یکی از مهم‌ترین مجوزها در بخش کشاورزی مجوز پروانه بهره‌برداری دامپروری است که طبق قانون باید ظرف مدت زمان حداکثر 6 ماه صادر شود، اما متقاضیان اخذ این مجوز، با مشکلات فراوانی دست و پنجه نرم می‌کنند و معمولا برای دریافت این مجوزها باید سال‌ها تلاش کنند.
مجوز پروانه بهره‌برداری دامپروری می‌تواند نقش بسزایی در کاهش واردات و خودکفایی کشور در زمینه تولید گوشت قرمز داشته باشد. طبق آمار گمرک، در سال 98 میزان واردات گوشت قرمز 171 هزار تن با ارزش 753 میلیون دلار بوده است. در این گزارش، به بررسی وضعیت اخذ مجوز در حوزه دامپروری در ایران به‌صورت میدانی پرداخته‌ایم:
چه مجوزهایی برای تاسیس دامپروری نیاز است؟
به‌طورکلی برای راه‌اندازی ‌دامپروری نیاز به دریافت سه مجوز است که عبارتند از: دریافت موافقت اصولی، دریافت پروانه تاسیس و دریافت پروانه بهره‌برداری. این مراحل برای تاسیس گلخانه به ‌دو‌ مجوز پروانه تاسیس و پروانه بهره‌برداری خلاصه می‌شود.
در موافقت اصولی، متقاضی درخواست مورد نظر را به اداره جهاد کشاورزی شهرستان تحویل می‌دهد. کارشناس اداره جهاد پس از بررسی درخواست، در صورت عدم مغایرت با سیاست‌های بخش کشاورزی، در جهت بررسی از منظر اصول بهداشتی به اداره دامپزشکی ارسال می‌کند. در صورت موافقت به متقاضی موافقت اصولی اعطا می‌شود.
در گام بعدی، متقاضی در راستای دریافت مجوز تاسیس، درخواستی را به اداره جهاد کشاورزی ارسال می‌کند. کارشناس جهاد بعد از بررسی و بازدید زمین متقاضی و تایید آن، درخواست متقاضی را با هدف بررسی از منظر حقوقی و فنی (رعایت حریم‌ها و امکان‌سنجی تامین مسائل بهداشتی، تامین آب، برق و سوخت) به دستگاه‌های مربوطه ارسال می‌کند. در صورت موافقت دستگاه‌های مربوطه، طرح توجیهی ساخت دامپروری توسط کارشناس سازمان فنی مهندسی جهاد نوشته می‌شود. در صورت تکمیل مدارک، پروانه تاسیس به متقاضی داده می‌شود.
در‌ گام پایانی متقاضی درخواست صدور‌ پروانه بهره‌برداری را به اداره جهاد کشاورزی می‌دهد. کارشناس نظام مهندسی، مدارک و درخواست موردنظر را مورد بررسی قرار می‌دهد. کارشناس سازمان مهندسی کشاورزی پس از بازدید، متقاضی را به اداره دامپزشکی شهرستان جهت صدور پروانه بهداشتی بهره‌برداری معرفی می‌کند. پس از بازدید کارشناس دامپزشکی و تایید سازه و بنای ساخته‌شده از منظر دامپزشکی، در صورت تایید، پروانه بهداشتی توسط اداره دامپزشکی صادر می‌شود. بعد از طی شدن این مراحل، پروانه بهره‌برداری واحد مورد نظر صادر می‌شود.
به دلیل هزینه‌های بالای احداث دامداری، اکثر متقاضیان در‌خواست تامین اعتبار در قالب وام از بانک‌های مکلف‌شده توسط دولت را دارند. طبق ضوابط بانک، وام باید در کمیته تخصیص اعتبار تصویب شده و طرح توجیهی اقتصادی دامداری توسط توسط کارگزار بانک نوشته شود. تخصیص اعتبار در این نوع وام‌ها، به‌صورت مرحله به مرحله و با توجه به میزان ساخت واحد به فرد متقاضی اعطا می‌شود.
طبق ضوابط قانونی، مراحل طی‌شده نباید بیشتر از ۶ ماه طول بکشد. لذا با هدف بررسی این فرایند با چند نفر از متقاضیان دریافت مجوز دامپروری به گفت‌وگو پرداختیم:
تغییرکاربری زمین، اولین خوان دریافت مجوز‌ها
آقای ‌علاقه‌بندان دامدار کرجی برای اخذ مجوز تاسیس دامداری روستایی‌اش صرفا ۴ ماه صرف تغییر کاربری زمین خود از کشاورزی به‌ دامپروری نموده است. وی درباره این موضوع به خبرنگار فارس گفت: «با وجود اینکه زمین به نام خودم بود اما به بنده‌ گفتند که زمین را تغییر کاربری دهم. بعد از ثبت درخواست، به اداره امور اراضی معرفی شدم. بعد از انجام کلی استعلام از جمله استعلام از اداره محیط زیست، اوقاف و غیره به بنده اعلام‌کردند باید در کمیسیونی با حضور‌ رئیس جهاد کشاورزی، رئیس اداره امور اراضی و غیره تصمیم‌گیری شود که زمین شما مشمول زمین‌های باغی و زراعی است یا نه. برای اتخاذ این تصمیم ماه‌ها در انتظار تشکیل این جلسه بودم تا در نهایت تغییر این کاربری را به بنده دادند».
معطلی 4 ساله به‌خاطر تاییدیه تامین‌ آب
آقای رفیعی دامدار زنجانی، متقاضی احداث یک واحد دامداری صنعتی در منطقه خدابنده زنجان است. وی از سال ۹۳ اقدام به اخذ مجوز دامداری نموده اما هنوز موفق به دریافت پروانه بهره‌برداری نشده‌ است. رفیعی مهم‌ترین دلیل طولانی بودن فرایند را، موافقت سازمان آب با درخواست تامین آب واحد دامپروری می‌داند و به در گفت‌وگو با خبرنگار فارس گفت: «اخذ پروانه تاسیس از سال ۹۳ تا ۹۷ معطل این تاییدیه است. نکته جالب توجه این بود که این واحد دامپروری در یک کیلومتری شهر سجاس واقع شده و مشکلی برای تامین آب واحد مذکور وجود‌ ندارد».
رفیعی بعد از طی کردن مراحل فوق با مشکل جدیدی رو‌به‌رو شده و آن هم منقضی شدن اعتبار موافقت‌نامه اصولی و استعلاماتی بود ‌که از قبل داشت. منقضی شدن این اعتبارنامه‌ها یعنی اخذ مجدد استعلامات و پرداخت مجدد هزینه‌های استعلاماتی است که در سال ۹۳ هزینه‌ای نداشته یا نرخ کمتری در مقایسه با سال ۹۷ داشته ‌است. رفیعی دلیل دیگر طولانی شدن اخذ مجوز را، مشروط کردن دریافت یک استعلام به استعلام‌ها و تاییدیه‌های دیگر از سوی کارشناس سازمان نظام مهندسی کشاورزی می‌داند. جالب اینجاست که طبق مقررات وزارت جهاد دریافت این استعلامات و تاییدیه‌ها می‌تواند به‌صورت همزمان انجام پذیرد.
دسترسی ‌راه و تامین برق دوگانه هزینه‌بر
فرد دیگری که سراغش رفتیم، آقای صباغی دامدار اراکی بود که متقاضی احداث دامپروری صنعتی است. وی برای دریافت پروانه بهره‌برداری با موانع متعددی رو‌به‌رو بوده ‌است. یکی از این موانع، تامین ودیعه‌ای به‌عنوان ضمانت در جهت ایجاد راه دسترسی به دامپروری بوده که از سوی اداره راه مطرح شده ‌است. این در حالی است که زمین مورد نظر در مجاورت راه روستایی واقع شده و اساساً احتیاجی به ایجاد این راه نیست. صباغی به خبرنگار فارس گفت: «متأسفانه اداره راه علاوه ‌بر هزینه ایجاد راه، هزینه تحت عنوان انجام حسن کار را نیز از ودیعه مذکور کم نموده ‌است. این مشکل تا حدی برای تامین برق نیز وجود داشته است به‌طوری که هزینه‌های بالایی از جمله، تامین ‌ترانس برق و احداث شبکه را (برای واحدهایی که در مسیر شبکه نباشد) به متقاضی
تحمیل می‌کند».
دریافت وام، راه‌حل یا مانع؟
مشکل بعدی‌ که در زمینه اخذ مجوز وجود دارد، دریافت اعتبار در قالب وام از بانک‌های مربوطه است. آقای یونسی متقاضی احداث یک واحد گلخانه در شهرستان نور بوده و در دی‌ماه ۹۶ اقدام به احداث گلخانه نمود و در شهریورماه ۹۷ و بعد از پیگیری مستمر، موفق به اخذ پروانه تاسیس شد. یونسی در گفت‌وگو با فارس گفت: «به‌دلیل هزینه‌های بالای احداث گلخانه، پیگیر دریافت وام بانکی شدم. بعد از مدت‌ها در انتظار ماندن، کمیسیون اعتبار تشکیل شد(جهاد کشاورزی علت تشکیل نشدن کمیسیون را پایین بودن تعداد درخواست‌ها اعلام می‌کرد)، و با تخصیص اعتبار به طرح بنده موافقت کرد. در زمستان ۹۷ به بانک معرفی شدم که بانک بنده را ملزم به ارائه طرح توجیهی کرد. نکته جالب این است که این طرح توجیهی توسط خود کارشناسان بانک نوشته می‌شود. بعد از طی کردن مراحل کار در خرداد ۹۸ جهت پرداخت وام به شعبه موردنظر معرفی شدم، اما به دلایل نبود اعتبار، وام پرداخت نشد؛ سرانجام دی‌ماه ۹۸ بانک قسط اول وام پرداخت کرد و مابقی اعتبار نیز بر اساس میزان پیشرفت پروژه پرداخت می‌شود. این مسئله با توجه به تورم شدید در سال ۹۸ و۹۹ امکان انجام این کار را برای بنده سخت کرد چراکه هزینه تامین تجهیزات سازه گلخانه در این مدت به شدت بالا رفته است».
در مجموع و با توجه به توضیحات ارائه‌شده در این گزارش، متقاضیان تولید در حوزه دامپروی با مشکل طولانی بودن فرایند اخذ مجوز رو‌به‌رو ‌هستند. با توجه به تورم بالایی که بر اقتصاد کشور حاکم است، به‌نظر می‌رسد دریافت مجوز به‌عنوان مانع جدی برای ورود به صنایع تولیدی کشاورزی به‌حساب می‌آید که در بلندمدت می‌توانند سبب کاهش تولید و ایجاد وابستگی در محصولات غذایی شود. در همین راستا، لازم است مسئولین وزارت جهاد کشاورزی اقدامات لازم در راستای حذف موانع زائد و تسهیلگری در اخذ مجوزها را انجام دهند تا زمینه جهش و رونق ‌تولید در این حوزه را فراهم کنند.