وقف باعث گسترش عدالت در جامعه می‌شود و آثار اقتصادی، اجتماعی، اخلاقی و فرهنگی فراوانی به همراه دارد و از تضادهای طبقاتی به میزان قابل توجهی می‌كاهد و مشاركت مردم را در امور اجتماعی افزایش می‌دهد.
وقف یک صدقه جاریه است. اگر شخصی که تا کنون نیت وقف نداشته و خیرخواه فرزندانش هست، می‌تواند ملک خود را بر فرزندانش وقف کند و بعد از فرزندان هم صرف امور عام‌المنفعه شود. این نوع وقف مزیت‌هایی دارد؛ اول اینکه مال، بعد از شخص واقف برای فرزندانش حیف و میل نخواهد شد و در عین حال منافع آن ملک وقف شده نیز مادام العمر برای فرزندان باقی می‌ماند. پس از آن نیز این صدقه جاریه برای خود واقف تا قیامت باقی خواهد ماند.
یکی از ساده‌ترین راه‌های وقف، وقف زمان یا وقت گذاری است. همه ما به نوعی متناسب با شرایط و اقتضائات اجتماعی مان به شغلی مشغول هستیم. به تعبیر علما حداقل وظیفه‌ای که هر کسی در انجام وظایف شغلی اش دارد این است که از عمری که برای این شغل صرف می‌کند، حداکثر استفاده را بکند.
وقف عمر
بالاتر از این، افرادی هستند که علاوه‌بر این زمان، وقتی را هم برای کیفیت بیشتر شغلشان که با نیت الهی به آن مشغول هستند می‌گذارند. این موضوع به خصوص در مشاغل دولتی نمود بیشتری پیدا می‌کند. چراکه منبع تامین درآمد اینگونه شغل‌ها عمدتاً از بیت‌المال مسلمین است. خلاصه کلام آنکه حواسمان باشد که عمرمان را در چه راهی صرف می‌کنیم و تلاشمان بر این باشد که حداقل بخشی از آن با نیت «وقف» مصرف بشود.
رهبر معظم انقلاب در اینباره 8 اردیبهشت 95 با بیان توصیه‌‌ای عمومی به همه آحاد جامعه می‌فرمایند: «هرکس هرجا هست، کار کند، کیفیّت کار را بالا ببرد، حقّ کار را اداء کند. فرض بفرمایید یک دانشجو اگرچنانچه درست درس نخواند، حقّ کار را اداء نکرده؛ همچنان‌که اگر یک استاد وقت نگذارد برای تدریس، خودش را آماده نکند، مطالعه نکند، وقت‌گذاری نکند، حقّ کار را اداء نکرده؛ اگر یک مدیر که در یک جایی نصب شده است -به‌عنوان وزیر، به‌عنوان مدیر، به‌عنوان نماینده‌ مجلس- خود را « وقف» این کار نکند، حقّ کار را اداء نکرده. اینکه ما مسئولیّت یک مدیریّت را به عهده بگیریم منتها خودمان را، وقتمان را، تمام نیرویمان را صرف آن کاری که مسئولیّتش را به عهده گرفته‌ایم نکنیم و به کارهای دیگر بپردازیم، حقّ کار اداء نشده است. لذاست که همیشه توصیه‌ بنده به مدیران دولتی، به مسئولان حکومتی -چه در قوّه‌ مجریّه، چه در قوّه‌ قضائیّه، چه در قوّه‌ مقنّنه، چه در نهادهای گوناگون- این بوده است که این مسئولیّتی را که قبول می‌کنید، با همه‌ وجود دنبالش بروید. این نباشد که یک مسئولیّتی را بنده قبول بکنم، بعد یک مقدار از وقت را صرف آن مسئولیّت بکنم، مابقی را هم صرف کارهای شخصی و کارهای دیگر؛ نه، حقّ آن کار اداء نشده است.»
ظرفیت اوقاف در دوران تحریم
در ادامه گفت‌وگو با حجت‌الاسلام و المسلمین مهدی خاموشی، رئیس ‌سازمان اوقاف و امور خیریه، «نحوه ورود سازمان اوقاف در دوران تحریم» مورد بحث واقع شده و او در این باره می‌گوید: «ما باید امکانات سازمان اوقاف را برای اشتغال‌زایی معطوف کنیم منتها این کار باید با برنامه باشد. به عنوان مثال طبق قانون ماده ۵ قوانین اوقاف، اوقاف باید برای اداره شئون خود از مردم استفاده کند و نام این نوع استفاده از مردم، «امین» یا «امنا» می‌باشد.»
رئیس ‌سازمان اوقاف می‌افزاید: «در این شاخه ما روی زنجیره‌های زراعی، دامپروری، آبخیزداری و امکاناتی که می‌تواند به بهینه ‌سازی تولید خوراک کشور اعم از خوراک مورد نیاز مردم یا آنچه که به صورت زنجیره مورد نیاز تولید مواد پروتئینی مثل خوراک دام کمک کند متمرکز شده ایم. علاوه‌بر این، ما در سازمان اوقاف میزان استعداد موجود خودمان را برای کمک به مجموعه‌های دانش بنیان معطوف کرده‌ایم. دانش بنیان‌هایی که بتوانند ضد تحریم عمل کنند، رشد تولید ملی در درون کشور را بالا ببرند و تبادل کالا را قوت ببخشند. در حال حاضر ما با دانش بنیان‌ها در زمینه تجهیزات پزشکی، تولید جنین گاوی، تولید موتورسیکلت برقی و انواع و اقسام صنایع مخابراتی و... به صورت مشارکت موقوفات وارد کار شده ایم و این کار ادامه دارد.»
حجت‌الاسلام و المسلمین خاموشی ادامه می‌دهد: «مسلماً وقتی ما وقف را فعال کنیم، تاثیر شگرفی در مناسبات اقتصادی و متاثر نشدن از تکانه‌های خارجی خواهد داشت. ما در حال حاضر برای رسیدن به این هدف از آن نقطه صفر آغازین حرکت کرده‌ایم و داریم پله‌هایی را طی می‌کنیم. اگر بتوانیم سهم وقف در دانش بنیان‌ها، حوزه آموزش، تامین مواد غذایی، حوزه بهداشت و درمان، توسعه تجهیزات پزشکی و سایر صنایع را تعیین کنیم، حتماً به این اهداف دست پیدا خواهیم کرد. آنچه مورد نظر ماست این است که وقف بتواند به عنوان زیرساخت‌های تعیین‌کننده برای حل بسیاری از معضلات اقتصادی کشور قرار بگیرد.»
تحولات بزرگ علمی با حمایت اوقاف
یکی دیگر از عرصه‌هایی که می‌تواند با مشارکت اوقاف در جنگ اقتصادی به داد مردم برسد، جهش در رخدادهای علمی متناظر با نیازهای مردم است. رئیس‌ سازمان اوقاف در این خصوص توضیح می‌دهد: «در این حوزه، حمایت از تولیدات محدود و استارت‌آپ‌ها و به طور کلی تکثیر اولیه یک محصول، کار ما نیست و این بخش مربوط به دانشگاه‌ها، معاونت علمی ریاست جمهوری و دیگران است. اگر وقف می‌خواهد کاری در این حوزه انجام بدهد، آن کار باید از مرحله 4 و 5 به بعد و پس از مرحله تجاری ‌سازی محصول باشد. چرا که در این مرحله نیاز به پشتیبانی سنگین مالی وجود دارد. وقتی اوقاف به این حوزه وارد می‌شود، هریک از مجموعه‌های دانش بنیان به حرکت می‌افتند و به تبع آن مشکلی از مشکلات کشور حل خواهد شد. تا کنون سعی کرده‌ایم که این کار را انجام دهیم.»
او ادامه می‌دهد: «در همین راستا اگر بخواهیم بر اساس موقوفات موجود، یک مورد را مثال بزنیم، در حال حاضر موقوفه‌ای به نام موقوفه البرز وجود دارد که واقف محترم از بدو انقلاب اختیار این کار را به حضرت امام(ره) واگذار کرده و ایشان هم به سازمان اوقاف واگذار فرمودند. لذا ما هر سال ذیل این موقوفه، جایزه دانش‌آموزی، دانشجویی، طلاب، اساتید و کسانی که صاحب اختراعات هستند را برگزار می‌کنیم. این مجموعه در حال پیشرفت است و هر سال هم میزان جوایز آن افزایش می‌یابد. بنده وقتی در جلسات این مجموعه شرکت می‌کنم، یکی از شاداب‌ترین جلسات علمی را مشاهده می‌کنم که مخاطبین با رغبت در آن شرکت می‌کنند.»
حجت‌الاسلام خاموشی در بخش پایانی گفت‌وگو با گزارشگر کیهان اظهار می‌دارد: «موقوفات دیگر فرهنگی هم وجود دارد که از جمله آنها می‌توان به 6 هزار و 700 مدرسه‌ای که در اختیار آموزش و پرورش قرار‌داده شده اشاره کرد. علاوه‌بر این، میزان زیادی از رقبات اعم از انتفاعی و منفعتی در اختیار دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه قرار دارد. این‌ها تماماً وقف‌های علمی و دانش محور هستند. البته ما در مدیریت جدید طرحی به نام طرح افق را در بقاع متبرکه فعال کرده‌ایم. طرح افق به طور خلاصه مربوط به حمایت از فعالیت‌های اجتماعی، فرهنگی و قرآنی است. مایه خوشحالی مردم و مسئولین است که قریب به یک میلیون و 500 هزار بسته غذایی از ابتدای شیوع ویروس کرونا در بقاع متبرکه توزیع شده است و در همین دوران قرنطینه نیز مقرر گردیده که بقاع متبرکه برای توزیع بیش از 2۲0 هزار بسته غذایی تدبیر کنند تا بتوانند در این اوضاع نیز حمایتی هرچند کوچک از خانواده‌های محروم داشته باشند. همه این‌ها از جمله کارکردهای اجتماعی، فرهنگی وقف مردمی است که در بقاع متبرکه فعال است.»
یقیناً شفاف‌‌سازی فعالیت موقوفات و همچنین سلامت سازمانی اوقاف و امور خیریه باعث تشويق مردم در امر وقف می‌شود كه اگر اين مهم در مدیریت جدید اوقاف سرلوحه امور این سازمان قرار گیرد، موجب تحولات شگرفی در خدمت رسانی به مردم خواهد شد.
حل مشکلات شهرهای جدید
با مشارکت واقفین
در حوزه موقوفات مربوط به حوزه ملک، زمین و ساختمان، امکان وقف برای همه مردم فراهم نمی‌باشد و بسیاری از افرادی که به وقف زمین یا ملک علاقه مند هستند، وسعشان به این زمینه وقفی نمی‌رسد. حجت‌الاسلام حسین عبدالصمدی، کارشناس علوم دینی و فعال در حوزه وقف با ارائه پیشنهادی در این باره به گزارشگر کیهان می‌گوید: «در حال حاضر بر اساس اسلوب جدید برنامه‌ریزی شهری، در برخی شهرهای جدید که خرید و فروش ملک صورت می‌گیرد، تغییراتی در آینده نخواهند داشت زمین‌های این شهرها برای وقف بسیار مناسب هستند. بر این اساس افرادی که علاقه‌مند هستند می‌توانند با هزینه‌ای کمتر نسبت به شهرهای قدیمی و بزرگ‌تر وارد صحنه شده و با خریداری قطعه‌ای زمین یا ملک به خیل واقفین بپیوندند.»
او می‌افزاید: «شهرهای جدید در حال گسترش هستند و متناسب با این توسعه شهری، نیازهای اجتماعی مردم روزافزون است. لذا ممکن است زیرساخت‌هایی که در بدو تاسیس یک شهر جدید پیش‌بینی می‌شوند جوابگوی نیاز‌های مردم ساکن آن شهر نباشند. مشکلی که بر سر این راه وجود دارد این است که عمده قراردادهای واگذاری زمین به اشخاص در شهرهای جدید مشروط است. یعنی شخص متقاضی زمین حتماً باید بلافاصله پس از تحویل زمین، شروع به ساخت و ساز نماید. درخواست ما از مسئولان شهرهای جدید این است که تسهیل‌گری کنند و این شرط ساخت را برای واقفینی که می‌خواهند یک زمینی را خریداری و وقف نمایند بردارند. این مهم با همکاری و تایید سازمان اوقاف امکانپذیر است و مسئولان شهری می‌تواند با استناد به تایید اوقاف، سند مالکیت زمین مورد نظر را صادر کرده تا بلافاصله وقف زمین صورت بگیرد و به تبع آن خیّرینی که در حوزه ساخت، امکان مشارکت دارند شناسایی شوند. به این ترتیب بخش قابل توجهی از نیازهای مردم در این‌گونه شهرها به راحتی مرتفع خواهد شد.»