* مسعود اکبری
روز 13 شهریور 99 دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا اعلام کرد که 3 فرد و 11 شرکت را به بهانه تسهیل فروش محصولات پتروشیمی ایران تحریم کرده است.
به فاصله تنها یک روز پس از انتشار بیانیه وزارت خزانه‌داری آمریکا، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش جدید مربوط به ایران تاکید کرد:«میزان ذخایر آب سنگین ایران به کمتر از ۱۳۰ تُن که میزان ذخائر مجاز برای این مواد ذیل توافق هسته‌ای برجام است، رسیده است. بدین‌ترتیب میزان ذخائر آب سنگین ایران برای اولین بار بعد از اعلام کاهش تعهدات این کشور به مفاد توافق هسته‌ای در محدوده مجاز در برجام قرار گرفته است».
دولت آقای روحانی در گام اول ضرب الاجل برجامی-18 اردیبهشت 98- اعلام کرده بود که دیگر محدودیت میزان ذخائر آب سنگین تا سقف 130 تن را رعایت نخواهد کرد و این میزان افزایش خواهد یافت. اما گزارش جدید آژانس حکایت از آن دارد که متاسفانه دولت در حال بازگشت به محدودیت‌های قبل از ضرب الاجل برجامی و به عبارتی در حال «اسقاط ضرب الاجل برجامی» است!
در روابط بین‌الملل، عمل و عکس‌العمل از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است. مقامات آمریکایی پیش از اردیبهشت 97 بارها مدعی شده بودند که از توافق هسته‌ای خارج خواهند شد. مهم‌ترین مسئله برای آمریکایی‌ها- هم دموکرات‌ها و هم جمهوری‌خواهان-  محاسبه آنان درباره نوع واکنش ایران بود. از نظر طرف آمریکایی اگر ایران از برجام خارج نشود و همچنان به تعهدات خود ادامه دهد و تغییری از طرف تهران در این معادله رخ ندهد، خارج شدن رسمی ‌آمریکا از برجام، بهترین گزینه است. در حقیقت آمریکا در این وضعیت، با یک تیر، دو نشان زده است یعنی آمریکا درعین‌حال که- با خروج از برجام-  دیگر هیچ تعهدی نسبت به برجام ندارد، با خیال آسوده نظاره‌گر اجرای تعهدات یک‌طرفه برجامی از سوی ایران است.
طرف آمریکایی در پی آن بود تا اطمینان پیدا کند که ایران به هیچ عنوان از برجام خارج نمی‌شود. روحانی در اولین روزهای اردیبهشت ۹۷ و چند روز پیش از خروج آمریکا از برجام، در سفر به خراسان رضوی در اظهارنظری عجیب گفت: «اگر اهداف ما از برجام بدون آمریکا محقق شود، چه بهتر، در غیر این‌ صورت تصمیم خود را خواهیم گرفت»!
اما ماجرا به همین جا ختم نشد. ۲۲ اردیبهشت ۹۷-  چهار روز پس از خروج آمریکا از برجام-  پایگاه تحلیلی «پولیتیکو» به نقل از «فدریکا موگرینی» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نوشت: «از حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران تضمین گرفتم که این کشور علیرغم تصمیم دونالد ‌ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا برای خروج از برجام و وضع مجدد تحریم‌ها علیه ایران، همچنان در توافق می‌ماند»! نکته قابل توجه اینجاست که این اظهارنظر موگرینی از سوی مسئولان ارشد دولتی از جمله عراقچی،معاون وزیر خارجه تأیید شد.
دولت آقای روحانی در اردیبهشت 97 اعلام کرد که طرف اروپایی تنها چند هفته فرصت دارد که درباره تعهدات برجامی خود و جبران بی‌عملی آمریکا تضمین بدهد. هفته‌ها و ماهها سپری شد و اردیبهشت 98 فرا رسید.
دولت با تاخیری حداقل یکساله در مقابل عهدشکنی طرف مقابل، تعهدات خود را در 5 گام و در بازه‌های زمانی 60 روزه کاهش داد. دولتمردان همزمان با اجرای ضرب الاجل برجامی به‌جای اینکه از طرف غربی طلبکار باشند در موضعی منفعلانه به طرف اروپایی تضمین دادند که «خیلی نگران نباشند، بلافاصله پس از قدم اول اروپا، ایران به سرعت به روز قبل از ضرب الاجل بازمی‌گردد»!
طرف اروپایی به هیچ عنوان تعهدات خود را اجرا نکرد. ضرب الاجل برجامی نیز در 5 گام ادامه یافت و سپس متوقف شد. پاشنه آشیل طرف آمریکایی و اروپایی، آغاز غنی‌سازی 20 درصد توسط دولت ایران بود، اما هیچ گاه این اتفاق رخ نداد.
حالا به فاصله 5 سال پس از امضای برجام، اروپا و آمریکا هنوز هیچ‌کدام از تعهداتشان را انجام ندادند و تحریم‌ها همچنان ادامه دارد و در سوی مقابل، دولت نه تنها اقدام متقابلی انجام نداده‌اند، بلکه در یک عقب‌نشینی فاحش به اسقاط ضرب الاجل برجامی روی آورده است.
آمریکا و اروپا هنگامی که می‌بینند ایران تعهدات خود را یکطرفه و به صورت تمام و کمال به اجرا می‌گذارد، چه دلیلی دارد با به اجراگذاشتن تعهدات برجامی، فشار بر ایران را کاهش دهند. این فرمول، فرمول اساسی روابط بین‌الملل است و این دقیقا همان گلابی برجام است. تحریم‌ها ماند و ضرب الاجل‌های برجامی رفت.