در خیانت آرتور اپهام پوپ آمریکایی به ميراث فرهنگي ايران (بخش پایانی)
کوتاهی دولت اصلاحات در بازپس گیری آثار باستانی ایران (پاورقی)
آمریکاییان مدعی هستند که گروه فلسطینی حماس در سپتامبر ۱۹۹۷ سه بمب را در یک مرکز خرید در اورشلیم منفجر نمود که در آن پنج تن کشته و ۲۰۰ تن مجروح شدند. تعدادی از کشته ها و زخمی ها آمریکایی بودند. برخی از بازماندگان و خانواده های آمریکایی و اسرائیلی آسیب دیده اين واقعه با طرح شکایتی در دادگاههای آمریکا، به دليل آنچه« آموزش و حمايت مالی و نظامی تهران از نيروهای حماس» می نامیدند، ایران را به دخالت در این بمب گذاری متهم کرده و خواستار دريافت مبلغی معادل ۷۱ ميليون دلار غرامت شدند. محل تأمین این مبلغ را نیز توقیف و فروش برخی از اشیاء باستانی متعلق به ایران موجود در موزه شیکاگو وموسسه شرق شناسی دانشگاه شیکاگو عنوان نمودند. اما در اوایل سال 1390ش یک دادگاه تجدیدنظر در آمریکا در خواست شماری از خانواده‌های قربانيان مبنی بر توقیف اشیاء باستانی ایرانی موجود در دو موزه شیکاگو به عنوان غرامت را مردود اعلام کرد. 68
البته جمهوری اسلامی ایران وکیلی آمریکایی را به دادگاه تجدید نظر اعزام کرده بود تا از حقوق ایران در عدم توقیف کتیبه ها و ضرورت بازپس دادن آنها دفاع نماید. پیرامون این پرونده، گیل استاین رئیس مرکز شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو که برای شرکت در همایش بین‌المللی باستان‌شناسان جوان به ایران آمده بود، گفت:
« وقتی برای دفاع از پروندۀ الواح هخامنشی به دادگاه فدرال آمریکا رفتیم، رئیس دادگاه از ما پرسید که این الواح متعلق به چه کسی است؟ پاسخ دادیم که به دولت ایران تعلق دارد. آنها هم وکلای ما را بیرون و اعلام کردند کسی باید از سرنوشت این الواح دفاع کند که مالک آنها است. وقتی الواح هخامنشی ایران توقیف شدند، مرکز شرق‌شناسی دو میلیون دلار هزینه کرد تا ایران در دادگاه آمریکا حاضر شود و از پروندۀ الواح خود دفاع کند؛ اما متأسفانه این اقدام در زمان مناسب از سوی ایران انجام نشد. در سال ۲۰۰۵ دو بار به وزارت امور خارجۀ ایران نامه نوشته شد تا برای دفاع از الواح هخامنشی به آمریکا بیایند؛ اما آنها در آن زمان این کار را انجام ندادند و ایران در دادگاه حاضر نشد. در حالی که اگر ایران در همان جلسۀ نخست دادگاه حضور داشت، رأی دادگاه به نفع ایران می‌شد.
چند سال پیش که حکومت ایران به دادگاه آمریکا پاسخ نداد و حاضر به حضور در دادگاه نشد، دانشگاه شیکاگو نخست دو وکیل گرفت تا بتواند از پروندۀ الواح هخامنشی ایرانی دفاع کند. پس از دو سال که ایران وکلایی را برای این پرونده گرفت، دیگر به وکلای مرکز شرق‌شناسی دانشگاه شیکاگو اجازۀ ورود داده نشد. به همین دلیل، اکنون مسئولان این مرکز فقط نظاره‌گر روند این پرونده هستند و اطلاعات را از وکلای ایرانی پرونده می‌گیرند.
اما در مورد اینکه با توجه به تغییر رابطۀ ایران با غرب، چرا هنوز گره این پرونده باز نشده و نتیجه‌ای بهتر از «توقیف» دربارۀ این پرونده به دست نیامده است؟ باید بگویم بحث قوۀ قضاییه در آمریکا از وزارت امور خارجه و دولت اوباما کاملا جدا است. این پرونده یک مورد قضایی است و باید مراحل قانونی خود را طی کند. بنابراین فکر نمی‌کنم خوب شدن روابط در سرنوشت این پرونده تأثیرگذار باشد. با توجه به روند این پرونده، امیدواریم تا یک و نیم سال آینده، این قضیه به خوبی برطرف شود.»69
استاین در مورد اینکه کار پژوهش روی کتیبه های هخامنشی در چه مراحلی است و تاکنون چه اطلاعاتی از آنها به دست آمده گفت:
« الواحی که مرکز شرق‌شناسی از ایران امانت گرفته است، اکنون در پروژۀ مستندنگاری هستند. دولت آمریکا دو میلیون دلار بودجه به این مرکز اختصاص داد تا دستگاهی با هدف مستندنگاری الواح هخامنشی خریده شود. اکنون این دستگاه خریده شده و کار مستندنگاری الواح هخامنشی توسط هیئتی شامل دانشمندان در حال انجام است. این دستگاه در مستندنگاری هر لوح، ۲۰ تا ۳۰ نقطۀ شئ را در آن واحد، اسکن و از آنها عکس‌برداری می‌کند.
کارشناسان هر روز در حال کار روی الواح هستند. حدود ۱۰ هزار لوح سالم در دست داریم که کار مستندنگاری هر کدام از آنها تقریبا هشت ساعت در روز زمان می‌خواهد. وقتی خروجی به کامپیوتر داده می‌شود، مانند یک عکس سه‌بعدی از هر طرف می‌توان آن شئ را دید. نتایج خوبی از پژوهش‌های انجام‌شده در این زمینه تاکنون به دست آمده است و با پایان کار مستندنگاری پنج هزار لوح از این تعداد، در حال شناختن موارد کشف شده در الواح بررسی‌شده هستیم. بر اساس این اطلاعات، افراد و ملت‌های مختلفی درگیر معاملات و مدیریت در تخت جمشید بودند و به اقصی نقاط خاورمیانه رفت‌و آمد داشتند. پس از پایان مستندنگاری همۀ الواح، مدارکی که مستندنگاری می‌شوند، در معرض نمایش قرار می‌گیرند. اما با توجه به اینکه این الواح در توقیف دادگاه هستند و اکنون امکان نمایش آنها را نداریم، فقط می‌توانیم این آثار را مستندنگاری کنیم.»70
در دهم فروردين ۱۳۹۰ بقایی رئیس وقت سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري درباره کتیبه های هخامنشي ايران كه بيش از 70 سال به بهانه ترجمه و پژوهش در مؤسسه شرق‌شناسي شيكاگو باقي مانده است گفت:
« دادگاه هفتم استيناف روز سه‌شنبه در آمريكا تشكيل شده و رأي بر اين داده‌اند كه اين الواح هخامنشي آثار فرهنگي محسوب مي‌‌شوند و قابل "توقيف " نيستند و دادگاه آمريكا حكم رفع توقيف آن را صادر كرد. سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري طي سالهاي گذشته موضوع بازگشت الواح ايراني را با جديت در دست پيگيري داشت به طوري‌كه نماينده ويژه و وكيل زبده‌اي را به اين منظور به كار گرفته بود كه خوشبختانه با اين حكم دادگاه، اين پرونده نيز بسته مي‌شود و الواح به وطن بازمي‌گردند. رقمي حدود 500 هزار دلار طي 2 تا 3 سال اخير براي پيگيري اين موضوع توسط ايران هزينه شده است.»71
در روزهای آخر ماه مارس سال ۲۰۱۴ شعبه ناحیه ای دیوانعالی آمریکا به نفع دانشگاه شیکاگو و به ضرر مدعیان آمریکایی و اسرائیلی رای نهایی خود را صادر نمود و از مصادره کتیبه های هخامنشی جلوگیری شد. همچنین دادگاه حق پس دادن یا ندادن این اموال به ایران را قانوناً در اختیار دانشگاه شیکاگو گذاشت.72 با این همه هنوز هم کتیبه های گلی هخامنشی به ایران بازپس داده نشده اند!
ملاحظات
در خاتمه، ملاحظاتي چند را مطرح مي‌نماييم:
1ــ اسناد و شواهد نشان مي‌دهد كه پروفسور پوپ و دیگر آمریکاییان با دستياري ايرانياني چند، گنجينه‌هاي فرهنگي كشور را غارت نموده است.
2ــ رضاخان و محمدرضا پهلوي در اين غارت، شريك بوده و سهم زيادي به جيب زده‌اند.
3ــ به اعتراف امريكاييها، آثار غارت‌شده به‌ويژه الواح هخامنشي، به‌عنوان امانت به دانشگاه شيكاگو داده شده‌اند.
4ــ اين دانشگاه در طول ساليان دراز بااينكه مسلما مطالعه و خواندن اين الواح به اتمام رسيده بود، از بازپس‌دادن آنها به ايران خودداري كرده و در حقيقت، شريك دزد شده است.
5ــ متاسفانه در طول سلطنت سياه پهلويها، ايرانيان و ايران‌دوستان توانايي لازم را برای جلوگيري از چنين غارتهايي نداشتند اما اكنون به بركت نظام جمهوري اسلامي، صاحب و حافظ ميراث فرهنگي خود شده‌اند.
6ــ غارت ميراث فرهنگي عراق توسط امريكاييها بعد از اشغال اين كشور، نشان مي‌دهد كه هنوز خوي غارتگري آنان برقرار است و هرجا دستي يابند، اموال و آثار تاريخي را چپاول خواهند كرد. اكنون موزه‌هاي دولتي و مجموعه‌هاي خصوصي امريكا ــ و كشورهايي از اروپا ــ پر از ميراث فرهنگي عراق و افغانستان شده است.
7ــ اگر قصد غربيها و به ویژه امريكاييها از بردن آثار و الواح تاريخي كشورهاي شرقي، مطالعه و بررسي اين آثار بوده، بعد از اتمام تحقيق و نيز برقراري امنيت در كشورهاي مذكور، دليلي براي نگهداري ميراث فرهنگي كشورهاي شرقي وجود ندارد و ادب انساني حكم مي‌كند كه حق را به صاحب آن برگردانند. اما گویا آمریکاییها با ادب انسانی فرسنگ‌ها فاصله دارند!!
8ــ مقامات رسمي كشور بايد از راههاي مقتضي و از جمله پيگيريهاي قضايي، سعي نمايند آثار غارت‌شده ايران را به كشور بازگردانند.
منابع در دفتر روزنامه موجود است