ضرورت توجه به نکات ایمنی و مهار رخدادهای تلخ در جاده- بخش نخست
سبقت، یخ‌زدگی و تصادف در حوادث جاده‌های زمستانی
گالیا توانگر
تریلی‌ام مثل اسب وحشی در جاده، بی‌قراری می‌کرد. هر بار که برف‌پاک‌کن قطره‌های باران روی شیشه را پاک می‌کرد، یک فکر از ذهنم می‌گذشت. به فردا فکر می‌کردم که بالاخره به خانه برمی‌گردم. فکر دیدن خانواده ناخودآگاه پای راستم را روی پدال گاز پایین برد. تابلوی پلدختر 65 با سرعت از کنار گوشم گذشت. دستم یخ کرده بود و چشم‌هایم خسته بودند. فلاسک چای را تکان دادم، خالی بود؛ حتی حس پیاده شدن و پرکردن فلاسک را هم نداشتم. قصد کرده بودم یک کله بروم تا شهر خودمان! صدایی به من می‌گفت: «تا خانه چیزی نمانده، تا دیدن لبخند بچه‌هایم. کافی است فقط به پدال گاز کمی بیشتر فشار بدهی، کمی بیشتر، بیشتر...». تابلوی پلدختر 55 چشم‌هایم را باز کرد. هرچه عددها کمتر می‌شد، انگار غربت، جایش را به گرمای خوب خانه می‌داد. دلم نمی‌خواست به خوابیدن در میانهٔ این جاده سرد فکر کنم. دفعه قبل، صبح که از خواب بیدار شدم، آب داخل چهار لیتری از شدت سرما یخ‌زده بود. موج رادیو را عوض کردم و سعی کردم با چشم‌باز و حواس جمع به راهم ادامه بدهم. جاده خوزستان شوخی‌بردار نیست. راننده‌های قدیمی می‌گویند: «جاده چرب است. هیچ بارانی سطح جاده را نمی‌شوید. انگار که داری روی زمین اسکی می‌کنی.» به‌خاطر همین حرف‌ها باید چشم‌هایم را می‌دوختم به جاده و دست‌هایم را می‌چسباندم به فرمان. تکانی به خودم دادم که برای پیچ تندی که رو‌به‌رویم بود آماده‌باشم. پیچ‌های این مسیر هم بین راننده‌ها معروف‌اند. شکل این پیچ‌ها راننده‌های تازه‌کار را بدجوری گول می‌زند. از دور ماشینی از روبهرو را می‌دیدی و فکر می‌کردی فاصله زیادی دارد؛ می‌رفتی برای سبقت، ناگهان می‌فهمیدی که به‌خاطر پیچ‌های پشت‌سرهم جاده، محاسباتت اشتباه از آب درآمده و ماشین رو‌به‌رویی شاخ‌به‌شاخ دارد می‌آید به طرفت و راه فراری هم نداری.
البته این حرف‌ها مال ما باتجربه‌ها و راننده‌های حرفه‌ای نبود! شاخ‌تر از این حرف‌ها بودم که چند تا پیچ و لغزندگی مجبورم کند در سرمای جاده بزنم بغل! در همین فکرها بودم که به یک تریلی قدیمی رسیدم. بار داشت و آرام حرکت می‌کرد. تک بوقی زدم و به‌سرعت از کنارش رد شدم. او هم جوابم را داد. دو ساعت بود ازروی صندلی تکان نخورده بودم و چشم از جاده برنداشته بودم. پایم دیگر داشت بی‌حس می‌شد. کشیدم پارکینگ. باید آبی به سر و صورتم می‌زدم و چند قدم راه می‌رفتم. وقتی داشتم فلاسک را از آب جوش پر می‌کردم، تریلی قدیمی آمد و از کنارم رد شد. گرفتنش برای من که کاری نداشت! فرمان چسبید به دستم، گازش را گرفتم و سرعتم را به حداکثر رساندم. ناگهان از بین جاده سیاه و قطره‌های باران متوجه نور قرمزی شدم که مثل چراغ‌گردان می‌چرخید. سریع شل کردم و ماشین را آرام‌آرام نگه داشتم. یک تریلی دقیقاً سرپیچ چپ کرده بود. کار، کار پیچ تند «ملاوی» بود. فلاشر زدم و پیاده شدم. دست و پایم شل شده بود و قلبم مثل سنگ در سینه‌ام می‌کوبید. اگر آن نور قرمز نبود، محال بود تریلی چپ کرده در پشت پیچ را ببینم و رفتن توی شکم تریلی چپ کرده، حتمی بود. فلاشر زدم و پیاده شدم که ببینم آن نور گردان معجزه‌گر از کجا آمده بود. جلوتر، دیدم نور گردان در دست‌های یک مرد است، نزدیک‌تر که شدم فهمیدم همان راننده تریلی قدیمی است که از او سبقت گرفته بودم. آن راننده باتجربه، نور چراغ قوه‌اش را‌انداخته بود داخل یک ظرف پلاستیکی قرمز و آن را می‌چرخاند تا ماشین‌های پشت پیچ با دیدن نور قرمز ایست کنند و از یک تصادف دیگر جلوگیری شود. ابتکارش عالی بود و همتش برای نجات جان دیگران، تقدیر کردنی. او جانم را نجات داده بود. جلو رفتم و در سرمای آن شب تاریک از آن مرد بزرگ تشکر کردم. او می‌توانست مثل بقیه، راهش را بگیرد و برود و کسی هم ایرادی به او نمی‌گرفت. ساعتی طول کشید تا پلیس و راهداری رسیدند و راه باز شد. آن شب در خرم‌آباد ماندم و صبح سرحال و محتاط‌تر بقیه راه را رفتم. دیگر نه شب بود، نه باران و نه سرما.
اجرای طرح زمستانی پلیس در جاده‌های کشور
محمد احمدی سرپرست جمعیت هلال‌احمر اسکو در مورد حادثه گیراُفتادن یک خانواده در یخبندان جاده‌ای توضیح می‌دهد: «به دنبال اعلام مرکز کنترل و هدایت عملیات هلال‌احمر مبنی‌بر گیرافتادن خانواده‌ای در مسیر کندوان در برف و کولاک، تیم عملیاتی پایگاه امداد و نجات آزادراه تبریز- سهند سریعاً به محل حادثه اعزام شده و طی یک عملیات چندساعته این خانواده را با موفقیت به مکان امن انتقال دادند.»
سرپرست جمعیت هلال‌احمر اسکو می‌افزاید: «از کلیه رانندگان در خواست می‌شود قبل از تردد در جاده‌های مواصلاتی حتماً از وضعیت راه‌ها اطلاعات لازم را کسب کنند.»
طرح زمستانی پلیس راهنمایی‌ورانندگی در کنار تداوم محدودیت‌های تردد جاده‌ای کرونا در حال اجراست. این طرح به مدت سه ماه یعنی تا حدود یک هفته مانده به نوروز ۱۴۰۰ ادامه خواهد داشت و در جریان آن نسبت به تأمین ایمنی ترددها و امدادرسانی به حوادث احتمالی در فصل زمستان اقدام خواهد شد.
سردار سید کمال‌هادیانفر، رئیس‌پلیس راهور ناجا، درباره طرح زمستانی پلیس در جاده‌های کشور توضیح می‌دهد: «امسال باتوجه‌به پیش‌بینی‌ها از شرایط جوی، زمستان متفاوت‌تری را نسبت به سال‌های قبل خواهیم داشت و ازاین‌رو لازم است که آمادگی برای تأمین ایمنی ترددهای جاده‌ای وجود داشته باشد. البته محدودیت‌های تردد که از قبل و با مصوبه ستاد ملی مقابله با کرونا اجرا شده بود، همچنان ادامه دارد، اما به‌هرحال باید ایمنی تردد برای خودروهای مجاز و ضروری نیز تأمین شود.»
وی با تأکید بر اینکه تمامی هم‌وطنان باید از انجام سفرهای غیرضروری بپرهیزند، می‌گوید: «درعین‌حال ناوگان حمل‌ونقل عمومی همچنان در جاده‌ها در حال تردد است و ایمنی آنها باید جدی گرفته شود و در صورت بروز حادثه نیز باید به فوریت به آن امدادرسانی شود، ازاین‌رو نیز طرح زمستانه به اجرا درآمده است.»
رئیس‌پلیس راهور ناجا با بیان اینکه تأکید شده تا معاینه فنی تمامی اتوبوس‌ها تا قبل از فرارسیدن طرح ترافیکی زمستان مورد بررسی قرار گیرد، می‌افزاید: «باتوجه‌به شرایط جوی نامساعد لازم است، تمهیداتی در جاده‌ها اتخاذ شود که دیگر با بارش برف‌وباران غافلگیری برای دستگاه‌ها رخ ندهد.»
هادیانفر با بیان اینکه مأموران پلیس و دستگاه‌های امداد و خدماتی در گردنه‌های برف‌گیر و مناطق کوهستانی مستقر هستند، خاطرنشان می‌کند: «همچنین نقاط پرخطر نیز آشکار‌سازی شده و هشدارهای مناسب در آن نصب شده است.»
مراحل جست‌وجو و نجات در جاده چگونه‌اند؟
در تصادف خونین تراکتور با سواری آردی در جاده مرند- بناب 4 نفر کشته و 2 نفر زخمی شدند. در گزارش اولیه اعلام شد مصدوم در داخل خودرو گیرکرده، بلافاصله تیم تخصصی جاده‌ای با یک دستگاه خودروی نجات به محل حادثه اعزام که بعد ارزیابی صحنه حادثه و مصدومین، افراد گیر افتاده را با استفاده از «سِت هیدرولیک» رها‌سازی کردند؛ بنابراین گزارش در این حادثه ناگوار و خونین متأسفانه راننده هر دو خودرو و یک نفر خانم و کودک ۸ ساله در دم کشته شدند و ۲ نفر مصدوم این حادثه هم توسط اورژانس به بیمارستان آیت الله کوه کمری مرند انتقال داده شدند.
اما مراحل جست‌وجو و نجات در جاده چگونه است؟ میثم نراقی یک امدادگر جاده‌ای آموزش‌دیده، درباره مراحل عملیات امداد و نجات جاده‌ای برایمان می‌گوید: «در تصادف و حوادث جاده‌ای باید مرحله‌به‌مرحله قدم‌هایی برداشت که شامل موارد زیر می‌باشد: مکان‌یابی Locat، دسترسی Access، تثبیت (فیزیکی و پزشکی)Stabilize، حمل و انتقال از محل Transport، حروف اول هرکدام کلمه مخفف LAST می‌باشد.»
وی در ادامه در مورد یکایک این مراحل مختصر توضیح می‌دهد: «مکان‌یابی، مشخص نمودن محل دقیق حادثه و یافتن سریع‌ترین و کوتاه‌ترین راه رسیدن نیروهای امدادی به محل حادثه است که این امر دو فاز قبل از وقوع حادثه و هنگام حادثه را شامل می‌شود. قبل از هر حادثه باید نقشه‌ای از محل حوزه عملیاتی تهیه شود که شامل تمامی خیابان‌ها، جاده‌ها، مراکز تجاری، اداری، آموزشی و...باشد. این نقشه باید همواره به‌روز باشد، یعنی تغییرات و تعویض علائم رانندگی در نقشه لحاظ گردد. از این نقشه دو نسخه یکی در داخل خودرو نجات یکی هم در ایستگاه امدادی نگهداری شود.
دسترسی، بعد از تعیین مکان حادثه همزمان با ایمن‌‌سازی محل، امکان دارد دسترسی با اقدام‌های ساده یا مجموعه اقدام‌های گسترده‌ای انجام شود که شامل به‌کارگیری تکنیک‌های پیشرفته و ابزار و تجهیزات مختلف نجات است.
تثبیت، تثبیت شامل تثبیت فیزیکی خودرو جهت دسترسی به فرد حادثه‌دیده و تثبیت پزشکی مصدوم است.»
این امدادگر جاده‌ای در تکمیل صحبت‌هایش می‌گوید: «مرحله دیگری از امداد و نجات جاده‌ای، حمل و انتقال مصدوم از محل حادثه به محل ایمن جهت طی مراحل درمانی است.
در صحنه حادثه باید خطرهایی که احتمال دارد با آن روبهرو شویم را برآورد کنیم. بر اساس کاهش خطر می‌توان بیشترین نتیجه را در عملیات‌های مختلف به دست آورد. همیشه باید به یاد داشت ایمنی برهر کاری مقدم است و باید از روش‌های ایمن و استاندارد استفاده کرد.»
نکات ایمنی در جاده‌های پر پیچ‌وخم و لغزنده
تمام رانندگان باید درک اولیه‌ای از خطرات جاده‌های پر پیچ‌وخم داشته باشند. هنگامی‌که یک وسیله نقلیه از پیچ عبور می‌کند، دو نوع حرکت به وجود می‌آید: لاستیک‌های خودرو به دلیل شتاب بدنه وسیله نقلیه به سمت جلو حرکت می‌کند. حرکت‌های در خلاف جهت یکدیگر می‌تواند گاهی اوقات باعث ایجاد لغزش و ایجاد وضعیت‌های خطرناک در حین رانندگی شوند.
احسان محمودیان یک راننده کارکشته ماشین‌های سنگین، برایمان در مورد نحوه رانندگی در جاده‌های لغزنده می‌گوید: «با کم کردن سرعت وسیله نقلیه، به‌راحتی می‌توانید از وقوع بیشتر تصادفات در پیچ جاده‌ها جلوگیری کنید. قبل از نزدیک شدن به یک پیچ، از سرعت خود بکاهید. باتوجه‌به علایم راهنمایی رانندگی می‌توانید متوجه نزدیک شدن به پیچ‌ها شوید و زمان لازم برای کاهش سرعت پیش از رسیدن به پیچ‌های جاده‌ها را داشته باشید. توصیه می‌شود که با سرعتی پایین‌تر از حد مجاز که برروی تابلوها ذکر شده است، رانندگی کنید. تاحدامکان از جاده‌های پر پیچ‌وخم دوری کنید. یک روش خاص از رانندگی برای عبور از پیچ‌ها وجود دارد که به کمترین میزان چرخش نیاز دارد. هنگامی‌که به یک پیچ نزدیک می‌شوید، سعی کنید در خطی رانندگی کنید که در نزدیکی جهت مقابل پیچ قرار دارد.
به‌عنوان‌مثال، اگر جاده پیچی به سمت چپ دارد، به سمت راست خط رانندگی خود حرکت کنید. همان‌طور که در طول پیچ پیش می‌روید، وسیله نقلیه خود را به سمت طرف دیگر خط خود هدایت کنید. در نهایت، از پیچ موردنظر به سمت جاده‌ای که از آن حرکت خود را آغاز کرده‌اید، خارج شوید. این استراتژی رانندگی، شدت پیچ و خطر لغزش را کاهش می‌دهد. اگر رانندگان مراقب نباشند، اغلب در حین رانندگی در پیچ‌ها به سمت دیگر خط عبور خود می‌روند. بااین‌حال، شما همچنین باید مراقب نزدیک شدن رانندگان در مسیر مقابل به هنگام عبور از پیچ‌ها باشید.»
وی در ادامه می‌گوید: «رانندگان در جهت مقابل که در هنگام رانندگی تمایل بیشتری به عبور از مرکز جاده در حین عبور از پیچ‌ها دارند، می‌توانند شما را در معرض خطر تصادف قرار دهند. علاوه‌بر این، باید مطمئن شوید که پیچ موردنظر را بیش از حد عریض در نظر نگیرید که ممکن است شما را از مسیر تردد خود خارج کند. اگر این اتفاق افتاد، سرعت خود را کم کنید و به‌آرامی به مسیر اصلی برگردید. از ترمز کردن ناگهانی خودداری کنید.»
این راننده جاده‌های برون‌شهری در ادامه توصیه‌هایش برای عبور از پیچ‌های خطرناک جاده‌ای، می‌افزاید: «پس از عبور از پیچ شتاب بگیرید. پس از اینکه به‌سلامت از پیچ موردنظر عبور کردید، می‌توانید شتاب و سرعت حرکت خود را افزایش دهید. اما اگر این کار را خیلی زود انجام دهید، ممکن است با خطر لغزش خودروی خود مواجه شوید.
رانندگان باید بدانند وقتی‌که یک خودرو می‌لغزد، خودبه‌خود حرکت می‌کند و فقط به دلیل افزایش شتاب خودرو نیست. هنگامی‌که یک ماشین دچار لغزش می‌شود، شتاب‌دهنده، ترمز و فرمان به طور طبیعی کار نخواهند کرد. روش‌های کاربردی عادی احتمالاً برای مواجهه با این شرایط کارساز نخواهند بود. گاهی اوقات ممکن است کنترل یک وسیله نقلیه با مشکل مواجه شود، یک نوع لغزش زمانی اتفاق می‌افتد که وسیله نقلیه به شدت بچرخد و شروع به لغزش بر روی لاستیک‌های خود کند. احتمال وقوع این اتفاق را می‌توان با کاهش سرعت وسیله نقلیه در حین رانندگی در نزدیکی پیچ‌ها کاهش داد.»
کمک‌های اولیه و درمان هیپوترمی
هوشنگ ابهری یک راننده وانت‌بار از تجربه سخت خود حین گیرافتادن در یخبندان جاده کوهستانی چنین می‌گوید: «تا چشم کار می‌کرد تاریکی و برف بود. حتی توان پیاده شدن از ماشین را نداشتم. فقط یک چراغ‌قوه داشتم که نورش رو به اتمام بود. بدنم یواش‌یواش کرخت شد و پلک‌هایم سنگین. دیگر متوجه نشدم که چه شد؟ ساعاتی بعد با صدای یک امدادگر بیدار شدم.»
کسی که دچار هیپوترمی (سرمازدگی شدید) شده است باید هر چه سریع‌تر تحت درمان قرار گیرد. تا زمانی که مراقبت‌های پزشکی از راه برسد، چه باید کرد؟
اکبر موسویان یک امدادگر جاده‌ای برایمان توضیح می‌دهد: «ابتدا باید فرد را در محلی خشک و دور از باد قرار گیرد، اگر شما قادر به خارج کردن فرد از محیط سرما نیستید، به هر طریق ممکن فرد را از معرض سرما و باد محافظت کنید. درصورتی‌که لباس‌های فرد خیس شده است، آنها را درآورده و بدن فرد را خشک کرده و لباس یا پوشش خشک دیگر بپوشانید، سر فرد را بپوشانید. سعی کنید بیمار را زیاد حرکت ندهید. فرد را از زمین سرد جدا کرده، روی پتو یا سطح گرم دیگری بخوابانید.»
این امدادگر در ادامه می‌گوید: «بیمار مبتلا به هیپوترمی شدید ممکن است بیهوش بوده و علامت واضحی از ضربان قلب و یا تنفس نداشته باشد. درصورتی‌که تنفس بیمار متوقف شده یا بسیار کم و سطحی است، احیاء قلبی تنفسی را شروع کنید. حرارت بدن خود را تقسیم کنید. از نوشابه‌های گرم استفاده شود. به او یک نوشابه بنوشانید، البته بیمار باید بیهوش و قادر به بلع باشد. از گرم کردن سریع بدن فرد نیز باید خودداری کرد. از حرکت‌دادن شدید و ناگهانی بیمار جدا خودداری کنید.»