پیشران‌های اقتصاد پیشرفته
«در محیط اقتصادی کشور، بعضی از عوامل اقتصادی حکم پیشران را دارند که اگر آنها به حرکت بیفتند، کلّ این مجموعه کار اقتصادی به حرکت می‌افتد؛ مثلاً یکی‌اش مسئله مسکن است -اگر چنانچه حوزه مسکن به حرکت در بیاید و به کار بیفتد، این خودش بخش مهمّی از بخشهای اقتصادی کشور را به حرکت در می‌آورد- یکی مسئله کشاورزی است، یکی مسئله حوزه خودرو است، یکی مسئله شرکتهای دانش‌بنیان است، یکی مسئله لوازم خانگی است؛ اینها مسائلی است که در هر کشور حکم پیشران را دارند؛ روی اینها تکیه بشود؛ بخشهای مختلفی که مسئول این بخشها هستند هر چه ممکن است در این زمینه‌ها تلاش کنند، کار کنند، این پیشرانها اگر به کار بیفتد، حرکت عمومی اقتصاد به‌کلّی متفاوت خواهد شد.»
عبارات فوق، بخشی از بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اعضای هیئت دولت در 30 مردادماه سال گذشته است که بر اساس آن بخشی از پیشران‌های اقتصاد را بیان کردند.
البته پیشران یا همان لوکوموتیو اقتصاد در کشورهای پیشرفته و مستقل ارتقا یافته است. اکنون برخی کارشناسان از استارتاپ‌ها هم به عنوان پیشران یاد می‌کنند. اما آیا واقعا پیشران اقتصاد، استارتاپ است؟ زیربنای تجارت الکترونیک را کدام سیستم ایجاد کرده است؟
صنایع فضایی و هسته‌ای اکنون به لوکوموتیو دیگر پیشرانها تبدیل شده‌اند. در اقتصادهایی که واجد دو شرط توامان «مستقل بودن» و «پیشرفته بودن» باشند، این دو صنعت لوکوموتیو اقتصادند. برخی کشورها، پیشرفته‌اند اما مستقل نیستند، بنابراین برای به‌کارگیری برخی فناوری‌ها با محدودیت از سوی آمریکا مواجهند اما ایران کشور مستقلی است.
آیا صنایع فضایی و موشکی صرفا کاربرد دفاعی و نظامی و مخابراتی دارد؟ خیر زیرا امروزه شاید بتوان گفت صنعت ساختمان، خودرو، کشاورزی، شرکتهای دانش‌بنیان و دیگر عرصه‌های صنعتی و اقتصادی؛ پیشران‌های قطاری هستند که پیشران آن صنایع فضایی و هسته‌ای است؛ یعنی پیشران پیشران‌های اقتصادند. تولید آلیاژهای فوق سبک و فوق مقاوم که در صنایع خودرو، لوازم خانگی، مصالح ساختمانی و حتی راهسازی کاربرد دارد از زیرمجموعه‌های صنعت فضایی و موشکی در جهان است. در واقع صنایع مذکور با همه زیرمجموعه هایشان، بخشی از صنعت فضایی و موشکی در روزگار ماست.
تولید گوشی تلفن همراه، تلویزیون، رایانه و تجهیزات جانبی، استارتاپ‌ها، بازارهای مالی آنلاین و غیر آنلاین زیر مجموعه تولید انواع رادار و سامانه‌های الکترونیکی و مخابراتی فوق پیشرفته است که برای استفاده در صنایع فضایی و موشکی تولید می‌شود و پس از مدتی، تجاری شده و سر از بازار درمی آورد.
کالایی که 20 سال پیش در عرصه نظامی استفاده می‌شده، اعم از خودرو، موبایل و... امروز با سر و شکل زیباتر و با تنوع بسیار و البته با قیمت‌های مناسب هر قشر، به بازار تجاری راه پیدا می‌کند و این زنجیره ارزش، همیشگی است. به خودروهای اصطلاحا شاسی بلند در همین تهران نگاه کنید! قیافه آنها به عنوان شرکت‌کننده در جنگ‌های عراق و افغانستان، با ظاهری زمخت‌تر، در خاطرمان نیست؟!
چرا تاکنون نتوانسته‌ایم خودروهای فوق پیشرفته بومی بسازیم و روانه بازار کنیم؟ چرا گوشی تلفن همراه ایرانی خوب که در دست مردم، فراوان باشد، نداریم؟ مگر موتور «کرار»؛ به عنوان یکی از بهترین‌تانک‌های جهان، دیزل نیست؟ چرا همچنان در تولید اتوبوس و کامیون، لنگ می‌زنیم؟!
چرا در ساختمان سازی هنوز در پی آجر و سیمان هستیم و از فلزات سبک و مقاوم، به عنوان تمام یا بخشی از این صنعت استفاده نمی‌کنیم؟ استفاده از مصالح ساختمانی برآمده از صنعت فضایی و موشکی؛ سرعت و تعداد ساخت مسکن را بصورت تصاعدی افزایش می‌دهد. این تجربه کشورهای مستقل پیشرفته است.
صنایع موشکی در خدمت تقویت بخش خصوصی
آیا از متولیان صنعت فضایی و موشکی مانند کشورهای مستقل و پیشرفته خواسته‌ایم که دستاوردهای قدیمی‌تر خود را با قیمت مناسب تجاری سازی کنند؟ پیوند صنعت فضایی و موشکی با پیشران‌های دیگر از طریق بخش خصوصی، می‌تواند تمام صنایع و به‌طورکلی اقتصاد ما را به‌صورت بنیادین، متحول کند. همانطور که سپاه با همکاری بخش خصوصی به عنوان پیمانکار طرح‌های بزرگی مانند پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس را احداث و کشور را در زمینه تولید بنزین خودکفا کرد. آیا این میزان تقویت بخش خصوصی در جای دیگری از کشورمان، سابقه دارد؟
علاوه‌بر تامین امنیت باید دستاوردهای صنعت فضایی و موشکی را وارد زندگی اقتصادی و معیشتی مردم کنیم تا یکی از بی‌نهایت بهانه‌های مخالفان و دشمنان داخلی این صنعت پیشران، گرفته شود. مردم اگر شیرینی استفاده از صنایع پیشرفته در زندگیشان را بچشند بیش از گذشته حامی آن خواهند شد.
این اتفاق مبارک باید در صنعت هسته‌ای هم رخ بدهد. با توجه به پذیرش کنوانسیون آب و هوایی پاریس و محدودیت‌هایی که از این ناحیه می‌تواند برای استفاده از سوخت‌های فسیلی در ایران و سایر کشورهای دارای این منابع ایجاد شود، احداث نیروگاه‌های برق هسته‌ای برای داشتن برق پایدار و همچنین صادرات خدمات فنی مهندسی به کشورهای نفتی، ضروری است. همچنین فناوری هسته‌ای می‌تواند تولید کشاورزی را به گونه‌ای افزایش بدهد که کشور از واردات چنین محصولاتی بی‌نیاز شده و ثبات در بازار ارزاق ایجاد شود. همچنین می‌تواند ایران را به یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان محصولات کشاورزی تبدیل کند.
به عنوان مثال، نوعی محصول جو مقاوم در برابر کم آبی با استفاده از فناوری هسته‌ای در مناطق کویری قابل عمل آوری است و می‌توان در طول سال چند بار آن را کشت و برداشت کرد. این محصول به عنوان خوراک دام استفاده می‌شود. همچنین خدمات فناوری هسته‌ای به بهداشت و درمان مردم، حدیثی مفصل است.
برخلاف تصوری که در ایران شکل گرفته، صنایع نظامی بویژه صنعت فضایی و موشکی، پیشران اقتصاد آمریکاست و تمام دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی حتی در حوزه علوم انسانی، در خدمت این صنایع است اما به ایران که می‌رسد، عاشقان آمریکا، با این طرح‌ها مخالفت می‌کنند و به دنبال تعطیلی آن در برجامی دیگرند.
البته در بکارگیری تجارب صنعت موشکی و فضایی و هسته‌ای باید خوب‌ها را استفاده کرد و بدها را کنارگذاشت. کالاهای زشت و زمخت و بعضا بی‌دقت شوروی و کالاهای زیبا و دلفریب اما کم کیفیت آمریکایی را زیاد سراغ داریم. «لستر تارو»؛ اقتصاددان آمریکایی در کتاب تولید ثروت؛ خودروهای کره‌ای را بهتر از تولیدات آمریکا می‌داند.
اخیرا در خبرها داشتیم که کارخانه خودروسازی جگوار در انگلیس؛ فضاپیما ساخته است. این همان کارخانه‌ای است که روزگاری خودروهایش، قابل رقابت با همتایان آلمانی و ژاپنی نبود. آیا می‌توانیم تصور کنیم خودروسازی که اندر خم تولید پراید مانده و تولید بی‌کیفیتش در بازار 100 میلیون تومان خرید و فروش می‌شود، بتواند هواپیمای مسافربری بسازد؟! اگر از الگوی پیشرفت شهید تهرانی مقدم استفاده شود، بالاتر از آن هم امکانپذیر است.
پیشرفت به شیوه شهید تهرانی مقدم
نوع مدیریت پیشرفت صنایع موشکی و فضایی که بنیانگذار آن شهید حسن تهرانی مقدم است هم درس آموز است. ما چگونه موشک ساز شدیم؟ در شرایط جنگ و تحریم، به زحمت چند فروند موشک خریدیم. یکی دو فروند آنرا شهید تهرانی مقدم و یارانش مهندسی معکوس کردند و اولین موشک‌ها را ساختند و استفاده کردند. سپس آن را ارتقا دادند و با کمک گرفتن از خلاقیت نیروهای داخلی، موشک‌های پیشرفته‌تر تولید کردند و بالاخره موشک صددرصد بومی و پیشرفته ساختند.
شهید تهرانی مقدم؛ پدر موشکی و فضایی ایران است. او ایران را به باشگاه قدرت‌های موشکی و فضایی جهان وارد کرد و اگر قدر بدانیم، پدر تحول بنیادین در فناوری و اقتصاد ماست. همچنین مدل مدیریتی او را در دیگر صنایع و عرصه‌های اقتصادی می‌توان بکار گرفت و در ساخت خودرو، ساختمان، لوازم خانگی، گوشی تلفن همراه و... به جمع برترین‌های جهان پیوست و از این رهگذر، بخش خصوصی که کاملا از سوی دولت‌ها ضعیف شده را هم قوت داد تا شرایط خصوصی‌سازی واقعی، ایجاد شود.
قاسم رحمانی