فقدان ضوابط و روابط دنیوی در قیامت
در قیامت بدن همه انسانها از خاک چون گیاه میروید. بنابراین، آن نسبتی که در دنیا است در آخرت نیست؛ چرا که در دنیا بدن آدمی با دیگری چون پدر و مادر ارتباط پیدا میکند، ولی در آخرت دیگر این نسبت نیست و اگر از روابط خویشاوندی یاد میشود به اعتبار همان روابط پیشین دنیاست.
البته خداوند در آیه 17 سوره نوح درباره آفرینش انسان در دنیا نیز میفرماید: وَاللَّهُ أَنبَتَكُم مِّنَ الْأَرْضِ نَبَاتًا ؛ و خداوند شما را از زمين به رويش خاصى رويانيد. یعنی در یک حرکت جوهری انسان چون گیاه روییده میشود و بدنش از خاک بر میآید و رشد و نمو میکند چنانکه گیاه میروید و رشد میکند.
این رشد در دنیا از طریق نطفه و تبدیل و تحولات آن در درون رحم اتفاق میافتد. البته درباره انسان نخست به شکل دیگری بود ولی در باره فرزندانش این شیوه معمول رویش و رشد است. پس انسان به یک معنا چون گیاه است که رشد و نموی همانند آن دارد؛ اما باید توجه داشت که این رویش در دنیا و آخرت یک تفاوتی دارد؛ زیرا در آخرت دیگر این فرآیند پیچیده دنیا نیست، بلکه وقتی آب بر زمین تبدیل شده قیامت(یوم تبدل الارض غیر الارض؛ ابراهیم، آیه 48) میبارد، بدن انسان از خاک چون گیاه میروید و روح انسانی که در عوالم برزخی بود در آن دمیده میشود و به آن بدن قیامتی حیات و زندگی میدهد.
به هم خوردن نسبتهای خويشاوندى
بنابراین، در قیامت از این جهت دیگر نسبتی میان انسانها به عنوان خویشاوندی نیست. خداوند در آیه 101 سوره مومنون میفرماید: فَإِذَا نُفِخَ فِي الصُّورِ فَلَا أَنسَابَ بَيْنَهُمْ يَوْمَئِذٍ وَلَا يَتَسَاءلُونَ؛ پس آنگاه كه در صور دميده شود، ديگر آن روز ميانشان نسبت خويشاوندى وجود ندارد و از حال يكديگر نمىپرسند.
همچنین در آخرت دیگر ضوابطی چون ضوابط وقوانین دنیایی نیست تا براساس آن انسان دادوستدی داشته باشد. از اینرو خداوند میفرماید: يَوْمٌ لاَّ بَيْعٌ فِيهِ وَلاَ خُلَّةٌ وَلاَ شَفَاعَةٌ ؛ روزی که در آن بیع و دوستی و شفاعتی نیست. (بقره، آیه 254)
پس در قیامت نه روابط حاکم است نه ضوابط و مقرراتی چون ضوابط دنیوی؛ بلکه ضوابط و روابط آنجا کاملا با آنچه در دنیا بود فرق دارد. هر کسی به خدا و پیامبرش نزدیکتر است از شفاعت و دوستی آنان بهره میبرد و نجات مییابد و گرنه ارتباط خویشاوندی و بده و بستانهای زمینی و دنیوی در آنجا درکار نیست. این شفاعت و دوستی را انسان با خودش از دنیا میبرد و آنجا بهره میگیرد نه آنکه آنجا ایجاد شود؛ زیرا: وَ إِنَّ الْيَوْمَ عَمَلٌ وَ لا حِسَابَ، وَ غَدا حِسَابٌ وَ لاَ عَمَلَ؛ امروز، روز عمل است نه حساب و فردا، روز حساب است نه عمل(نهج البلاغه، خطبه 42)؛ یعنی جای کار، دنیا و جای حساب و کتاب، آخرت است.