سبحان محقق
پس از گذشت یک ماه از برقراری آتش‌بس میان نظامیان جمهوری آذربایجان و ارمنستان در منطقه قره‌باغ، خبر‌ها حاکی است که نبرد میان نظامیان دو کشور، از سر گرفته شده است. در ارتباط با درگیری‌های جدید، ایروان اعلام کرد که نیروهای جمهوری آذربایجان مناطق جنوبی قره‌باغ را زیر آتش گرفتند و سه نظامی ارتش ارمنستان را مجروح کردند. در مقابل نیز، باکو دیروز از کشته شدن چهار نظامی ارتش جمهوری آذربایجان خبرداد و دولت مسکو هم نقض آتش بس را تایید کرده است.
در شرایط جاری، هر چند نیروهای پاسدار صلح روسیه در منطقه قره‌باغ حضور دارند و تلاش می‌کنند جلوی نبرد مجدد را بگیرند، ولی نیرویی که در صدد بر هم زدن شرایط جاری است، در حال قدرت گرفتن بیشتر است. این نیرو در قامت ملت ارمنستان خود‌نمایی می‌کند؛ ملتی که در ماجرای جنگ اخیر قره‌باغ ، نه تنها خود را بازنده می‌بیند، بلکه حس می‌کند به شدّت تحقیر شده است.
خبرها از ایروان حاکی است که «نیکول پاشینیان»، نخست‌وزیر ارمنستان، که عامل شکست مقابل جمهوری آذربایجان دانسته می‌شود، اکنون از جانب اقشار مختلف مردم شدیدا تحت فشار است و مخالفان اعلام کرده‌اند که تا کناره‌گیری پاشینیان از قدرت، به اعتراضات خیابانی ادامه خواهند داد.
با توجه به این شرایط، مقامات و مردم ارمنستان به دنبال بهانه می‌گردند تا وضع موجود را به هم بزنند و این می‌تواند نشانه آغاز مجدد جنگ بر سر منطقه قره‌باغ باشد.
شاید چیزی که احساس تحقیرشدگی ارمنی‌ها را بیشتر می‌کند، مواضع توام با غرور مقامات جمهوری آذربایجان و حضور تحریک‌آمیز «رجب طیب اردوغان»، رئیس‌جمهور ترکیه، در باکو باشد. ارمنی‌ها که نسبت به ترکیه کینه‌ای دیرینه دارند، وقتی که می‌بینند سران آنکارا پیروزی باکو در قره‌باغ را پیروزی خود می‌دانند، بیشتر عصبانی می‌شوند.
تاریخ نشان داده است که اگر ملتی احساس کند تحقیر شده است، ممکن است به جنگ گرایش پیدا بکند، که بارز‌ترین نمونه آن در تاریخ معاصر، احساس حقارت ملت آلمان از شکست در جنگ جهانی اول است؛ دولت‌های پیروز متفق، قرارداد صلح سنگینی را بر آلمانی‌ها تحمیل کرده بودند و به گفته بسیاری از کارشناسان، همین زمینه‌ساز ظهور «آدولف هیتلر» در آلمان و وقوع جنگ جهانی دوم شده است.
براساس توافق آتش‌بس، که روز 24 آبان میان باکو و ایروان در مسکو به امضاء رسیده است، ارمنستان موظف شد اراضی ‌اشغالی جمهوری آذربایجان را در آغ‌دام، کلبجر و لاچین تا یک دسامبر(11 دی) تخلیه و یک دالان زمینی از نخجوان به جمهوری آذربایجان ایجاد کند.
در هر حال، به نظر می‌رسد که مسکو از حساس بودن شرایط جاری در قفقاز جنوبی آگاه است. به همین خاطر و با توجه به نفوذی که در دو کشور جمهوری آذربایجان و ارمنستان دارد، همه تلاش‌های خود را طی هفته‌ها و ماه‌های آتی به کار خواهد گرفت تا جنگ در قره‌باغ دوباره آغاز نشود.
در مجموع، باید دید که آیا نیروی بازدارنده جنگ در قره‌باغ، (یعنی روسیه) موفق خواهد شد که صلح را حفظ کند، یا نیروی بر هم زننده وضع موجود، که در داخل ارمنستان در حال قدرت گرفتن است.