كُميت لَنگ فعاليتهاي فرهنگي دانشگاه‌ها در دوران كـرونا!
کرونا باعث تغییراتی در فعالیت‌های فرهنگی دانشگاه و حرکت به سمت فضای مجازی شده؛ اما در واقع فعالیت‌های کمی‌گرایانه سر جای خود هستند و فقط از سالن آمفی‌تئاتر به محیط وب و از سمینار به وبینار تغییر پیدا کرده‌اند.
همیشه توجیه اول معاونان فرهنگی دانشگاه‌ها برای کم‌کاریشان کمبود بودجه است. خیال خام است اگر کسی فکر کند در جلسات شورای فرهنگی دانشگاه‌ها کسی به اثرگذاری فعالیت فرهنگی فکر می‌کند، یا به دنبال برنامه‌ریزی مدون هستند، یا خدایی ناکرده برای کانون‌ها، انجمن‌ها و تشکل‌ها، سیاست‌گذاری می‌کنند. البته همه دانشگاه‌ها را به یک چوب نمی‌رانیم اما جو غالب فضای دانشگاه‌های کشور چنین چیزی را نشان می‌دهد.
دعوای کمّیت و کیفیت همیشه و در هر کاری وجود داشته، از بد روزگار، ذهن انسان هم بالذات کمی‌گراست و باعث می‌شود؛ کمیت پیروز همیشگی باشد. کمیت هم گزارش پُرکن است هم کم‌دردسر. سمینار و همایش برگزار کردن برای معاون فرهنگی دانشگاه، فقط یک دردسر اجرایی دارد که آن هم روی دوش دانشجوست؛ دانشجویی که به خیال خود فکر می‌کند در حال انجام کاری بزرگ در عرصه فرهنگ کشور است.
سنجش کیفیت سخت است، اما برای همان همایش‌ها حداقل می‌توان یک هدف‌گذاری کرد و بعد از یک سال بررسی شود که آیا به هدف رسیده‌ایم یا نه. هدف داشتن در هر کاری قدم اول مدیریت است. از مدیر، معاون و رئیس‌دانشگاهی که برای بخش فرهنگی هدف روشنی ندارد؛ چطور می‌توان انتظار داشت که دست به سیاست‌گذاری در این حوزه بزند. هر چند که پُر کردن گزارش عملکرد پایان سال، هدفی است که همیشه وجود داشته، خیلی هم روشن بوده است.
برای درک بهتر این موضوع که گزارش عملکرد چقدر در نظام دانشگاهی و سیستم وزارت علوم مهم است؛ باید به این بخش از صحبت‌های مدیرکل پشتیبانی امور فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم توجه کنیم که در پاسخ لزوم ایجاد مکانیزم نظارتی بر عملکرد فرهنگی دانشگاه‌ها، گفته است: «مکانیزم نظارتی بر فعالیت‌های فرهنگی دانشگاه‌ها وجود دارد و تمامی دانشگاه‌ها ملزم به ارائه گزارش درباره عملکرد فرهنگی خود به وزارت علوم هستند. این گزارش‌ها در معاونت فرهنگی وزارت علوم مورد بررسی قرار می‌گیرد و از مجموعه‌های دانشجویی برتر تقدیر می‌شود. در صورت لزوم، تذکرهای کتبی و غیر کتبی نیز به دانشگاه‌ها داده خواهد شد.»
نامبرده در ادامه بر این موضوع هم تاکید می‌کند که بعد از همه‌گیری کرونا عملکرد فرهنگی دانشگاه‌ها، قابل قبول بوده و هیچکدام از فعالیت‌ها و برنامه‌های فرهنگی تعطیل نشده است.
تقلیل مکانیزم نظارتی به ارائه گزارش و تاکید بر اینکه هیچ برنامه‌ای تعطیل نشده است؛ به خوبی نشان می‌دهد که اصل مهم در سنجش عملکرد فرهنگی دانشگاه‌ها در سیستم وزارت علوم کار کمّی و گزارش است. همین موضوع هم باعث شده که برگزاری همایش و جشن پای ثابت برنامه‌های فرهنگی دانشگاه باشد.
يكي از کارشناسان حوزه فرهنگ و رسانه نيز، به همین موضوع‌اشاره کرده و گفته است: «در سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی معاونت‌های فرهنگی، همواره سمینارها و همایش‌ها پای ثابت است، هیچ‌گاه به فکر کیفیت فعالیت‌های فرهنگی نبوده‌ایم و همواره به کمیت توجه کرده‌ایم. به همین دلیل آسیبی که به دلیل نداشتن تحرک کیفی در حوزه معاونت‌های فرهنگی و دانشجویی شامل حال جامعه می‌شود، به مراتب بیشتر از فضای داخلی دانشگاه است.»
این مدرس دانشگاه در ادامه، شرایط کرونایی در یک سال گذشته را بهترین فرصت برای معاونان فرهنگی دانشگاه‌ها عنوان کرده تا آستینی بالا می‌زدند و سیاستگذاریهای فرهنگی دانشگاه را به سمتی سوق می‌دادند که باعث تقویت کیفیت برنامه‌های فرهنگی و توجه به مسائل معنوی در کنار آموزش و کمیت‌گرایی می‌شد.
اما در یکسال گذشته و با همه‌گیری کرونا فعالیت‌های فرهنگی دانشگاه‌ها چه تغییری کرده است؟ آیا واقعا شاهد یک دگرگونی در سیاست‌های فرهنگی دانشگاه‌ها بوده و هستیم؟ برای رسیدن به جواب این سؤال بهتر است پاسخ چند تن از معاونان فرهنگی دانشگاه‌ها را مرور کنیم.
معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه کاشان گفته است: «شیوع ویروس کرونا اتفاقی غافلگیر‌کننده بود و موضوعی نبود که بخواهیم تدابیری را از قبل برای آن در نظر بگیریم. با توجه به این مسئله، معاونت فرهنگی وزارت علوم چندین کارگاه آموزشی را با محوریت فعالیت فرهنگی در فضای مجازی برگزار کرد تا معاونان فرهنگی با این فرآیند آشنا شوند.»
نامبرده در ادامه به این موضوع را هم مطرح می‌کند که دانشگاه کاشان نیز جزء دانشگاه‌های پیش قدم در عرصه فعالیت فرهنگی در فضای مجازی بوده و تشکل‌ها و کانون‌های دانشجویی این دانشگاه در فضای مجازی فعال شده‌اند و ارتباط خوبی را با بدنه دانشجویان برقرار کرده‌اند.
معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه اصفهان نيز می‌گوید: «پس از شیوع کرونا و نبود دانشجویان در فضای دانشگاه، فعالیت‌های تشکل‌ها، کانون‌ها و انجمن‌های علمی شور و هیجان قبلی خود را از دست داد. اما پس از مدتی تمامی این فعالیت‌ها در فضای مجازی انجام شد و تشکل‌ها و کانون‌ها، تمامی برنامه‌های خود را با محوریت فضای مجازی تدوین کردند.»
افزون بر اين، معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه یزد نيز درباره سیاستگذاریهای فرهنگی این دانشگاه در سال جدید اظهار کرده است: «ما طبق روال گذشته برنامه‌های فرهنگی را با محوریت فضای مجازی پیش می‌بریم و برنامه‌های فرهنگی دانشگاه نسبت به سال گذشته، تفاوت چندان زیادی نخواهد داشت.»
معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه خوارزمی نيز آگاهی بخشی به دانشجویان در امور مختلف و تقویت باورها را سیاست اصلی معاونت فرهنگی و دانشجویی دانشگاه متبوعش در سال جدید عنوان کرده و گفته است: «تقویت کانون‌های فرهنگی و انجمن‌ها به ویژه انجمن‌های علمی در قالب برگزاری سمینارهای مجازی، کارگاه‌های آموزشی و توسعه نشریات علمی از دیگر برنامه‌های فرهنگی دانشگاه خوارزمی در سال جدید محسوب می‌شود.»
به نقل از ايسكانيوز؛ «فضای مجازی» کلیدواژه‌ای است که در صحبت‌های معاونان فرهنگی دانشگاه‌ها خودنمایی می‌کند. شاید باید از ویروس کرونا تشکر کنیم که باعث شده معاونان فرهنگی دانشگاه‌ها به فضای مجازی که امروز بسیار تاثیرگذارتر از فعالیت‌های همایشی است؛ توجه کنند. البته واضح است که تبدیل سمینار به وبینار آن چیزی نیست که از فعالیت در فضای مجازی انتظار می‌رود؛ اما شاید برای شروع بد نباشد. حداقل می‌توان امید داشت این توفیق اجباری در آینده برخی نگاه‌های کمّی‌گرا را در حوزه فرهنگ تغییر دهد؛ هر چند فعالیت یکساله دانشگاه‌ها و گفته‌های معاونان فرهنگی چنین چیزی را نشان نمی‌دهد.
سمینار و وبینار هر دو ابزارند برای رسیدن به یک هدف؛ اما در نگاه حاکم بر مدیریت فرهنگی دانشگاه‌ها، اصل برگزار شدن اینها هدف است. کرونا هر چیزی را تغییر داده باشد این نگاه را نتوانسته در دانشگاه‌های ما تغییر دهد که هدف از فعالیت فرهنگی تاثیرگذاری و تغییر ذهنیت‌هاست. با این همه باید خوشحال باشیم که فعلاً و تا پایان عصر حاکمیت کرونا قرار نیست؛ پول‌های چند ده میلیونی خرج همایش‌های گزارش پُرکن شود!