آفتی به نام «مدركگرايی پوچ»!
«دلیل شما برای تحصیل در مقطع دکتری چیست؟». دقیقا همان سؤالی که وقتی در جلسه کنکور حاضر مي شويم، بايد بدان پاسخ دهيم. در واقع این یک سؤال اساسی است که معمولا داوطلبان پاسخ روشن و قانع‌کننده‌ای براي آن ندارند. بیشتر افرادی که این سالها در مقاطع ارشد و دکتری تحصیل می‌کنند معمولاً ارتقای شغلی را انگیزه تحصیل می‌دانند، حال یا محل کار برای ارتقای شغلی آنها را ملزم به تحصیل کرده است یا آنها برای کسب موقعیتی بهتر به تحصیل روی آورده‌اند.
با این وجود این سؤال خیلی از تحصیلکردگان و افراد پیرامون آنهاست که چرا اینهمه استقبال برای تحصیل در مقاطع بالا وجود دارد و با این وجود آمار بیکاری و‌اشتغال جوانان همچنان در بالاترین سطح است. عده‌ای سیستم آموزش عالی و برخی دیگر، نهادینه شدن فرهنگ‌های نادرست در جامعه را دلیلی برای این امر می‌دانند. افزایش تب مدرک‌گرایی در جامعه سال‌هاست که پایین نیامده و پیچیدگی آن باعث شده مسئولان برای حل آن، این دست و آن دست کنند یا برعهده یکدیگر بدانند.
معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، درباره افزایش تب مدرک‌گرایی در بین جوانان بیان مي‌كند: مسئله مدرک‌گرایی چند بُعدی است و نمی‌توان به صورت ساده تحلیل کرد، اما بخش عمده آن به مسائل فرهنگی مربوط می‌شود.
نامبرده ادامه مي‌دهد: گاهی فشار خانواده‌ها برای تحصیل فرزندانشان بنابر هر دلیلی (مثل تضمین آینده شغلی یا کسب جایگاه اجتماعي) باعث تشویق جوانان به سمت تحصیل بیشتر و گرفتن مدارک تحصیلی عالیه می‌شود. از طرف دیگر در سال‌های گذشته داشتن مدرک تحصیلی با جایگاه شغلی ارتباط مستقیم داشت و فرد به واسطه کسب مدرک بالاتر می‌توانست جایگاه شغلی، حقوق و اضافه کار خود را ارتقا دهد.
وی با بیان اینکه هنوز هم در نظام اداری مدرک شغلی تا حدی اثرگذار است، اظهار داشت: این مسائل به افزایش مدرک‌گرایی در جامعه دامن می‌زند. این مسئله حتی باعث شده است که گاهی جوانان تا مقطع دکتری هیچ شغل و حرفه‌ای نداشته باشند و تنها به این امید که مدرک تحصیلی بالاتر شغلی تضمین شده برای آنها به ارمغان می‌آورد، در پی تحصیل هستند. یکی از دلایل معضل بیکاری نیز می‌تواند همین امر باشد.
معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تصریح کرد: دست به دست یکدیگر دادن چند مسئله باعث شده تا مدرک‌گرایی در جامعه افزایش پیدا کند و تحلیل آن پیچیده باشد. البته درحال حاضر آمار و گزارش‌ها نشان می‌دهند که رفتار‌ها تا حدی تغییر کرده و دیگر همچون گذشته استقبال زیادی از آموزش عالی نمی‌شود. در حقیقت این روند به سمت استقبال از آموزش‌های مهارتی درحال تغییر است.
نامبرده ادامه داد: هرچند که هنوز تا رسیدن به شرایط ایده‌آل فاصله زیادی داریم، اما همین که استقبال از آموزش‌های مهارتی شکل گرفته، شرایط خوبی است، چون جوانان به این باور رسیده‌اند که برای داشتن یک شغل در آینده به مهارت نیاز دارند و مدارک کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری برای فرد شغل نمی‌آورد.
وی گفت: خوشبختانه در بخش خصوصی، توجه به مدارک تحصیلی برای جذب نیروی متخصص کمتر شده است و معمولا کارفرمایان به دنبال افراد کاربلد برای انعقاد قرارداد و استخدام هستند نه فردی که صرفا یک مدرک تحصیلی داشته باشد؛ بنابراین می‌توان امیدوار بود که در آینده این مشکل برطرف خواهد شد.
معاون آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری عنوان کرد: مسئله مدرک‌گرایی دارای ابعاد مختلفی است که حل آن کار وزارت علوم به تنهایی نیست، در حقیقت وزارت علوم تنها شاید بتواند یک بخش آن را مدیریت کند و باید بقیه وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مربوطه دست به کار شوند. مشخص نبودن هدف و برنامه‌ریزی برای آینده باعث شده تا جوانان تا اندازه‌ای راه خود را گم کنند و ندانند که تا کجا باید درس بخوانند. مشاوره‌ها و پاسخ‌های متنوعی برای این سؤال وجود دارد که یک جوان تا کجا باید درس بخواند و هرکس بسته به هدف و آینده‌اش برنامه‌ای دارد. در این راه توصیه و مشاوره‌های اساتید که سالها با دانشجویان مختلفی سروکار داشته‌اند و آینده هرکدام را تاحدودی دیده‌اند، تجربه خوبی به نظر می‌رسد.
به نقل از خبرگزاري دانشجو؛ وي در پاسخ به این سؤال که برای ادامه تحصیل به دانشجویان تا چه مقطعی را توصیه می‌کند، گفت: هنگامی که دانشجویان در این باره از ما مشاوره می‌گیرند علاقه و هدف‌گذاری آنها برای آینده را معیار قرار می‌دهيم و معتقديم هر فرد باید به دنبال علاقه خودش برود. وقتی جوانی به کارآفرینی و راه‌اندازی یک شغل علاقه دارد هرگز توصیه نمی‌کنيم که تا مقطع دکتری به تحصیل بپردازد، چون ممکن است که مدرک آن فرد در راه‌اندازی کسب‌وکارش تاثیرگذار باشد، اما به طور کلی کمک‌کننده نیست.
نامبرده گفت: اینگونه نیست که اگر کسی ارشد و دکتری بخواند حتما کارآفرین می‌شود یا می‌تواند یک تجارت و حرفه راه‌اندازی کند. به دانشجویان بسیار توصیه می‌کنم که اگر قصد راه‌اندازی شغلی را دارند بعد از دوران کارشناسی، مهارت مورد علاقه‌شان را آموزش ببینند و به سراغ آن روند. مطمئنا اگر در علاقه و راه خود مسلط و حرفه‌ای باشیم کار همیشه وجود دارد لذا توصیه اول من نگاه به علاقه و برنامه طولانی مدت برای آینده است.