تحريم داخلي بلاي جان دانشگاه‌ها!
نخبگان ایرانی در کشورهای مختلف جهان و در شرکت‌های مطرح دنیا مشغول به فعالیت و ایجاد نوآوری هستند؛ نخبگانی که بخش اصلی آموزش خود را در داخل کشور گذرانده‌اند اما با وجود نیاز کشور به علم و توانایی آنها، گویا شامل تحریم خودی‌ها هستند.
در حال حاضر نزدیک به ۱۰ سال است که ما درگیر سخت‌ترین و بی‌سابقه‌ترین تحریم‌ها در دنیا علیه یک کشور هستیم. در ۱۰ سال اخیر مردم درگیر سخت‌ترین شرایط اقتصادی بودند و هستند. اگر در این سال‌ها به جای امید بستن به رفع تحریم، توسط کسانی که خودشان تحریم‌کننده هستند؛ به توان دانشگاه‌های کشور اعتماد می‌شد یقیناً وضعیت اقتصاد و تولید ما بهتر از وضعیت کنونی بود.
تولید داخلی مهم‌ترین عامل تعیین‌کننده وضعیت اقتصاد یک کشور است. اگر موانعی که برای ارتباط بین دانشگاه و صنعت وجود دارد رفع می‌شد؛ اکنون بسیاری از صنایعی که به خاطر تحریم تولیدشان کم شده یا خوابیده، زنده بودند و ما با این همه مشکل مواجه نبودیم.
مسئولان کشور باید از خود سوال بپرسند که چطور ممکن است در بدترین شرایط تحریم باز هم ویزای نخبگان ما توسط همان کشورهای تحریم‌کننده صادر می‌شود. این سوالی است که مسئولان دولتی باید از خود بپرسند که چرا حتی دانشجوهای با سطح متوسط ما هم وقتی از کشور خارج می‌شوند؛ بعضاً در بهترین شرکت‌های خارجی مشغول به کار می‌شوند و آنجا نه تنها دغدغه شغل ندارند که حتی نیازهای جدید آن شرکت را هم می‌توانند برطرف کنند. چرا ما نمی‌توانیم از این توان بالقوه خود استفاده کنیم؟
در دهه ۹۰ به جز سال ۹۴، «اقتصاد» نقشی محوری در انتخاب شعار سال توسط رهبری داشته است. از سال ۹۶ هم تاکید ایشان در انتخاب شعار سال، حمایت از تولید بوده است. تکرار شعار اقتصادی در یک دهه اخیر نشان‌دهنده این است که این مشکل هنوز حل نشده است. بسیاری از مشکلات و موانع بر سر تولید به ساختارهای اقتصادی و تامین نقدینگی مربوط می‌شود اما دانشگاه هم به عنوان بخشی از سیستم جامعه و جزئی از زنجیره توسعه، نقش مهمی در حل مسائل تولید دارد. رئیس دانشگاه تبریز درباره ادامه یافتن مشکلات اقتصادی به رغم تاکیدات مقام معظم رهبری، گفت: «یک طرف این مشکل دانشگاه است و طرف دیگر مشکلاتی است که در زیرساخت‌های صنعتی کشور وجود دارد.»
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی قم درباره نقشی که دانشگاه می‌تواند در پشتیبانی از تولید داشته باشد، گفت: «دانشگاه در پشتیبانی از تولید نقش ویژه‌ای دارد؛ با ایجاد دانش، مهارت‌افزایی و تربیت نسل جوان دارای ابتکار، خلاقیت و کارآمدی برای مسیر تولید و پیشرفت اقتصاد دانش‌بنیان و اقتصاد مقاومتی این پشتیبانی صورت می‌گیرد.»
صنعت و اقتصاد برای همه کارهای خود از نیروی انسانی گرفته تا ایجاد نوآوری و مدیریت پروژه‌ها نیازمند دانشگاه است. در واقع دانشگاه مغز متفکر جامعه است و اگر دانشگاه فعال و پویا نباشد؛ پیشرفت و توسعه‌ای هم در اقتصاد رخ نخواهد داد. رئیس دانشگاه همدان در این باره گفته است: «دانشگاه به عنوان یک زیرسیستم در جامعه که خودش دارای زیرسیستم‌هایی است؛ باید در زمینه آموزش، پژوهش، کارآفرینی، مسئولیت اجتماعی و حکمرانی فعال شود.»
نقش بی‌بدیل دانشگاه در حل مشکلات اقتصادی کشور بر هیچ‌کس پوشیده نیست؛ اما مشکل کار کجاست که به این نقش، آن طور که باید و شاید توجه نمی‌شود. رئیس دانشگاه آزاد اسلامی قم در این باره می‌گوید: «تربیت دانشجو در راستای حل مسائل و نیازهای اساسی جامعه، امری است که سال‌ها در ساختار وزارت علوم و دانشگاه‌های کشور مورد غفلت قرار گرفته است». نامبرده معتقد است دانشگاه‌های ما به سمت برنامه‌هایی می‌روند که در غالب موارد به‌روز نیستند و بر اساس مباحث نظری غیرکاربردی شکل گرفته‌اند.
تربیت نیروی انسانی که بتواند مشکلات کشور را حل کند؛ نیازمند شناخت درست نیازهای جامعه است. این شناخت صورت نمی‌گیرد مگر اینکه یک ارتباط واقعی بین دانشگاه و جامعه برقرار شود. رئیس دانشگاه بجنورد در این‌باره گفت: «باید این ضرورت ایجاد شود که تبدیل مشکلات موجود به مسائل علمی، نیازمند ارتباط بین دانشگاه و جامعه است.»
رئیس دانشگاه ارومیه نيز معتقد است آموزش و پژوهش نقش‌های اصلی است که دانشگاه برای تحقق شعار سال ۱۴۰۰ برعهده دارند اما مشکل این است که آموزش و پژوهش در دانشگاه امروز جدای از جامعه، صنعت، اقتصاد و کشاورزی است. نامبرده در ادامه اظهار مي‌دارد: «پژوهش‌های دانشگاهی باید به نفع تمام ارکان جامعه از جمله صنعت و کشاورزی باشد. اگر پژوهش و آموزش در دانشگاه‌ها به‌درستی انجام شود، دیگر فارغ‌التحصیلان بیکار نخواهند بود؛ یا جذب بازار کار می‌شوند یا خودشان کارآفرین خواهند شد.»
اما رئیس دانشگاه تبریز در این‌باره نظر متفاوتی دارد و می‌گوید: «دانشجو و فارغ‌التحصیل ایرانی در دنیا با آموخته‌هایی که در دانشگاه‌های ایران فراگرفته کار می‌کند، اما این افراد در کشور جذب نمی‌شوند». وي معتقد است که فقط درصد کمی از فارغ‌التحصیلان این امکان را دارند که کارآفرین شوند و برای افراد دیگر اشتغال‌زایی کنند.
رئیس دانشگاه آزاد قم، مسئله‌محور شدن دانشگاه‌ها را حرکت دانشگاه به سمت آموزش، مهارت‌آفرینی، کارآفرینی و تربیت دانشجو در راستای حل مسائل و نیازهای اساسی جامعه می‌داند. وي معتقد است حرکت دانشگاه‌ها به نسل چهارم و پنجم که موضوعات کارآفرینی و اجتماعی را مدنظر قرار می دهند؛ یک ضرورت است.
رئیس دانشگاه اصفهان نيز نیروی انسانی و دانش فنی را دو عامل موثر در توسعه و پیشرفت کشور در زمینه تولید و پشتیبانی بیان کرد و این دو را رسالت دانشگاه می‌داند. وی معتقد است اگر دانشگاه‌ها هم نیروی انسانی تربیت کرده و هم دانش تولید کنند آنگاه می‌توانند در خدمت تولید باشد.
به نقل از ايسكانيوز؛ نامبرده معتقد است یکی از برکات تحریم‌های آمریکا ایجاد اعتماد به نفس در کشور بود، چراکه تحریم‌ها سبب شد صنعت به این نتیجه برسد که راه مبارزه با تحریم و دستیابی به تولید در داخل، باور داشتن به نیروهای داخلی و تکیه بر منابع داخلی است. اما مهم‌تر از باور صنعتگران، باور مسئولان و تصمیم‌گیران کشور است که به متخصصان و دانشگاهیان اعتماد کنند؛ هر چند گویا مرغ مسئولان دولتی همچنان یک پا دارد و بعد از گذشت هشت سال و در آخرین ماه‌های مسئولیت‌شان، هنوز تنها چاره کار را بیرون از مرزهای کشور جست‌وجو می‌کنند.