی «سیدافضل میرلوحی»، کارگردانی علی خان‌پور و با اجرای سیدعلیرضا قوامی یک‌ساعت مانده به اذان مغرب به روی آنتن می‌رفت.
اما در برنامه امسال برنامه سازان این شبکه هدف خود را به شناساندن علما و روحانیون بزرگ تاریخ معاصر به مخاطب، متمرکز کرده بودند. علمایی که علاوه‌بر سجایای اخلاقی و حالات عرفانی، سابقه‌ای درخشان در مبارزه با استبداد زمانه خود و استعمار [عمدتا استعمار انگلستان] داشتند. علما و روحانیونی که برای دفاع از دین و استقلال وطن و حل مشکلات مردم دست به قیام زده و ابتکارات و ابداعات بسیاری از خود نشان دادند. و البته در این راه سختی‌های بسیاری هم متحمل شدند.
ویژه برنامه «ضیافت» در قالب برنامه‌ای گفت‌وگو محور هرشب میزبان یکی از محققان و پژوهشگران بود. محققانی که در هر قسمت با پشتوانه تحقیق، اسناد و مدارک تاریخی؛ زندگینامه علمایی چون «آیت‌الله ملااحمد نراقی»، «آیت‌الله سیدعلی قاضی»، «آیت‌الله شیخ فضل الله نوری»، «آیت‌الله ابوالحسن انگجی»، «آیت‌الله سیدحسن مدرس» و... را بیان می‌کردند...
که شاید بتوان گفت اولین نقطه قوت این برنامه حضور همین محققان برجسته در هر قسمت بود. محققان و پژوهشگرانی چون آیت‌الله صدیقی، حجت‌الاسلام محمد مسجدجامعی، استاد حاج قاسم تبریزی، و.... که خود صاحب اثر و دارای عناوین متعدد کتاب و مقاله هستند.
اما نقطه قوت دوم این برنامه تهیه کلیپ و مستندهای کوتاه از زندگی و زمانه هر عالم به شکل جداگانه بود. به طور مثال اگر رویارویی آیت‌الله میرزامحمدتقی شیرازی با استعمارگران انگلیسی در کشور عراق روایت می‌شد؛ در کلیپی با نشان دادن تصاویر «لرد کرزن» نماینده استعمار انگلیس در کشور‌اشغال شده عراق، به همراه نشان دادن تصاویر قیام مردم عراق در پی فتوای آیت‌الله شیرازی علیه انگلیسی‌ها، امکان بهتری برای فهم تاریخ و حوادث آن مقطع برای مخاطبان فراهم می‌کرد.   
در واقع می‌توان گفت عوامل برنامه ضیافت با درک اهمیت الگوسازی زندگی بزرگان و قهرمانان جهان اسلام و وطن برای عموم مردم به ویژه جوانان، گام نخست برای ارائه محتواهای تولید شده درباره مبارزات علما در تاریخ معاصر به مخاطب را در سیمای جمهوری اسلامی برداشته است. اقدامی قابل تقدیر که امید است در سال‌های آینده به تولید مستند داستانی‌های خوش ساخت و حتی به ساخت فیلم و سریال‌هایی با موضوع زندگی و مبارزات علما در تاریخ معاصر، منجر شود.