مصائب ناتمام چاپ مقالات تکراری در ژورنالهای علمی!
در بحث مقالات علمی و پژوهشی، تخلف چاپ مقاله در دو ژورنال مختلف محرز است و نویسنده وقتی مجلهای را برای چاپ مقاله خود انتخاب میکند، نباید مقاله را بار دیگر در مجله دیگری به چاپ برساند.
در کنفرانسهای داخلی سختگیریها کمتر است و گاهی مقالات مشابه و حتی کپی در مجلات و کنفرانسهای داخلی پذیرفته میشود. برای مثال گاهی دیده میشود که مقالهای در چند کنفرانس با نویسندگان مختلف شرکت میکند و پذیرفته میشود و اعتبار علمی برای صاحبان اثر پدید میآورد. در کنار این موارد، موارد متعدد از چاپ دوباره مقاله پس از تغییر زبان با اندکی تغییر یا بدون تغییر هم وجود دارد.
این گزارش به بخشی از مصائب چاپ مقالات به ویژه در زمینه چاپ چندین باره مقالات در کنفرانسهای داخلی میپردازد.
یک اصل کلیدی در نگارش و نمایه کردن مقاله این است که امکان چاپ یک مقاله با یک موضوع و متن در دو مجله مختلف وجود ندارد و تخلف محسوب میشود. اگر مجلهای تشخیص دهد که نویسنده مقالهای تکراری برای آنان ارسال کرده در بهترین حالت ممکن است فقط مقاله رد شود؛ اما در بیشتر موارد ارسالکننده مقاله در لیست سیاه مجله قرار میگیرد و دیگر امکان فرستادن و چاپ مقاله به آن مجله را نخواهد داشت.
بنابراین هر مقاله که در یک نشریه خوب مورد قبول واقع شود، قبل از آنلاین شدن حتما توسط ناشر بررسی میشود.
اما مجلات دارای درجه علمی پژوهشی داخل کشور اغلب این کار را انجام نمیدهند. این نوع مجلات برای نویسنده اعتبار میآورد اما برای کشور اعتباری به همراه ندارد. دانشجو میتواند از این مقالات در مصاحبه دکترا استفاده کند؛ اما برای ایندکسهای معتبر مانند اسکوپوس و آیاسآی فایدهای برایش نخواهد داشت.
اکنون یک سر دیگر این کلاف سر درگم، در چاپ چندین باره مقالات در کنفرانسهای داخلی گره خورده است.
یک استاد دانشگاه در رشته حسابداری با طرح موردی از چاپ چندین باره مقالات در کنفرانسهای داخلی، گفت: مقالهای را در سال ۱۳۹۵ با کمک دانشجویان مقطع کارشناسی حسابداری در یکی از دانشگاههای غیرانتفاعی مشهد نوشته بودیم که این مقاله در کنفرانسی در شیراز به چاپ رسید.
این استاد دانشگاه، گفت: در کمال تعجب دیدم که دو نفر دیگر در سال ۱۳۹۷ دوباره و بدون کوچکترین تغییر حتی در اسم مقاله یا چکیده مقاله، آن را دوباره به نام خود چاپ کردهاند!
یک دانشجو در یک دانشگاه دولتی هم در این باره گفت: در دانشگاه محل تحصیلم با یکی از اساتید در حال کار روی مقالهای بودیم. مقاله کاملا فنی و وابسته به کار آزمایشگاهی بود و تلاش زیادی برای آن شده بود. دانشجوها و اساتید معمولا میدانند که اغلب کارهای مقاله را دانشجو انجام میدهد و اسم استاد هم روی مقاله درج میشود که در این مورد هم اغلب کارهای مقاله را خودم انجام دادم.
وی ادامه داد: در نهایت وقتی مقاله نهایی شد، متوجه شدم که استاد مقاله را برای یک ژورنال خارجی ارسال کرده و اسم خودش به نام نفر اول و اسم من به عنوان نفر دوم در مقاله درج شده است که این کار با نارضایتی من همراه شد.
این دانشجوی رشته فنی که در آستانه فارغالتحصیلی قرار دارد، اضافه کرد: این موضوع گذشت. پس از این بار دیگر به صورت کاملا اتفاقی متوجه شدم، استادم با همین مقاله در یک کنفرانس داخلی شرکت کرده است و در کنار نام من و نام خودش به عنوان استاد، نام یک فرد دیگر هم در مقاله بود. در حالی که این فرد را اساسا نمیشناختم و اصلا نقشی در این مقاله نداشت. این مورد هم با نارضایتی من همراه شد که البته ترجیح دادم به دلیل جلوگیری از بروز درگیری و مشکل در مسائل فارغالتحصیلی از پیگیری ماجرا صرف نظر کنم.
دانشجویی دیگر در همین رابطه توضیح داد: در دانشگاه بارها با پیشنهاد چاپ مقاله به نام دانشجو مواجه شده ایم که برخی از این مقالات که برای دانشجو تهیه و برای کنفرانسها و ژورنالها ارسال میشود در اصل جمعآوری مقالههای قبلی است.
وی گفت: کنفرانسها و همایشهای متعددی در حال برگزاری هستند که برخی از آنها ضوابط و قانون را رعایت نمیکنند.
نامبرده ادامه داد: این کار باعث میشود که در واقع در عمل برای پژوهش ارزشی قائل نشویم و اعتبار کنفرانسها هم کاهش پیدا کند؛ از این رو واقعا باید سازوکاری برای تایید و صحت سنجی مقالات در کنفرانسهایی که امتیاز علمی برای دانشجو و استاد دارد در نظر
گرفته شود.
وی که دانشجو در یک رشته از علوم انسانی است گفت: مقالات تکراری جنبه دیگری هم دارد، اساتیدی داشتیم که مقالهای را که قبلا به زبان فارسی چاپ کرده بود، دوباره به زبان انگلیسی و بدون هیچ تغییری، در ژورنال دیگری چاپ میکردند و به کنفرانسها میفرستادند. این کار تخلف نیست اما صرفا بازی با ابزارهای علمی است. هم اکنون هم بسیار میبینیم که مقالاتی در کنفرانسهای داخلی پذیرفته میشود و حتی چکیده مقاله هم در کتاب کنفرانس چاپ میشود و در سایتهای علمی و استنادی قابل دریافت است، اما باز نویسنده همان مقاله را با تغییر اندک یا بدون تغییر به مجلات داخلی دیگر یا کنفرانسها ارسال میکند که از مزایای آن بهره ببرد!