بایدن؛ از وعده بازگشت به برجام تا فشـار به اروپـا برای تحریم ایران
امین رضایی
بعد از گذشت حدود سه ماه از ورود جو بایدن به کاخ سفید، سیاست ایالات متحده آمریکا در قبال توافق هسته‌ای روز به روز در حال محرز شدن است. علیرغم تمامی انتقادات دموکرات‌ها به سیاست فشار حداکثری دونالد ترامپ، دولت جو بایدن تقریباً همان استراتژی را با اندکی تغییر پیگیری کرده است.
اگر چه تا حدی مواضع اعلامی و نوع گفتاری مقامات آمریکایی در این مدت تغییر کرده‌اما سیاست اعمالی تغییری نداشته است. از دیدگاه ساکنان جدید کاخ سفید برجام می‌باید در راستای برطرف کردن خواسته‌های آنها تغییر یابد و توافق هسته‌ای حتی دیگر کف اهداف آنها را نیز تامین نمی‌کند. این موضوع در نخستین کنفرانس خبری بایدن نیز تا حدی انعکاس داشت به گونه‌ای که اگر چه او با هیچ پرسشی درباره موضوع برجام مواجه نشد اما ظاهرا خودش هم هیچ میلی به سخن گفتن در این باره نداشت !
در این بین همگرایی جدی بین دو سوی آتلانتیک بوجود آمده و اتحادیه اروپا و آمریکا همزمان از لزوم تغییر و لحاظ شدن اهداف زیاده‌طلبانه خود سخن گفته‌اند. به نظر می‌رسد اروپایی‌ها و آمریکایی به این جمع‌بندی رسیده‌اند که تعلل در احیای برجام می‌تواند به پذیرش خواسته‌های آنها از سوی ایران منجر شود. در مقابل ایران همیشه تاکید داشته اصرار و عجله‌ای برای بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای ندارد.
نکته قابل تامل تقسیم کار اروپا با دولت جدید آمریکا برای منفعل کردن ایران در جریان مذاکرات و قرار دادن ایران از موضع طلبکار به موضع بدهکاراست. در همین راستا اتحادیه اروپا طی روزهای اخیر دور جدیدی از تحریم‌ها علیه ایران را آغاز و چند فرد و نهاد ایرانی را در لیست تحریم‌های خود قرار داد.
نکته مهم اینکه این اولین تحریم حقوق‌بشری اروپا علیه ایران از 2013 بدین‌سو است. نکته مهم‌تر اینکه بهانه‌های تحریم به حوادثی بازمی‌گردد که در دوران ترامپ رخ داده ولی اتحادیه اروپا در زمانه استقرار بایدن، تصمیم به افزایش تحریم‌های حقوق‌بشری گرفته است.
در عین حال شعارها و مواضع لفظی دولت بایدن درخصوص احیای برجام، اهمیت موضوع جلب نظر ایران را کاهش داده و به همین دلیل تصمیم به تداوم فشارها در پرونده‌های دیگر از جمله با ادعای حقوق بشری علیه ایران گرفته‌اند. این درحالی است که اساسا مقامات اروپایی و آمریکائی خود بزرگ‌ترین ناقضان حقوق بشری محسوب می‌شوند و کسی مانند «نوام چامسکی» استاد دانشگاه‌های آمریکا در کتاب‌هایش به موارد بسیاری از نقض حقوق بشر توسط آمریکا در سراسر جهان با ذکر مصادیق اشاره کرده است.
دیگر اینکه روسای جمهور آمریکا در موارد مختلفی از جمله سرپوش گذاشتن بر پرونده‌های فساد خود با یکدیگر همپوشانی دارند. بر اساس شواهد تاریخی از کارتر و ریگان گرفته تا بوش پدر و پسر ، کلینتون و اوباما تا ترامپ هر کدام در زمان ریاست جمهوری خود با اتهامات مالی خود با اعضای خانواده شان روبرو بوده‌اند و تنها بخش‌هایی از این فساد‌های مالی در زمان تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری گشوده شده و کاندیداهای علیه یکدیگر دست به افشا‌گری زده‌اند.
آخرین نمونه آن هم مربوط به انتخابات 2021 آمریکا بود که دونالد ترامپ و جوبایدن در مناظره‌ها دست به افشا‌گری زده و یکدیگر را به فساد مالی متهم کردند. در جریان انتخابات اخیر ریاست‌جمهوری آمریکا که به شکست ترامپ و پیروزی بایدن انجامید، دونالد ترامپ مسئله فعالیت‌های اقتصادی هانتر بایدن، فرزند جو بایدن در اروپا را به دفعات پیش کشید و می‌گفت «ایمیل‌های وحشتناکی» وجود دارد که نشان می‌دهد خانواده بایدن با چطور پول‌هایی سر و کار دارند.
درهمان مقطع مقامات قضایی در کشور اوکراین نیز پرونده‌ای درخصوص بایدن به جریان انداخته‌اند که بر اساس اسناد موجود، جو بایدن به فساد گسترده در خاک اوکراین محکوم شده است. البته ترامپ که خود یکی از فاسد‌ترین روسای جمهور آمریکا لقب گرفته است برای این افشا‌گری هزینه سنگینی پرداخت و دموکرات‌ها در مجلس نمایندگان به رهبری «نانسی پلوسی» حتی تلاش کردند تا به این بهانه ترامپ را تبدیل به چهارمین رئیس‌جمهور استیضاح‌شده این کشور بعد از «اندرو جکسون»، «ریچارد نیکسون» و «بیل کلینتون» تبدیل کنند.
ماجرای فساد خانوادگی بایدن در اروپا از آنجا شروع شد که در سال ۲۰۱۴ جو بایدن به عنوان معاون رئیس‌جمهور وقت آمریکا رهبری‌کننده اعتراضات هدایت‌شده از طرف غرب در میدان «اروپا» در کیف را برعهده داشت که به برکناری ویکتور یانوکوویچ رئیس‌جمهور اوکراین انجامید، اما اعلام استخدام پسر او، هانتر بایدن در یک شرکت سرشناس حوزه گاز طبیعی در اوکراین مناقشه‌آفرین شد.
سرنگون شدن یانوکوویچ دولت اوباما را بر آن داشت تا سریعا به سراغ عمیق‌تر کردن روابطش با دولت جدید اوکراین برود. جو بایدن در این روند یک نقش رهبری‌کننده ایفا کرد و در این راستا به اوکراین سفر کرد و بارها با رئیس‌جمهور جدید متمایل به غربی که بعد از سرنگونی یانوکوویچ در اوکراین روی کار آمد گفت‌وگو انجام داد. مشخص شدن نقش تجاری پسر جوبایدن در اوکراین باعث نگرانی آن دسته از فعالان ضد فساد شد که معتقد بودند شرکت بوریسما هولدینگز به دنبال افزایش نفوذ دموکراته در اوکراین است. حقوق خود هانتر بایدن در شرکت بریسما انرژی به ۵۰ هزار دلار در ماه می‌رسید که برای یک مدیر حتی در قامت شرکت‌های بزرگ آمریکایی نیز زیاد است. اما اندکی بعد، این انتصاب‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها نتیجه خود را نشان داد.
بنا بر شواهد ، دخالت جو بایدن رئیس‌جمهور فعلی آمریکا در برکناری دادستان کل اوکراین در زمان ریاست‌جمهوری پترو پروشنکو واضح است. بایدن یک مهلت ۶ ساعته برای برکناری او تعیین کرده و دلیل آن را عدم اقدام جدی وی در مبارزه با فساد ذکر کرده بود. در صورتی که اوکراین از این کار سر باز می‌زد، از کمک یک میلیارددلاری به اوکراین خبری نمی‌شد. انتصاب دادستان جدید یوری لوتسنکو به سرعت توانست اثرات خود را در سرنوشت پرونده‌های مرتبط با پسر جو بایدن نشان دهد. شرکت بریسما علیرغم محرز بودن پرونده فساد توانست مجوزهای تولید نفت و گاز خود را حفظ و در سال ۲۰۱۷ از اتهام عدم پرداخت مالیات به طور کامل تبرئه شود.
با تغییر دولت اوکراین اما برخی از پرونده‌های سابق بازگشایی شده‌اند و یوری لوتسنکو که بسیاری از پرونده‌های مرتبط با هلدینگ بوریسما را مختومه اعلام کرده بود از سوی برخی نمایندگان مجلس اوکراین به همکاری با مافیای انرژی متهم کرد.
با این حال، رسانه‌ها و روزنامه‌های مطرح و اثرگذار آمریکایی به مسئله فساد قطعی و محرز شده در خانواده رئیس‌جمهور این کشور بی‌توجهند و اخبار دیگری در مورد دیدگاه‌های بایدن علیه مقامات دیگر کشورها از جمله ایران را منتشر می‌کنند.