رضا الماسی
پس از آن‌که بیش از دوسال قبل، الگوی پایه‌ اسلامی ایرانی پیشرفت که در آن، اهمّ مبانی و آرمان‌های آن و افق مطلوب کشور در پنج دهه‌ آینده، ترسیم و تدابیر مؤثر برای دستیابی به آن طراحی شد، رهبر معظم انقلاب اسلامی، دستگاه‌ها، مراکز علمی، نخبگان و صاحب‌نظران را به بررسی عمیق ابعاد مختلف سند تدوین‌شده و ارائه‌ نظرات مشورتی جهت تکمیل و ارتقای این سند بالادستی فراخواندند.
كشور ما در عرصه مدیریت با آزمون ‌وخطا و فراز و نشیب‌هايی روبه‌رو بوده که لازم است پس از گذشت یک چله پر افتخار از عمر بابرکت انقلاب اسلامی، الگویی علمی، کلان و بومی در چله دوم پیش روی همه ارکان نظام برای نیل به اهداف بلند انقلاب وجود داشته باشد.
رهبر معظم انقلاب درباره ایرانی و اسلامی بودن این الگو می‌فرمایند: «درخصوص ایرانی بودن الگو، علاوه‌بر آنچه که دوستان گفتند؛ که خب، شرایط تاریخی، شرایط جغرافیایی، شرایط فرهنگی، شرایط اقلیمی، شرایط جغرافیای سیاسی در تشکیل این الگو تأثیر می‌گذارد -که قطعاً اینها درست است- این نکته هم مطرح است که طراحان آن، متفکران ایرانی هستند؛ این کاملاً وجه مناسبی است برای عنوان ایرانی؛ یعنی ما نمی‌خواهیم این را از دیگران بگیریم؛ ما می‌خواهیم آنچه را که خودمان لازم می‌دانیم، مصلحت کشورمان می‌دانیم، آینده‌مان را می‌توانیم با آن تصویر و ترسیم کنیم، این را در یک قالبی بریزیم. بنابراین، این الگو ایرانی است. از طرف دیگر،اسلامی است؛ به خاطر اینکه غایات، اهداف، ارزش‌ها و شیوه‌های کار، همه از اسلام مایه خواهد گرفت؛ یعنی تکیه‌ ما به مفاهیم اسلامی و معارف اسلامی است. ما یک جامعه‌اسلامی هستیم، یک حکومت اسلامی هستیم و افتخار ما به این است که می‌توانیم از منبع اسلام استفاده کنیم. خوش‌بختانه منابع اسلامی هم در اختیار ما وجود دارد؛ قرآن هست، سنت هست و مفاهیم بسیار غنی و ممتازی که در فلسفه‌ ما و در کلام ما و در فقه ما و در حقوق ما وجود دارد. بنابراین «اسلامی» هم به این مناسبت است».
ایشان در ادامه می‌افزایند: «البته اینکه ما می‌گوییم ایرانی یا اسلامی، مطلقاً به این معنا نیست که ما از دستاوردهای دیگران استفاده نخواهیم کرد؛ نه، ما برای به دست آوردن علم، هیچ محدودیتی برای خودمان قائل نیستیم. هر جایی که علم وجود دارد، معرفتِ درست وجود دارد، تجربه‌ صحیح وجود دارد، به سراغ آن خواهیم رفت؛ منتها چشم‌بسته و کورکورانه چیزی را از جائی نخواهیم گرفت. از همه‌ آنچه که در دنیای معرفت وجود دارد و می‌شود از آن استفاده کرد، استفاده خواهیم کرد» (10/09/1389).
چرا هنوز نسخه ارتقاء یافته الگو
ارائه نشده است؟
طبق نقشه راه و فرآيند طراحي، تدوين، تصويب و پايش الگوي اسلامي- ايراني پيشرفت، پيش‌نويس اوليه اين الگو طبق برنامه‌ریزی مرکز الگو قرار بود در دي‌ماه 1394 تهيه و ارائه شود اما این مهم حدود 3 سال به تعویق افتاد.
نهایتاً پس از آماده شدن نسخه اولیه، رهبر انقلاب، 22 مهرماه سال 97، مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت را موظف کردند که با مشورت مراجع مندرج در ابلاغ، نظرات و پیشنهادهای تکمیلی را دقیقاً بررسی و بهره‌برداری کنند و نسخه‌ ارتقاءیافته‌ الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت را حداکثر ظرف دو سال برای تصویب و ابلاغ ارائه نمایند، به‌طوری‌که از ابتدای قرن 15 هجری شمسی اجرای این الگو با سرعت مطلوب، آغاز و امور کشور بر مدار آن قرار گیرد.
حال پس از گذشت بیش از 2 ماه از سقف زمانی که به مرکز الگو داده شده بود، هنوز خبری از ارائه نسخه ارتقاء یافته این سند نیست. این در حالی است که اگر الگو بخواهد از ابتدای قرن 15 یعنی ابتدای سال 1401 اجرا بشود، تاخیر بیش از این موجب خدشه به این هدف‌گذاری خواهد شد.
البته از این نکته نیز نباید غافل شد که طراحی و تدوین الگویی مبتنی بر مبانی فکری اسلامی در زیست بوم ایران برای پیشرفت نیم قرن آینده نظام نوپای جمهوری اسلامی که کمتر از پنجاه سال از حیات آن می‌گذرد، بسیار دشوار و طاقت‌فرساست. اما در عین حال مشمول زمان شدن آن نیز می‌تواند موجب خسارت گردد.
برای اطلاع از آخرین اقدامات مرکز الگوی
اسلامی- ایرانی پیشرفت درخصوص جمع‌آوری دیدگاه‌های مجموعه‌های مورد خطاب ابلاغیه رهبر انقلاب در سال 97، سراغ سخنگوی این مرکز رفتیم تا برایمان از تحولاتی که تا کنون در سند اولیه صورت گرفته و زمان ارائه آن بگوید.
دکتر‌هادی اکبرزاده، معاون علمی و تقسیم کار ملی مرکز الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت در گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کیهان توضیح می‌دهد: «نسخه ارتقاء یافته الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت در چارچوب دستورالعملی که حضرت آقا در ابلاغیه سال 97 تعیین فرمودند، مراحل پایانی تدوین خود را می‌گذراند و هنوز جمع‌بندی نهایی به محضر رهبر انقلاب ارائه نشده است.»
او که قبل از این، از نهایی شدن سند الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت تا پایان تیرماه سال جاری و ارسال آن به دفتر رهبر معظم انقلاب خبر داده بود،  با‌اشاره به علت تاخیر مرکز در ارائه سند ارتقاء یافته، اظهار می‌دارد: «معمولاً در دقیقه نودِ چنین کارهایی، مسائل ناتمامی باقی می‌ماند که این مسائل به همراه محدودیت‌های کرونایی باعث شده، مقداری تاخیر صورت بگیرد. اما در عین حال مراحل پایانی کار نزدیک است و نسخه ارتقاء یافته الگوی پیشرفت به زودی ارائه خواهد شد.»
دکتر اکبرزاده می‌افزاید: «به هر حال، ویژگی این کار این است که تا ابعاد مختلف آن در یک پروسه طولانی روشن نشود، نمی‌توان به راحتی از آن عبور کرد و این مسائل اجتناب‌ناپذیر است. اما مهم این است که تاخیر معناداری نخواهد داشت. ضمن اینکه تاخیر در ارائه سند با اطلاع حضرت آقا صورت گرفته و اینطور نیست که بدون اطلاع ایشان اقدام به این کار شده باشد.»
ارائه نسخه نهایی الگو تا پایان سال
سخنگوی مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت درباره اخذ نظرات مجموعه‌های مورد خطاب رهبر انقلاب در ابلاغیه سال 97 می‌گوید: «در طول دو سال گذشته، ما نظرات خوبی از مراکز مختلف رسمی دریافت کردیم و برای دریافت نظرات دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه نیز سامانه‌ای راه‌اندازی شد که در بستر آن، نخبگان، صاحب نظران و‌اندیشمندان حوزوی و دانشگاهی به صورت مستقل نقطه نظرات خود را بیان نمودند. علاوه‌بر این، حدود 100 نشست در دانشگاه‌ها برگزار شد و نظرات، جمع‌آوری و مورد تجزیه و تحلیل و ارزیابی قرار گرفت. به طور کلی جامعه علمی و نخبگانی ما ورود خوبی به این مسئله داشتند و ما شاهد همکاری خوبی از سوی حوزه و دانشگاه‌ها بودیم. نهادهای مختلفی که در این خصوص وظایفی داشتند نیز خوب عمل کردند.»
عضو شورای عالی مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، ادامه می‌دهد: «مرکز الگو با در دستور کار قرار‌دادن پروتکل‌های بهداشتیِ ابلاغ شدهِ ستاد ملی مبارزه با کرونا دو همایش بزرگ با موضوع مشترکِ ضمانت اجرای سند الگوی ایرانی- اسلامی پیشرفت برگزار کرد. طی 9 روز برگزاری کنفرانس و همایش بالغ بر 170 مقاله ارائه شد که 85 مقاله به صورت شفاهی و بقیه به صورت پوستر منتشر شد علاوه‌بر آن چهار میزگرد تخصصی توسط‌اندیشکده‌های مرکز الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت برگزار شد همچنین پنج رساله دکترا و کارشناسی ارشد دریافت و خلاصه آنها در نشست‌های تخصصی مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
اکبرزاده می‌گوید: «قرار گرفتن  سند الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت در مراحل آخر تدوین پس از 9 سال بحث و بررسی، اصلی‌ترین علت انتخاب موضوع دو همایش مذکور بود. نسخه نهایی سند الگو پس از تصویب و ابلاغ رهبری به عنوان بالاترین سند سیاستگذاری جامع پیشرفت ذیل قانون اساسی، جهت‌دهنده همه سیاستگذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های کلان کشور قرار می‌گیرد. طبق اصل 110 قانون اساسی تعیین سیاست‌های اصلی نظام از وظایف مقام معظم رهبری است. دو همایش مذکور نیز برای ضمانت اجرای سند الگو برگزار شد تا بسترها، الزامات و پیش‌نیازهای عملیاتی شدن سند رصد و راه‌کارهای قابل اجرای آن جمع‌بندی شود تا آمادگی‌های لازم در قوای سه‌گانه و نهادهای حاکمیتی به وجود آید.»
اکبرزاده در پایان گفت‌وگو با گزارشگر روزنامه کیهان تصریح می‌کند: «ما امیدواریم که در همان چارچوبی که رهبر انقلاب تعیین فرمودند، الگوی نهایی وارد فرآیند اجرا در طلیعه قرن پیش رو بشود. لذا سعی‌مان بر این است که نسخه ارتقاء یافته تا پایان سال جاری به محضر رهبر انقلاب ارائه شود.»
ضمانت اجرای الگوی پیشرفت چیست؟
به بیان مرکز الگوی اسلامی- ایرانی پیشرفت، برای پاسخگويي به این سؤال باید به ماهیت الگو توجه کنیم. الگو، برنامه‌اي تحولی است که نخبگان و متفکران جامعه، آن را تهیه می‌كنند و در مقطع تهیه آن باید به سوی ایجاد وحدت نظر، اجماع نسبی، عزم ملیِ مبتنی بر فکر و علم و معنویت، جلو برویم. بنابراین، انتظار می‌رود که علاوه‌بر تضمینهای قانونی برای اجرای این سند، اجماع نخبگان مهم‌ترین پشتوانه اجرای آن باشد.
یکی از مشکلات اجرای برنامه‌های کشور، ناشی از تغییر و تحول دولت و مجلس است که مطابق نظام مردمسالاری است و‌گریزی از آن نیست.  این تغییر و تحول باعث می‌شود  برنامه‌ای که به دست دولتي تهیه شده و به تصویب مجلس وقت رسیده است بعد از مدتی در کوران اجرا، بدون پشتوانه آن دولت و مجلس در خلأ قرار بگیرد. طبیعی است که دولت و مجلس بعدی، دلبستگی دولت و مجلس قبلی را نداشته باشد؛ لذا فقط متن قانونی سند باقی می‌ماند. اما اگر نخبگان، متفکران و فرهیختگان جامعه در جریان تهیه سندي، همکاری و مشارکت مؤثر داشته باشند، به این برنامه تحول، دلبستگی و وابستگی ایجاد می‌شود، که علاوه‌بر تضمین قانونی‌اي که تاکنون برنامه‌های کشور از آن برخوردار بوده‌اند، خود، تضمینی است بر اجرای اين سند.
علیرضا سلمانی، فعال دانشجویی در این باره به گزارشگر روزنامه کیهان می‌گوید: «همان طور که رهبر انقلاب در طول فرایند آماده ‌سازی الگوی
اسلامی- ‌ایرانی پیشرفت فرمودند؛ باید از از همه ظرفیت کشور برای تهیه الگوی نهایی استفاده کرد. طبیعتاً وقتی کار در این سطح گسترده می‌شود، جمع‌بندی هم دشوار می‌شود. زیرا مباحث اینچنینی میان نخبگان لزوماً موجب وحدت نظر و تقارب افکار نمی‌شود.»
وی تصریح می‌کند: « این کار، کار بسیار دشواری است و اگر می‌خواهیم نسخه نهایی با اجماع بیشتری همراه باشد، بیشتر باید صبوری کرد. اما در عین حال، مرکز الگو نیز باید تمام تلاش خود را به کار بندد تا این تاخیر طولانی نشود. همان‌گونه که مستحضر هستید، برنامه هفتم توسعه در حال تدوین است و اگر بناست کلیه اسناد بالادستی در قرن جدید هماهنگ با الگو نوشته شود، نمی‌توان برنامه هفتم را از این قاعده مستثنا کرد.»