جمهوری اسلامی ایران جزو کشورهایی است که سال‌های متمادی در تحریم به سر برده است، و علیرغم اقتصاد بزرگی که دارد و به لحاظ تولید ناخالص داخلی جزو 20 کشور برتر دنیاست، ولی همیشه تحت شدیدترین تحریم‌ها به ویژه از سوی آمریکا و کشورهای اروپایی بوده است. شاید همین بزرگ بودن اقتصاد ایران و ظرفیت‌های فوق‌العاده‌ای که در حوزه‌های مختلف اقتصادی دارد، مانع از این شده که در شدیدترین تحریم‌ها هم از پا نیفتاده است. حال سؤالی که مطرح می‌شود، این است که آیا ایران با ظرفیت‌های بزرگ اقتصادی که دارد آیا خودش می‌تواند کشورهای متخاصم در جنگ اقتصادی راتحریم کند؟ به عبارتی در صحنه جنگ اقتصادی معمولاً در موضع تدافعی قرار داشته ایم، آیا می‌توانیم درموضع تهاجمی هم قرار بگیریم؟ با توجه به ظرفیت‌های گسترده‌ داخلی، امکان اقدامات پیش دستانه و تهاجمی اقتصاد ایران قابل بررسی است.
مثلا با توجه به حجم تجارت ایران و فرانسه و برخورد خصمانه فرانسه با ایران در شرایط تحریمی آیا ایران هم می‌تواند فرانسه را تحریم کند؟
جمهوری اسلامی ایران و فرانسه از گذشته از روابط تجاری قابل توجهی برخوردار بوده‌اند. وجود خودروهای متعدد فرانسوی در ایران شاهدی بر این مدعاست. در سال‌های گذشته به دلایل مختلف این روابط دچار تغییرات و تحولات گوناگونی شده است اما آنچه در این روابط، ثابت مانده غلبه قدرت اقتصادی فرانسه بوده است و ایران علیرغم این رابطه دوجانبه نابرابر همچنان به این همکاری ادامه داده است.
وابستگی ایران به کالاهای فرانسوی به خصوص در صنعت خودروسازی را می‌توان مهم‌ترین دلیل ادامه همکاری‌ها دانست، اما شاید زمان آن رسیده باشد که ایران دست برتر در مبادلات تجاری را داشته باشد و با توجه به تحریم کالاهای فرانسوی از سوی کشورهای مسلمان به این رویا رنگ واقعیت ببخشد.
فرانسه ششمین اقتصاد برتر دنیا است (بر اساس GDP سال 2018). صادرات این کشور در سال 2018 به 563 میلیارد دلار و واردات آن 657 میلیارد دلار می‌باشد (oec.world). حجم تجارت این کشور با کشورهای اسلامی به بیش از 100 میلیارد دلار می‌رسد. آنچه در این تجارت رخ می‌دهد واردات مواد خام از کشورهای اسلامی است که با فرآوری آن در فرانسه، به کالاهای با ارزش افزوده برای فرانسه تبدیل می‌شوند که در نهایت به کشورهای اسلامی و سایر کشورها صادر می‌شوند.
تحریم کالاهای فرانسوی از سوی کشورهای اسلامی علاوه‌بر آسیبی که به صادرات فرانسه وارد می‌کند می‌تواند همکاری‌های اقتصادی کشورهای اسلامی را تقویت کند و به خودکفایی این کشورها در کالاهای وارداتی از فرانسه کمک کند. جمهوری اسلامی ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست و تحریم کالاهای فرانسوی می‌تواند آثار مهمی در اقتصاد کشور بگذارد.
تجارت ایران و فرانسه
ارزش تجارت خارجی ایران با فرانسه به طور میانگین 1 میلیارد دلار در سال است. حجم تجارت خارجی دو کشور در ده سال گذشته فراز و نشیب فراوانی داشته اما حجم صادرات جمهوری اسلامی ایران به طور پیوسته در حال کاهش بوده است.
علت این فراز و نشیب را می‌توان در سیاست‌های دولت‌های مختلف جمهوری اسلامی ایران پیدا کرد. وابستگی ایران به واردات از فرانسه در دولت دهم در حال کاهش بود در حالی که در دولت یازدهم حجم واردات از این کشور غربی افزایش چشمگیری داشته است. این موضوع به خوبی نشان می‌دهد که کشور می‌تواند واردات خود را از کشور فرانسه به حداقل ممکن کاهش دهد اما سیاست کاهش واردات تا حد زیادی در گرو سیاست‌های دولت است.
نکته دیگردر این باره عدم تلاش دولت‌های ما برای افزایش صادرات به کشور فرانسه می‌باشد. در بهترین حالت ارزش صادرات ایران به پنج درصد ارزش واردات از فرانسه می‌رسد و این نکته بیانگر این است که شرکتهای فرانسوی به راحتی به بازار ایران دسترسی دارند اما بازارهای فرانسه به سختی در دسترس شرکت‌های ایرانی قرار دارند. نقش دیپلماسی اقتصادی ضعیف جمهوری اسلامی ایران را در این نابرابری از تجارت میان دو کشور می‌توان مشاهده نمود.
از سوی دیگر،علت عدم خودکفایی ما در صنعت خودرو را می‌توان در واردات بی‌رویه قطعات خودرو از کشور فرانسه مشاهده نمود. واردات قطعاتی که اگر برای داخلی سازی آن تلاشی صورت نگیرد در صورت تحریم خودروسازی جمهوری اسلامی ایران از سوی آمریکا، به مشکلی ملی تبدیل می‌شود و اقتصاد کشور را در بخش حمل‌ونقل با مشکلات عدیده مواجه می‌کند.
این درحالی است که با تکیه بر توان داخلی و خودکفایی صد درصدی در صنعت خودرو و قطعات وابسته نه تنها می‌توان این مشکل را برطرف نمود بلکه می‌توان با برنامه‌ریزی صحیح، به صادرات خودرو و قطعات وابسته کمک کرد.
بخش عمده‌ای از صادرات ایران به فرانسه را مواد غذایی فرآوری نشده تشکیل می‌دهد. در صورتی که اگر فرآوری این مواد در داخل کشور صورت بگیرد و سپس صادرات انجام شود ارز بیشتری وارد کشور خواهد شد.
صنایع دستی نیز از ظرفیت خوبی برای صادرات به فرانسه برخوردار هستند اما حمایت‌های جدی از این بخش در داخل کشور صورت نگرفته و راه طولانی برای صادرات این محصولات به اروپا و فرانسه در پیش است.
نتیجه گیری
تحریم کالاهای فرانسوی از راه‌هایی است که می‌توان با آن به اقدامات ضدایرانی و اسلامی این کشور پاسخ داد. البته باید توجه داشت در دنیای امروز با توجه به روابط بین کشورها، تحریم دائمی کشورها امکان‌پذیر نیست اما تحریم‌های مقطعی می‌تواند کشورهای اسلامی را از انفعال در برابر اقدامات توهین آمیز خارج کند.
 جمهوری اسلامی ایران با واردات یک‌میلیارد دلاری از فرانسه، صادراتی کمتر از 50 میلیون دلار به این کشور داشته است. بنابراین تحریم کالاهای فرانسوی تاثیر بسزایی در صادرات ایران ندارد اما واردات ایران را به طور چشمگیری کاهش می‌دهد. بخشی که از این تحریم بیشترین آسیب را می‌بیند صنعت خودرو سازی است اما باید توجه داشت اگرچه تحریم کالاهای فرانسوی ممکن است در کوتاه مدت به صنعت خودرو  ضربه بزند اما می‌تواند زمینه‌ساز خودکفایی در صنعت خودرو باشد.
محمد احمدی بنی